Η λογική των «Digital Humanities» που ακολουθούν ερευνητές πανεπιστημίων όπως το Stanford των ΗΠΑ, υποδεικνύει ότι η ιστορική και η αρχαιολογική έρευνα μπορεί πλέον να πραγματοποιηθεί και με έναν διαφορετικό τρόπο.
Ο τρόπος αυτός, στον οποίον η τεχνολογία παίζει πρώτο ρόλο, έχει ένα βασικό πλεονέκτημα: όταν τα ευρήματα είναι τόσο σύνθετα που ο παραδοσιακός ερευνητής αναγκάζεται να τα αφήσει στην άκρη, η ψηφιακή τους επεξεργασία επιτρέπει την κατάταξή τους και αυξάνει τις πιθανότητες να βγει νόημα από αυτά.
Στην περίπτωση του αμερικανού ιστορικού Richard White, η «χιονοστιβάδα» των δεδομένων που αδυνατούσε να αξιοποιήσει αφορούσε το αρχείο των εμπορευμάτων που διακινήθηκαν με τον αμερικάνικο σιδηρόδρομο στα τέλη του 19ου αιώνα. Μέσα σε όλη αυτήν την χαρτούρα κρυβόταν σίγουρα κάποια αξιόλογα ιστορικά στοιχεία, αλλά η αποκάλυψή τους έδειχνε αδύνατη με τα παραδοσιακά μέσα.
Ο White όμως, εκτός από παραδοσιακός ερευνητής, διευθύνει και το Spatial History Project του Stanford, ένα εργαστήριο οπτικής ανάλυσης των ιστορικών δεδομένων. Με «αφετηρία» τους σιδηρόδρομους της αμερικάνικης δύσης, ο White αναπτύσσει μια οπτική απεικόνιση του πώς και σε ποιο βαθμό αυτοί συνέβαλαν στην ανάπτυξη νέων συνηθειών και εμπειριών στη ζωή των ανθρώπων.
Κι ενώ ο παραδοσιακός ερευνητής θα περνούσε κάποια χρόνια βυθισμένος μέσα σε αρχεία, παραμερίζοντας τα βουνά των απροσπέλαστων δεδομένων για να εστιάσει σε ανέκδοτα στοιχεία, χαρακτήρες και μαρτυρίες που συμπληρώνουν ευκολότερα το παζλ μιας ιστορίας, ο White κινείται σε μια διαφορετική λογική. Αν και χρησιμοποιεί τις ίδιες πηγές (επιστολές, αρχεία φορτωτικών, βιβλία, εφημερίδες, αναφορές ατυχημάτων κ.λπ.), δεν αφήνει στο πλάι όσα στοιχεία μοιάζουν σύνθετα και δυσπρόσιτα. Τα καταχωρεί σε μία βάση δεδομένων και τα καταγράφει μέσω Γεωγραφικού Συστήματος Πληροφοριών (GIS). Κι αυτό του επιτρέπει να θέτει ερωτήματα που θα παρέμεναν αναπάντητα στο πλαίσιο της ιστορικής έρευνας με αναλογικά εργαλεία. Για παράδειγμα, «Ποια σημεία του σιδηρόδρομου ήταν τα πιο επικίνδυνα;» ή «Πώς επηρέασε ο σιδηρόδρομος την εγκατάσταση σε γειτονικές περιοχές;»
Δεν χρειάζεται να σχολιάσουμε το πλήθος ή τη σημασία των αντίστοιχων ερωτημάτων σε γεωγραφικές περιοχές όπου η έρευνα αφορά τη ζωή του ανθρώπου χιλιετίες πίσω.