Τα τελευταία χρόνια η έννοια της καινοτομίας χρησιμοποιείται σε βαθμό κορεσμού σε όλους τους τεχνολογικούς τομείς που παρουσιάζονται ως όχημα ανάπτυξης και πρόσφορο πεδίο επιχειρηματικότητας.

Ο κορεσμός γύρω από την έννοια της καινοτομίας καταστρέφει, όμως, τη φύση της, όπως μια πεταλούδα που αν αιχμαλωτιστεί από τα φτερά της δεν μπορεί να ξαναπετάξει. Η δημιουργία καινοτομίας αποτελεί, μάλλον, την εξαίρεση στον κανόνα, την ιδιάζουσα περίπτωση που μπορεί να προκύψει ακόμα και τυχαία. Η καινοτομία μπορεί, πιθανώς, να προωθηθεί και να καλλιεργηθεί, αλλά δεν μπορεί να «φορμαλιστεί» και να περιοριστεί μέσα σε βιομηχανικές διαδικασίες και επιχειρηματικούς στόχους. Σίγουρα, η καινοτομία από τη φύση της δεν μπορεί να αποτελεί τη βάση στρατηγικής, για εγγυημένη ανάπτυξη ενός τεχνολογικού τομέα σε εταιρικό ή και εθνικό επίπεδο. Υπό αυτό το πρίσμα, η καινοτομία μπορεί να είναι το ευτυχές αποτέλεσμα, αλλά δεν μπορεί να θεωρείται ο πρωταρχικός στόχος της αναπτυξιακής στρατηγικής.

Ποιος θα ήθελε να δημιουργήσει ελπίδες επίτευξης εντυπωσιακών αποτελεσμάτων που ελάχιστοι θα καταφέρουν; Ακόμα και οι αμερικάνοι, αν και τροφοδότες του υπόλοιπου κόσμου με αυτό το μοντέλο, έχουν ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο ή, τουλάχιστον, και άλλους παράλληλους. Ας μην ξεχνάμε πως η Google δεν ήταν η πρώτη μηχανή αναζήτησης, το Facebook δεν ήταν το πρώτο μέσο κοινωνικής δικτύωσης και η Apple δεν δημιούργησε το πρώτο MP3 player. Όλοι αυτοί οι κολοσσοί των νέων τεχνολογιών δεν αναπτύχθηκαν δημιουργώντας κάτι πρώτοι, αλλά δημιουργώντας κάτι καλύτερα από τους άλλους.

Αν η καινοτομία παραπέμπει στο ταχύτερα, τότε η έννοια που παραπέμπει στο καλύτερα είναι η ποιότητα. Η ποιότητα βρίσκεται στον αντίποδα της καινοτομίας ως προς την πιθανότητα εμφάνισης αποτελεσμάτων, αλλά και ως προς την ένταση αυτών. Μία στρατηγική βασισμένη στην ποιότητα έχει περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας, χωρίς πάντως τα εντυπωσιακά αποτελέσματα της καινοτομίας. Η ποιότητα, όμως, ως έννοια από την φύση της εμπεριέχει τον έλεγχο, τον σχεδιασμό και τη στοχοθεσία. Μια στρατηγική ανάπτυξης βασισμένη στην ποιότητα θέτει τις βάσεις ίσως όχι για εντυπωσιακά, αλλά για σίγουρα βήματα προς ένα περιβάλλον ολοένα βελτιούμενο σε επίπεδο οικονομίας και εργασίας. Η ποιότητα είναι όχι ο φαντασμαγορικός, αλλά ο σίγουρος τρόπος ανάπτυξης. Αρκετά ανηφορικός, ίσως, χωρίς τα θέλγητρα της καινοτομίας, ωστόσο, δημιουργεί χώρο για τους πολλούς και παρουσιάζει εξαιρετικά μικρότερα ρίσκα.

Μπορεί η ποιότητα να συνυπάρχει με την καινοτομία;
Είναι, όμως, η καινοτομία και η ποιότητα έννοιες αντίρροπες ή ασύμβατες; Δεν μπορούν να συνυπάρχουν σε μια καθολική στρατηγική; Οι απαντήσεις προκύπτουν ξεκάθαρα από παραδείγματα επιτυχημένων εθνικών στρατηγικών στον τεχνολογικό τομέα. Εάν εξαιρέσουμε τις αμερικάνικες ιστορίες τεχνοοικονομικών θαυμάτων, οι οποίες ούτως ή άλλως αποτελούν το περίβλημα και όχι το περιεχόμενο της αμερικανικής επιμονής και προσπάθειας, στο μυαλό των περισσοτέρων όταν σκέφτονται καινοτομία έρχεται η Άπω Ανατολή. Φανταζόμαστε τις χώρες που τα τελευταία χρόνια πρωτοστατούν σε τεχνολογικούς τομείς όπως η ηλεκτρονική, η ρομποτική και οι τηλεπικοινωνίες. Δεν ίσχυε όμως αυτό ανέκαθεν.

Αυτές οι χώρες πριν από μερικές δεκαετίες πήραν τη στρατηγική απόφαση να επενδύσουν πρωταρχικά στην ποιότητα. Με πολύ προσπάθεια κατάφεραν να κάνουν το γιαπωνέζικο ή το κορεατικό προϊόν ταυτόσημο της εγγυημένης ποιότητας και να κατακτήσουν, έτσι, με σταθερό βηματισμό άκρως παραδοσιακές αγορές. όπως την αυτοκινητοβιομηχανία ή τα ναυπηγεία. Χτίζοντας μέσα από αυτές τις δραστηριότητες γερές τεχνολογικές και οικονομικές βάσεις, τότε και μόνο τότε επένδυσαν στην καινοτομία μη λησμονώντας ποτέ τη σημασία της ποιότητας, προωθώντας αργά,αλλά σταθερά, καινοτόμες λύσεις στην αγορά. Οι βάσεις λοιπόν χτίστηκαν επενδύοντας στην ποιότητα και μόνο όταν αυτή απέφερε καρπούς δόθηκε επενδυτικός χώρος για καινοτομία και πρωτοποριακές έρευνες.

Εθνικός στόχος δεν μπορεί να είναι η δημιουργία κάποιων λίγων τυχερών και πλούσιων καινοτόμων, αλλά η δημιουργία προϋποθέσεων για την ανάπτυξη επιχειρήσεων που θα φέρουν παραγωγή και κέρδος με εξαγωγικό προσανατολισμό και δημιουργία θέσεων εργασίας. Η εκμετάλλευση καινοτομιών φυσικά μπορεί να βοηθήσει σε αυτό, αλλά οι βάσεις για τη δημιουργία ανάπτυξης χτίζονται στις αρχές της ποιότητας.