Κάθε μήνα, πρόσωπα της επικαιρότητας αποκρίνονται σε 7 «αφορμές» που τους δίνει το Netweek, με κύριο άξονα την τεχνολογία και όχι μόνο… Σ’ αυτό το τεύχος και με αφορμή την εντυπωσιακή πρόοδο της θερμοκοιτίδας ΕΠΙ.νοώ του ΕΠΙΣΕΥ / ΕΜΠ, συνομιλητής μας είναι ο Βαγγέλης Σιώκας, συντονιστής της και project manager του προγράμματος invent ICT.

Δεινόν το καινοτομείν;
Καταρχάς, θα ήθελα να ξεκινήσω με ένα αισιόδοξο στοιχείο που αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της καινοτομίας: Έγκυροι δείκτες αναδεικνύουν το γεγονός ότι τα ελληνικά ακαδημαϊκά ιδρύματα διαθέτουν καταρτισμένο και καλά εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό σε τομείς που θεωρούνται αιχμής. Συνεπώς, καθόλου «δεινόν το καινοτομείν», αρκεί να εστιάσουμε σ’ αυτή τη νησίδα ερευνητικής αριστείας που μπορεί να μετασχηματιστεί σε πηγή καινοτομίας και επιχειρηματικών πρωτοβουλιών υψηλής προστιθέμενης αξίας. Ωστόσο, για να ενισχυθεί και να επικρατήσει αυτή η προοπτική, κρίνεται απολύτως αναγκαία η συστηματική υποστήριξη και η δημιουργία σταθερών μηχανισμών σύνδεσης της ακαδημαϊκής κοινότητας με τον ιδιωτικό τομέα.

Οι μηχανισμοί αυτοί δύνανται να κινητοποιήσουν την ερευνητική κοινότητα προς αυτήν την κατεύθυνση ώστε να κάνουν το βήμα από την ιδέα και την έρευνα στην επιχειρηματικότητα και την εμπορική αξιοποίηση. Στο πλαίσιο αυτό, το πρόγραμμα Invent ICT, το οποίο υλοποιείται από την θερμοκοιτίδα ΕΠΙ.νοώ του ΕΠΙΣΕΥ του ΕΜΠ και τους ID-GC με τη στήριξη της Ένωσης Εταιρειών Κινητής Τηλεφωνίας (ΕΕΚΤ), προωθεί συστηματικά την επιχειρηματικότητα και φέρνει σε επαφή τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας με επιχειρηματικές πρωτοβουλίες.

Δεινότερο το επιχειρείν;
Η Ελλάδα παραδοσιακά δεν έχει πρόβλημα στην ποσοτική επιχειρηματικότητα, καθώς πάντα διέθετε – ακόμη και στην περίοδο της κρίσης – έναν υψηλό αριθμό νέων επιχειρήσεων. Ωστόσο, η μορφολογία της υφιστάμενης επιχειρηματικότητας συνδέεται κατά κύριο λόγο με ένα μοτίβο αυτοαπασχόλησης και μικρο-επιχειρηματικότητας.

Όμως, το ζήτημα είναι να ιδρύονται επιχειρήσεις με ποιοτικά χαρακτηριστικά, με καινοτόμες προσεγγίσεις που απαντούν σε απτά προβλήματα επιχειρήσεων και καταναλωτών, ώστε να είναι μεσοπρόθεσμα βιώσιμες. Μια λύση προς αυτή την κατεύθυνση θα μπορούσε να αποτελέσει ένα νέο κύμα καινοτομικής επιχειρηματικότητας, το οποίο να προέρχεται από νέους ανθρώπους με ταλέντο και δεξιότητες που θα αξιοποιούν τις νέες τεχνολογίες, καθώς και από νέους επιστήμονες που εξελίσσουν την έρευνα τους σε επιχειρηματικό σχέδιο και ξεκινούν τη δική τους επιχείρηση με διεθνή ορίζοντα.

Invent ICT vs. brain drain
Αναμφισβήτητα, η αντιμετώπιση του φαινομένου του brain drain, δηλαδή της μετανάστευσης νέων, υψηλά εξειδικευμένων επιστημόνων στο εξωτερικό αποτελεί κεντρικό στόχο και πρόκληση του προγράμματος Invent ICΤ. Και το επιτυγχάνει, καθώς συμβάλλει σημαντικά στην υποστήριξη των ερευνητών/φοιτητών στην εμπορική αξιοποίηση – εκμετάλλευση ερευνητικών αποτελεσμάτων και στην ανάδειξη πρωτότυπων ιδεών στην ευρύτερη οικονομία, οι οποίες μπορούν να παρουσιάσουν επιχειρηματικό ενδιαφέρον. Με τον τρόπο αυτό, δίδονται ποιοτικές εναλλακτικές προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης, ασκώντας μια αντίρροπη δύναμη στην διαρροή ανθρώπινου κεφαλαίου προς το εξωτερικό.

Μιλώντας με αριθμούς, από την έναρξη του προγράμματος (2017) μέχρι και σήμερα, περισσότερες από 120 προτάσεις υποβλήθηκαν για ένταξη στο πρόγραμμα από ομάδες (του ΕΜΠ και των συνεργαζόμενων Πανεπιστημίου Πατρών, Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκη και Πανεπιστημίου Πειραιά) και περισσότεροι από 300 νέοι απόφοιτοι και επιστήμονες (18% κατέχουν διδακτορικό, 12% είναι υποψήφιοι διδάκτορες, ενώ το 53% είναι απόφοιτοι ΑΕΙ) έλαβαν ολοκληρωμένη εξατομικευμένη καθοδήγηση για τη μορφοποίηση και την περαιτέρω εξέλιξη των επιχειρηματικών τους σχεδίων.

Startup “market”
Τα τελευταία χρόνια ακούμε όλο και πιο συχνά αναφορές για το οικοσύστημα της επιχειρηματικότητας, τις start-up επιχειρήσεις και τα μικρά θαύματα της ελληνικής πραγματικότητας. Μερικά ερωτήματα, όμως, για το πόσες από αυτές τις νεοϊδρυθείσες επιχειρήσεις τα καταφέρνουν μετά τα τρία πρώτα χρόνια ζωής, πόσες από αυτές μεγαλώνουν και τι επίδραση έχουν στην απασχόληση, ίσως αναδεικνύουν τα πραγματικά χαρακτηριστικά του οικοσυστήματος. Όντως, υπάρχουν περιπτώσεις startup υψηλότερων προσδοκιών, ωστόσο, τα περισσότερα νεοφυή εγχειρήματα που υλοποιούνται δεν εμφανίζουν κάποια αξιόλογη καινοτομική και εξαγωγική δραστηριότητα και, σε πολλές περιπτώσεις, δεν είναι βιώσιμα.

Η εμπειρία πλέον υπάρχει, μένει να αναπτυχθούν μια σειρά από αναγκαίες διαδικασίες που θα αναβαθμίσουν το υφιστάμενο startup market. Στην κατεύθυνση αυτή, θα πρέπει να αναδειχτούν παραδείγματα συνεργασίας του ακαδημαϊκού κόσμου με τη βιομηχανία, να ενισχυθεί η συστηματική υποστήριξη (coaching και mentoring), να αξιοποιηθεί η διεθνής εμπειρία και πρακτική και βεβαίως, να δοθεί χώρος στις νεοφυείς επιχειρήσεις για πραγματική εφαρμογή των προϊόντων και υπηρεσιών τους.

Προκλήσεις και ευκαιρίες
Μιλώντας για ευκαιρίες και προκλήσεις, αναδεικνύονται δύο θέματα: η χρηματοδότηση και η εξωστρέφεια. Ως προς την πρώτη, αξίζει να αναφέρουμε ότι διανύουμε μια εξαιρετικά ευνοϊκή συγκυρία για τις νεοφυείς επιχειρήσεις και τα εκκολαπτόμενα επιχειρηματικά σχήματα. Για τα επόμενα χρόνια οι νεοφυείς επιχειρήσεις θα λάβουν αξιοσημείωτη υποστήριξη από το EquiFund, επενδυτική πλατφόρμα για την επιχειρηματικότητα που συνδυάζει χρηματοδότηση και εμπειρία από σημαντικούς θεσμικούς φορείς. Στοιχείο σημαντικό, καθώς η χρηματοδότηση με μικρό αρχικό κεφάλαιο πρώιμης σποράς είναι απαραίτητη, μαζί με την αναζήτηση των πρώτων αγοραστών ή χρηματοδοτών για την ελπιδοφόρα εκκίνηση ενός νέου εγχειρήματος.

Αναφορικά με την εξωστρέφεια, οι νέες επιχειρήσεις θα πρέπει απευθύνονται στη διεθνή αγορά και να αποσκοπούν στη συμμετοχή τους σε διεθνή roadshows, ώστε να αποκτήσουν δυναμική ώθηση, δικτύωση και ανταγωνιστικές προϋποθέσεις για διεθνή παρουσία. Προς την κατεύθυνση αυτή, το πρόγραμμα InventICT εκπροσωπείται κάθε χρόνο με επιχειρηματικές ομάδες στα μεγαλύτερα διεθνή events τεχνολογίας όπως το Mobile World Congress της Βαρκελώνης, το Arch Summit κ.α.

Το μέλλον αόρατο;
Τα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα πρέπει να εμπλουτίσουν τις σχετικές σπουδές που προσφέρουν με τη δημιουργία και συστηματική ενσωμάτωση προγραμμάτων επιχειρηματικότητας και καινοτομίας. Χωρίς να ακούγεται ως ευχολόγιο, το επιτυχημένο –σε όρους δεξιοτήτων- μέλλον, προϋποθέτει τη διαμόρφωση του κατάλληλου μαθησιακού περιβάλλοντος και του τρόπου μετάδοσης και απόκτησης της γνώσης, που να ευνοεί τη δημιουργικότητα, να ενθαρρύνει την πρωτοτυπία, τον πειραματισμό, την ανάληψη πρωτοβουλιών και τη μάθηση μέσω της πρακτικής. Παράλληλα, απαιτείται η απόκτηση ειδικότερων γνώσεων που αναφέρονται στον οικονομικό τρόπο σκέψης, τη διοικητική γνώση και πρακτική και στην ανάληψη, τον σχεδιασμό και την υλοποίηση επιχειρηματικών εγχειρημάτων- με την αποδοχή ενός λελογισμένου επιπέδου κινδύνου, αναφορικά με την επιτυχία ή την αποτυχία τους.

Make a wish…
Σήμερα, αρκετά νέα εγχειρήματα έχουν ήδη αυτονομηθεί από το πρόγραμμα inventICΤ και οδηγήθηκαν στη σύσταση επιχείρησης, ενώ παράλληλα έχουν εμφανιστεί οι πρώτες θετικές ενδείξεις για την πορεία τους, μέσω συνεργασιών που επιτεύχθηκαν με τον ιδιωτικό τομέα και άντλησης χρηματοδότησης (συνολικού ύψους 850.000 € ως τον Δεκέμβριο του ‘18) από διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, ενώ μερικές από αυτές ήδη βρήκαν τους πρώτους πελάτες.

Μια ευχή, λοιπόν, θα ήταν, οι επιχειρήσεις αυτές να αποτελέσουν τα επιτυχημένα παραδείγματα, τις κινητήριες δυνάμεις που συμπαρασύρουν περισσότερους νέους και νέες να αξιοποιήσουν τις δυνατότητές τους και να δημιουργήσουν μια κρίσιμη μάζα νέων ποιοτικών καινοτόμων επιχειρήσεων, τα επόμενα χρόνια.