Οι χώροι συνεργατικής δημιουργίας καινοτόμων λύσεων, βασισμένων σε ανοιχτές ιδέες και τεχνολογίες, είναι μια τάση που βλέπουμε σε αρκετές μεγάλες πόλεις της Ελλάδας. Σπάνια όμως σε περιοχές πιο απομακρυσμένες από το άστυ, όπου η ανάγκη για ανανέωση είναι επιτακτική - όπως συμβαίνει στα Τζουμέρκα.

Η εμπιστοσύνη στον πλοηγό της Google, δεν ήταν τελικά η καλύτερη επιλογή για να φτάσουμε στον προορισμό μας, το χωριό Καλέντζι στο Δήμο των Βόρειων Τζουμέρκων. Ο δρόμος που επέλεξε η τεχνητή νοημοσύνη του πλοηγού, ήταν ο συντομότερος, αλλά όχι ο πιο βολικός, ειδικά για όσους έχουν ευαίσθητο στομάχι. Η αιτία της επίσκεψης ήταν πρόσκληση από τον Δήμο Βορείων Τζουμέρκων, ο οποίος σε συνεργασία με το P2P Lab και το κοινοτικό εργαστήριο “Οι Τζουμεϊκερς” λαμβάνουν μέρος στο ευρωπαϊκό έργο Phygital (www.phygitalproject.eu) που χρηματοδοτείται από το Interreg Balkan – Mediterranean. Η πρόκληση αφορούσε σε ένα τριήμερο workshop για την αξιοποίηση της τεχνολογίας στη βελτίωση της αγροτικής παραγωγής. Η ομάδα των Τζουμεϊκερς (http://www.tzoumakers.gr/) έχει αναλάβει τη διαχείριση του makerspace που αναπτύχθηκε και εξοπλίστηκε από τους πόρους του έργου Phygital και λειτουργεί στο χώρο του Πνευματικού Κέντρου στο χωριό Καλέντζι των Τζουμέρκων. Στο χώρο αυτό, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν πλούσιο εξοπλισμό για μεταλλικές, ξύλινες και ηλεκτρονικές κατασκευές. Κύριος στόχος του έργου, είναι να μετουσιώσει το makerspace σε πόλο έλξης, για τους ανθρώπους της ευρύτερης περιοχής των Βόρειων Τζουμέρκων, αλλά και άλλων γειτονικών περιοχών, οι οποίοι θα αξιοποιήσουν τον εξοπλισμό για να υλοποιήσουν ιδέες που θα βελτιώσουν διαδικασίες παραγωγής ή παροχής υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτό, κατά τη διάρκεια του τριημέρου workshop, υλοποιήθηκαν τρεις ιδέες και επιπλέον παρουσιάστηκε μια πλήρως αυτόνομη ενεργειακά φάρμα, η οποία βρίσκεται στην περιοχή της Γκρενόμπλ στη Γαλλία.

Πανσπερμία ιδεών
Η πιο πολύπλοκη, όσον αφορά τη μηχανολογική της κατασκευή ιδέα, αφορούσε σε ένα τριβείο αρωματικών φυτών, το οποίο σχεδιάστηκε από το μηδέν και ξεκίνησε να υλοποιείται με υλικά που μπορεί να προμηθευτεί ο καθένας από το εμπόριο. Μέσα από μια συλλογική διαδικασία των παραγωγών ρίγανης που είχαν την ιδέα, έμπειρων μηχανικών που πρόσφεραν εθελοντικά το χρόνο τους, όπως οι εθελοντές Τρύφωνας Παπαϊωάννου και Άγγελος Παππάς και του Αλέκου Πανταζή, ο οποίος είναι ερευνητής του P2P Lab και συντονιστής της πιλοτικής λειτουργίας του εργαστηρίου, στους ερχόμενους μήνες θα είναι έτοιμη η πρώτη πειραματική έκδοση του τριβείου και με λίγη καλή τύχη, θα είναι άμεσα αξιοποιήσιμο από τους παραγωγούς.

Η Ράνια Ανθη, μια από τους εμπνευστές της ιδέας και παράλληλα παραγωγός αρωματικών φυτών, μας εξήγησε πόσο σημαντική είναι η μηχανική βοήθεια στην τριβή των αρωματικών φυτών, δεδομένου ότι μειώνει έως και 100 φορές το χρόνο στο δυσκολότερο κομμάτι της επεξεργασίας. Σύμφωνα με την ομάδα των κατασκευαστών, το κόστος του μηχανήματος σε υλικά δεν θα ξεπεράσει τα 2000 ευρώ, όταν ένα αντίστοιχο μηχάνημα που είναι διαθέσιμο στο εμπόριο έχει τιμή αγοράς 28.000 ευρώ.

Η δύσκολη κατασκευή μονοπώλησε το ενδιαφέρον των μηχανικών, όχι όμως και το δικό μας, καθώς στο διπλανό δωμάτιο, είχαμε τη δυνατότητα να δούμε τη δουλειά του Γιώργου Βουγιούκα, διδακτορικού φοιτητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, ο οποίος κατασκεύασε μια ηλεκτρονική μικροσυσκευή που μπορεί να μετράει υγρασία και θερμοκρασία εδάφους και αέρα, λειτουργώντας με μηδενική σχεδόν κατανάλωση ενέργειας (στην τάξη των μWatts). Για να το πετύχει αυτό, ο Γιώργος δανείζεται την ενέργεια του κύματος των FM, τα οποία εμπλουτίζει με πληροφορίες που συλλέγουν οι αισθητήρες της συσκευής. Ο αγρότης με έναν απλό δέκτη FM, δηλαδή ένα ραδιόφωνο, μπορεί να πάρει αυτήν την πληροφορία, διαχωρισμένη με το κατάλληλο λογισμικό. Η απόσταση εκπομπής είναι ανάλογη της έντασης του σήματος των FM και οι δοκιμές έχουν δείξει ότι μπορεί να φτάνει μέχρι και τα 30 μέτρα.

Πρόκειται για μια πολύ οικονομική λύση που απευθύνεται κυρίως σε μικροκαλλιεργητές και διαφοροποιείται από τις υπάρχουσες τεχνολογίες LoRa και NB-IoT στην οικονομία ενέργειας και απαλλάσσει τον καλλιεργητή από την «υποχρέωση» να επισκεφθεί την καλλιέργεια του, γεγονός που τον κρατά σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον της καλλιέργειας. Τις κατασκευές συμπλήρωσε ένας έξυπνος τρόπος συρμάτωσης πλαισίων για μελίσσια, τον οποίο υλοποίησε ο Άρης Βαραγγούλης, αρχιτέκτονας στο επάγγελμα. Μια προγενέστερη έκδοση της μεθόδου μπορείτε να τον δείτε στη διεύθυνση https://www.youtube.com/watch?v=LAqSJdYXalo, όπου έχει αναρτηθεί σχετικό video.

Αυτονομία και συλλογικότητα
O Jean-Phillipe Valla ήταν αδύνατο να μεταφέρει τη φάρμα του από τη Γκρενόμπλ, κατάφερε όμως με πολύ παραστατικό τρόπο να περιγράψει, όλες τις καινοτομίες που έχει χρησιμοποιήσει προκειμένου η φάρμα να είναι ενεργειακά αυτόνομη, αξιοποιώντας κυρίως την ηλιακή ενέργεια, αλλά και τη μετατροπή αγροτικών αποβλήτων σε βιοκαύσιμα. Πολλές από τις κατασκευές του JeanPhi είναι εμπνευσμένες και υλοποιημένες από τον ίδιο, με υλικά χαμηλού κόστους από το εμπόριο και πολύ προσωπική εργασία. Ένα παράδειγμα είναι μια κατασκευή βασισμένη σε Arduino, την οποία ο JeanPhi υλοποίησε στο πλαίσιο του workshop και διατηρεί τις επιθυμητές συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας σε ένα φυτώριο. Όλη η εμπειρία του JeanPhi είναι καταχωρισμένη σε ένα βιβλίο, το οποίο με αναλυτικές περιγραφές (προσωρινά στα Γαλλικά), δίνει τη δυνατότητα στον καθένα να κάνει ένα παρόμοιο έργο. Αν κάποιος θέλει παραπάνω βοήθεια, η φάρμα του είναι ένα ανοιχτό εργαστήριο, το οποίο θα μπορούσε να επισκεφθεί. Στην ίδια βάση ελεύθερης διάχυσης γνώσης υλοποιήθηκαν όλες οι κατασκευές που παρουσιάστηκαν στα workshops και στη βάση αυτή θα στηριχθούν και όσες κατασκευές θα γίνουν στο χώρο των Τζουμεϊκερς, τα ερχόμενα χρόνια. Τα σχέδια κατασκευής του τριβείου, του πολυαισθητήρα και της μεθόδου συρμάτωσης, είναι διαθέσιμα στον καθένα που θέλει να αξιοποιήσει καινοτόμες λύσεις για να βελτιώσει την παραγωγή του ή τις υπηρεσίες του, αλλά δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει μεγάλες επενδύσεις κεφαλαίου.

Φεύγοντας από τα Τζουμέρκα, το τοπίο με τα ψηλά βουνά, τα δάση και το ποτάμι, μας έφερε στο νου εικόνες από τον “Άρχοντα των Δαχτυλιδιών”. Η φαντασία στη συνέχεια ανέλαβε να πλάσει την ιστορία των τριών ημερών που περάσαμε εκεί σαν να ήταν μια μάζωξη της Συντροφιάς του Δαχτυλιδιού. Αναρωτηθήκαμε, ποιος θα μπορούσε να παίξει τους ρόλους του Φρόντο και του Σάουρον. Στη σκέψη μας, τα δύο αυτά άτομα είναι ένα και το “My Precious” τα διαχωρίζει μέχρι τη στιγμή που θα καεί στη φωτιά του Mount Doom. Ο καθένας από εμάς θα μπορούσε να παίξει αυτό το ρόλο.

    Το έργο Phygital υλοποιείται στο πλαίσιο του Προγράμματος Διακρατικής Συνεργασίας Ιnterreg V-B “Βαλκανική –Μεσόγειος 2014-2020”, συγχρηματοδοτούμενο από την Ευρωπαϊκή Ένωση και από εθνικούς πόρους των χωρών που συμμετέχουν.