Το Internet είναι μια «ξένη μορφή ζωής» (“an alien life form”) είχε πει ο David Bowie στο BBC το 1999 . Μόλις το 2016, ο ιστορικός Yuval Noah Harari γράφει για την κυρίαρχη θρησκεία των ψηφιακών δεδομένων . Υπερβολές, ή κάτι πιο θεμελιώδες;

Τα αυτοκίνητα κατεβάζουν την αξία της συμμετοχής του οδηγού. Όσο βελτιώνεται η τεχνολογία, υποβαθμίζεται η τέχνη. Παντού όχι μόνο στους αγώνες αυτοκινήτου.» Ακούγεται σαν ανεπιθύμητη παρενέργεια. Ο Ιαβέρης επαναλαμβάνει κάτι που συνήθως παραβλέπουμε μπροστά στο θαυμασμό για κάθε καινοτομία. Προκειμένου να γίνουν οι μηχανές εξίσου καλές ή καλύτερες από τον άνθρωπο, πρέπει πρώτα να κατέβει η ανθρώπινη εργασία στο επίπεδο των μηχανών. Στην τελευταία τελετή των Όσκαρ, δυο βετεράνοι ηθοποιοί, εξ’ επαγγέλματος ειδικοί στον αυτοσχεδιασμό, με αμηχανία αναπαρήγαγαν το προφανές λάθος στο φάκελο που άνοιξαν. Αν δεν φταίει η προχωρημένη ηλικία τους, προφανώς η τελετή οργανώνεται μάλλον με τη μορφή ελεγχόμενης επιχειρησιακής διαδικασίας που απαλείφει την πρωτοβουλία. Πόσες φορές στις συναλλαγές μας δεν ακούμε τη δικαιολογία «αυτό που ζητάτε δεν γίνεται, γιατί δεν το επιτρέπει το σύστημα»;

Πολύ πριν αρχίσουμε να αγωνιούμε για τη μαζική ανεργία από την επέλαση των ρομπότ, η εργασία στους περισσότερους κλάδους έχει ήδη γίνει μηχανιστική σε βαθμό που η προσωπικότητα να μην παίζει ρόλο. Έτσι επιδιώκεται η ποιότητα, η αξιοπιστία, η προβλεψιμότητα και η ομοιομορφία. Το παρατηρούμε στις γραμμές παραγωγής και στα τηλεφωνικά κέντρα. Το βλέπουμε στις δημιουργικές ή πνευματικές εργασίες, όπως η εκπαίδευση, η ιατρική, η δικηγορία. Αν νομίζουμε ότι η διαδικτυακή εκπαίδευση μάλλον έχει περιορισμούς, τότε θα χρειαστεί να αντιληφθούμε πόσο μηχανιστική έχει γίνει η κατά πρόσωπο εκπαίδευση. Αν πιστεύουμε ότι υπάρχουν όρια στην αυτοματοποίηση της εργασίας, θα χρειαστεί να αναθεωρήσουμε τις προσδοκίες μας για την τυποποίησή της. Το 2014 η ΤΟΥΟΤΑ επανάφερε ανθρώπους στη θέση των ρομπότ σε περιορισμένη έκταση στις γραμμές παραγωγής με σκοπό να αποκαταστήσει τη δυνατότητα άσκησης της φαντασίας, δημιουργικότητας και ανακάλυψης. Στα τέλη Φεβρουαρίου, δυο αυτόνομα αυτοκίνητα Φόρμουλα Ε έτρεξαν τον πρώτο τέτοιο αγώνα μπροστά σε κοινό στο Μπουένος Άιρες. Δεν υπήρχαν οδηγοί να αναδείξουν την τέχνη τους. Υπήρχαν όμως πολλοί μηχανικοί που εξέθεταν το υψηλό επίπεδο της δικής τους τέχνης. Σε όλη την ιστορία η τεχνολογία απελευθερώνει από τους καταναγκασμούς της Φύσης. Ποιος θέλει να επιστρέψει στη χειρωνακτική γεωργία, ή στις σκληρές συνθήκες των εργοστασίων και των ορυχείων εφόσον όλες αυτές πλέον αντικαθίστανται από τα ρομπότ; Σε άλλες περιπτώσεις, η ίδια τεχνολογία μάς αναγκάζει να σμικρύνουμε το ανάστημά μας. Κάθε φορά που χρησιμοποιούμε ένα σύστημα αναγνώρισης φωνής περιορίζουμε την εκφραστικότητα της συζήτησης για να έρθουμε στα μέτρα του συστήματος. Το έξυπνο κινητό ανοίγει νέους κόσμους και ταυτόχρονα αλυσοδένει τους χρήστες του.

Ο Προμηθέας και ο Ίκαρος μας θυμίζουν πως η τεχνολογία είναι δώρο που μας φέρνει αντιμέτωπους με τα όρια της ανθρώπινης φύσης. Σήμερα ο Άνθρωπος-Θεός φτιάχνει μηχανές που ξεπερνούν το μυαλό, προσθετικά μέλη που αναβαθμίζουν το σώμα και τεχνικές που διορθώνουν το DNA. Τα μεγάλα δεδομένα και η μηχανική μάθηση ως εργαλεία διαφήμισης μας δίνουν πρόσβαση στη σκέψη και τις επιλογές κάθε καταναλωτή. Μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να βελτιώσουν ή να υπονομεύσουν το δημόσιο διάλογο και τη λειτουργία της Δημοκρατίας. Όσοι σχεδιάζουν τις τεχνολογίες του αύριο αναλαμβάνουν ακουσίως και την ευθύνη να φτιάχνουν εργαλεία που όντως απελευθερώνουν και δεν ψευτίζουν τον άνθρωπο. Έχουμε ανάγκη από περισσότερους και καλύτερους μηχανικούς. Δεν αρκεί. Τους θέλουμε επίσης ανθρωπιστές και φιλοσόφους.