Πρόσφατα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο απέρριψε οριστικά την Εμπορική Συμφωνία Καταπολέμησης της Παραποίησης (ACTA - Anti-Counterfeiting Trademark Agreement), αποκλείοντας έτσι κάθε πιθανότητα να επικυρωθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση η διεθνής συνθήκη που, όπως υποστηρίζουν οι πολέμιοί της, απειλεί τις ατομικές ελευθερίες, κυρίως στο Διαδίκτυο.

Η συνθήκη απορρίφθηκε από τους ευρωβουλευτές με 478 ψήφους κατά, 39 υπέρ και 165 αποχές, παρά το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιθυμούσε την υπογραφή της για να προστατευθούν τα οικονομικά συμφέροντα των εταιρειών, τα προϊόντα των οποίων κυκλοφορούν πειρατικά ή «κατεβάζονται» μέσω του Διαδικτύου. Η ACTA καλύπτει ζητήματα παραβίασης της πνευματικής ιδιοκτησίας, ενώ επηρεάζει και τον τρόπο με τον οποίο διανέμονται τα αγαθά στο Διαδίκτυο με στόχο την αποφυγή της πειρατείας.

Παρόλο που η διαπραγμάτευσή της έγινε με τη μορφή εμπορικής συμφωνίας, κάτι που της επέτρεπε να περάσει πιο εύκολα απαρατήρητη, ωστόσο και σε αντίθεση με τις εμπορικές συμφωνίες, σε αυτή ενσωματώνονται ποινικές κυρώσεις. Και η ΕΕ δεν επιτρεπόταν να διαπραγματευθεί πάνω στο Άρθρο 23, το αμφιλεγόμενο σημείο της ACTA που επιβάλλει ποινικές κυρώσεις. Για το λόγο αυτό, οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν πίσω από «κλειστές πόρτες» και με απόλυτη μυστικοπάθεια. Με αφορμή την καταψήφιση της ACTA, το netweek μίλησε με τον Ηλία Κοντέα, Senior Adviser, στο Νομικό Τμήμα της BusinessEurope, ο οποίος αποσαφηνίζει τις λεπτομέρειες σχετικά με το «θεσμικό μέλλον» του Διαδικτύου στην Ευρώπη.

netweek: Η σημερινή διάσταση του Internet έχει τους χρήστες σε πρωταρχικό ρόλο, οδηγώντας σε έναν παγκόσμιο «εκδημοκρατισμό» και ελευθεριών. Ποια πιστεύετε ότι θα ήταν η επίδραση μιας πιθανής εφαρμογής της ACTA στις κοινωνίες;
Ηλίας Κοντέας: Σε αντίθεση με τις κριτικές για την αρνητική επίδραση της ACTA στο Internet, είναι σημαντικό να τονίσει κανείς ότι από τα 45 άρθρα της ACTA τα 44 δεν κάνουν καμία αναφορά στην ψηφιακή πειρατεία στο Internet. H ACTA ασχολείται με πρακτικά θέματα αντιμετώπισης της παραποίησης και της πειρατείας όπως η συλλογή αποδείξεων, η παροχή αποζημιώσεων, η επείγουσα προστασία, τι γίνεται με τα  προϊόντα παραποίησης αφού κατασχεθούν, μέτρα στα σύνορα και ποινικές κυρώσεις για  την καταπολέμηση μεγάλης κλίμακας παραβάσεων στo πλαίσιo της Διεθνούς Συμφωνίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου (TRIPs). Η όλη κριτική κατά της ACTA όσον αφορά το ψηφιακό περιβάλλον δεν στηρίζεται στα πραγματικά δεδομένα της συμφωνίας αυτής. 

Υπάρχει ένα μόνο άρθρο το οποίο ασχολείται με την επιβολή των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας στο ψηφιακό περιβάλλον (άρθρο 27). Πουθενά από το άρθρο αυτό δεν συνάγεται ότι η ACTA περιορίζει τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, ελέγχει ή περιορίζει την επικοινωνία των πολιτών στο Internet ή λογοκρίνει ηλεκτρονικές σελίδες. Ο σεβασμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων όπως η προστασία της ιδιωτικής ζωής, η ελευθερία έκφρασης, η δίκαιη δίκη και η προστασία των δεδομένων αναφέρονται ρητά ως βασικές αρχές της συμφωνίας.

Η ACTA δεν στρέφεται κατά μεμονωμένων πολιτών. Εκείνο που κάνει το άρθρο 27 είναι να τονίζει  πως οι υπάρχουσες νομοθετικές δυνατότητες αντιμετώπισης της πειρατείας πρέπει να είναι διαθέσιμες και στο ψηφιακό περιβάλλον, όταν πρόκειται για εγκληματικές δραστηριότητες σε ευρεία κλίμακα με σκοπό τον προσπορισμό κέρδους. Όταν συνήφθη η Διεθνής Συμφωνία για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στον τομέα του εμπορίου το 1994 το Internet ήταν σε νηπιακό στάδιο. Εκείνο που βλέπουμε όμως πια είναι ότι όλο και περισσότερο το Internet χρησιμοποιείται για την παράνομη διακίνηση ψηφιακών αγαθών αλλά και για την παραγγελία από παράνομες ιστοσελίδες προϊόντων παραποίησης όπως π.χ. φάρμακα από παράνομα διαδικτυακά φαρμακεία, τα οποία στη συνέχεια διακινούνται μέσω των ταχυδρομείων και είναι επικίνδυνα για τη ζωή και την υγεία των πολιτών. 18 χρόνια μετά η ACTA τονίζει ότι εγκληματικές δραστηριότητες δεν μπορούν να μένουν ατιμώρητες στο ψηφιακό περιβάλλον.

netweek: Ποια τα οφέλη της ACTA για τους Ευρωπαίους πολίτες;
Ηλίας Κοντέας: Το 2011, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, οι τελωνειακές αρχές σταμάτησαν στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης 115 εκατομμύρια προϊόντα παραποίησης ή πειρατείας. Η αξία τους αντιπροσώπευε περίπου 1,3 δισεκατομμύρια ευρώ. Επιπλέον, υπήρξε 100% αύξηση των επικίνδυνων για την υγεία και ασφάλεια των πολιτών  προϊόντων από 14,5% το 2011 σε 28,6% το 2012 επί του συνολικού αριθμού των κατασχεθέντων προϊόντων.

Στόχος της ACTA ήταν να εξασφαλίσει ότι το ήδη υψηλό νομικό επίπεδο προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας στην ΕΕ θα επεκταθεί σε παγκόσμια κλίμακα. Η οικονομία της ΕΕ μπορεί να παραμείνει ανταγωνιστική μόνον εάν στηριχτεί στην καινοτομία και τη δημιουργικότητα. Η καλύτερη προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας σημαίνει προστασία των θέσεων εργασίας στην ΕΕ. Η παραποίηση παράγει επίσης μεγάλα κέρδη μόνο για τις ομάδες του οργανωμένου εγκλήματος.

Όπως φαίνεται από τα αριθμητικά δεδομένα, κάθε χρόνο η ΕΕ χάνει πολλά δισεκατομμύρια ευρώ από τελωνειακά και φορολογικά έσοδα, ένα κόστος το οποίο επιβαρύνει τελικά τον ευρωπαίο φορολογούμενο. Όλες αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις σίγουρα αφορούν και την Ελλάδα, η οποία σε μία περίοδο κρίσης δεν έχει περιθώρια για τέτοιες απώλειες. Ακόμα περισσότερο όταν η παραποίηση μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή και την ασφάλεια των Ελλήνων πολιτών. Δυστυχώς στην Ελλάδα τα στοιχεία δείχνουν ότι το 2011 υπήρξε μείωση κατά 57% των κατασχεθέντων προϊόντων κάτι που πρέπει να αντιμετωπιστεί.

netweek: Μετά την καταψήφιση της ACTA στις 4 Ιουλίου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πιστεύετε ότι υπάρχουν πλέον προοπτικές για την εφαρμογή της;
Ηλίας Κοντέας: Η ACTA μπορεί να τεθεί σε εφαρμογή εφόσον 6 χώρες την επικυρώσουν. Εκτός από την ΕΕ στις διαπραγματεύσεις για την ACTA συμμετείχαν η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ιαπωνία, η Κορέα, το Μεξικό, το Μαρόκο, η Νέα Ζηλανδία, η Σιγκαπούρη, η Ελβετία και οι ΗΠΑ. Θα είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον να δούμε τους επόμενους μήνες ποιές από τις χώρες αυτές θα επικυρώσουν την ACTA και πώς, με βάση τις νομοθετικές τους διαδικασίες. Για την ΕΕ η πρόσφατη άρνηση του Κοινοβουλίου να δώσει τη συναίνεση του στην ACTA όπως προβλέπεται από την συνθήκη της Λισαβόνας μπλοκάρει την εφαρμογή της στην Ευρώπη. Μένει να δούμε αν η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θα συνεχίσει τη διαδικασία παροχής γνωμοδότησης από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για την ACTA, παρά την απόρριψη από το Κοινοβούλιο. Σε συνδυασμό με τις εξελίξεις εκτός Ευρώπης μπορεί να αλλάξουν την εικόνα σε μερικούς μήνες.

netweek: Ο Βρετανός ευρωβουλευτής των Εργατικών Ντέιβιντ Μάρτιν δήλωσε: «Η συνθήκη είναι υπερβολικά ασαφής και ανοιχτή σε παρερμηνείες. Πάντα θα βάζω τις ατομικές ελευθερίες πάνω από την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων στην ΕΕ». Τόνισε όμως την ανάγκη να βρεθούν εναλλακτικοί τρόποι για την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων στην ΕΕ. Προς ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια πιθανόν «νέα ACTA»;
Ηλίας Κοντέας: Οι χώρες που ξεκίνησαν τις διαπραγματεύσεις για την ACTA προχώρησαν σε αυτή την πρωτοβουλία λόγω της αδυναμίας συζήτησης σχετικά με θέματα προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας στα πλαίσια του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ) ή της Παγκόσμιας Οργάνωσης Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΠΟΠΙ). Δεν μπορώ να δω πώς η κατάσταση αυτή θα άλλαζε με μια νέα συνθήκη, υπό ποιά μορφή και ποιος θα έπαιρνε την πρωτοβουλία. Η Ευρώπη δυστυχώς βγαίνει από τη διαδικασία αυτή αποδυναμωμένη και δίνει το μήνυμα στον υπόλοιπο κόσμο ότι η πνευματική ιδιοκτησία είναι σημαντική για αυτή στα χαρτιά αλλά αδυνατεί να κάνει τις διακηρύξεις της πράξεις. Το μεγάλο πρόβλημα της Ευρώπης είναι η έλλειψη στρατηγικής προσέγγισης όσον αφορά τη σημασία της πνευματικής ιδιοκτησίας για την Ευρωπαϊκή οικονομία. Αναρωτιέμαι ποιες θα είναι οι αντιδράσεις αν η Κίνα που κατηγορείται για μη επαρκή προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας και ως η κυριότερη χώρα παραγωγής προϊόντων παραποίησης προσχωρήσει στην ACTA ενώ η Ευρώπη συνεχίσει να μένει εκτός.