Η στροφή προς την Κοινωνία της Πληροφορίας και την αυξημένη και αποδοτική χρήση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών (ΤΠΕ) στο Δημόσιο, σε κεντρικό και περιφερειακό / τοπικό επίπεδο, αποτελεί πλέον μια επιταγή για όλα τα σύγχρονα κράτη μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Τόσο σε επίπεδο ΕΕ όσο και μεμονωμένα ανά κράτος γίνονται σημαντικές προσπάθειες για την ανάπτυξη υποδομών, τη διασύνδεση σημείων διοικητικού ενδιαφέροντος και την εκπαίδευση των δημοσίων υπαλλήλων με απώτερο σκοπό την παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου σε πολίτες και επιχειρήσεις. Δεδομένων των παραπάνω και με την υποστήριξη, σε σημαντικό βαθμό, της Ευρωπαϊκής Ενωσης, έχουν στην Ελλάδα επενδυθεί πολύ μεγάλα ποσά και ήδη έχουν γίνει αρκετά βήματα προς τη σωστή κατεύθυνση.

Η αξιοποίηση των ΤΠΕ δίνει στους ΟΤΑ τη δυνατότητα αποδοτικότερης και διαφανούς οικονομικής διαχείρισης, αποτελεσματικότερης διεκπεραίωσης των συναλλαγών με πολίτες και επιχειρήσεις, αλλά και βελτίωσης του μηχανισμού λήψης αποφάσεων, καθώς επιτρέπει αφενός τη συστηματική παρακολούθηση των δράσεων, αφετέρου τη συνεχή διαβούλευση με τους αποδέκτες αυτών.

Οι επενδύσεις σε ΤΠΕ σε τοπικό και Περιφερειακό επίπεδο εντάσσονται, ως επί το πλείστον, στις κάτωθι μεγάλες κατηγορίες έργων:
1. Βασικές Υποδομές
Εργα που αφορούν κυρίως στην ανάπτυξη ευρυζωνικών δικτύων σε πόλεις, με σκοπό τη γεφύρωση του ψηφιακού χάσματος αναφορικά με την ευρυζωνική πρόσβαση στο διαδίκτυο.

2. Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης
Δημιουργία και λειτουργία διαδικτυακών πυλών (portals), που προσφέρουν πληροφόρηση για την εκάστοτε γεωγραφική περιοχή, τις προσφερόμενες από τους ΟΤΑ υπηρεσίες, καθώς και υπηρεσίες που αξιοποιούν γεωγραφικά δεδομένα μέσω Geographical information Systems (GIS), όπως ψηφιακούς χάρτες πόλεων, πληροφορίες για ακίνητα και υπηρεσίες κτηματολογίου, κ.λπ. Επίσης, στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι υπηρεσίες ηλεκτρονικής συναλλαγής με τους ΟΤΑ και οι υπηρεσίες τηλε-ιατρικής και τηλε-εκπαίδευσης.

3. Υπηρεσίες Ηλεκτρονικής Συμμετοχής και Διαφάνειας
Η εν λόγω κατηγορία αφορά στην αξιοποίηση των ηλεκτρονικών μέσων δικτύωσης και επικοινωνίας, προκειμένου για την ενεργή συμμετοχή των πολιτών στα κοινά – με το «Web 2.0» να παρέχει πλέον πλήθος δυνατοτήτων στους χρήστες, όπως  ηλεκτρονικά forum πολιτών, blogs, υπηρεσίες παραλαβής και διαχείρισης παραπόνων, κ.λπ.

Παράγοντες επιτυχίας
Μεταξύ των κρίσιμων παραγόντων επιτυχίας για την αποτελεσματικότητα των έργων Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης στους ΟΤΑ συγκαταλέγονται τα εξής:

  • Στρατηγικός σχεδιασμός με βάση τις ανάγκες των τελικών αποδεκτών των υπηρεσιών και με σαφή προσδιορισμό για την αξιοποίηση των δημιουργούμενων υποδομών
  • Συντονισμένες δράσεις σε επίπεδο των εμπλεκόμενων δημοσίων φορέων και ΟΤΑ, προκειμένου για τη δυνατότητα διασύνδεσης εφαρμογών διαφορετικών φορέων, διαλειτουργικότητα μεταξύ διαφορετικών εφαρμογών καθώς επίσης και την επεκτασιμότητα και τη βιωσιμότητά τους
  • Δυνατότητα πρόσβασης (accessibility) σε όλους τους χρήστες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, των μεταναστών, των ηλικιωμένων, κ.λπ.
  • Προσωποποιημένη παροχή υπηρεσιών, που αναγνωρίζουν τον κάθε χρήστη ως ξεχωριστή οντότητα και προσαρμόζονται στις ανάγκες του
  • Πολυ-διαυλική (multi-channel) παροχή υπηρεσιών, που περιλαμβάνει, εκτός από το Διαδίκτυο, την ψηφιακή τηλεόραση, τα κινητά τηλέφωνα, κ.λπ.

Επίσης, βασική προϋπόθεση για την  επιτυχία οποιουδήποτε έργου αποτελεί η δυνατότητα υποστήριξής του από ανθρώπινο δυναμικό ικανό να κατανοήσει τη χρησιμότητα που προσδίδουν οι ΤΠΕ σε κάθε επίπεδο οργάνωσης και λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης, αποτελώντας καταλύτη για την αποτελεσματική ενσωμάτωσή τους στην επιχειρησιακή λειτουργία.


Η θέση του Παρατηρητηρίου σχετικά με την πορεία των έργων
Η προώθηση της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο προσκρούει στην αδυναμία της πλειοψηφίας των ΟΤΑ να διαχειρισθούν αποτελεσματικά τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα και να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητες που προσφέρουν για τη βελτίωση των δημόσιων υπηρεσιών σε τοπικό επίπεδο. Αυτό οφείλεται σε σοβαρές, εγγενείς αδυναμίες σε όλο το εύρος των συντελεστών της λειτουργίας της τοπικής αυτοδιοίκησης (κανονιστικό πλαίσιο, δομές, διαδικασίες, ανθρώπινο δυναμικό, ηγεσία).

Ενδεικτικά αναφέρονται ορισμένα χαρακτηριστικά συμπεράσματα, όπως προέκυψαν από σχετική μελέτη που διενήργησε το Παρατηρητήριο για την ΚτΠ,  με στόχο την αποτύπωση του επιπέδου ωριμότητας των ΟΤΑ για την υλοποίηση έργων ΤΠΕ:

  • Με εξαίρεση τις Περιφέρειες, οι Δήμοι/Κοινότητες και οι Νομαρχίες δεν διαθέτουν καταγεγραμμένη στρατηγική στον τομέα των ΤΠΕ, ενώ τα αρμόδια στελέχη δηλώνουν σε μεγάλο βαθμό άγνοια ή χαμηλό βαθμό ενημέρωσης για τις περισσότερες ευρωπαϊκές και εθνικές στρατηγικές και κατευθύνσεις των φορέων πολιτικής σχετικά με τις ΤΠΕ.
  • Η πλειονότητα των φορέων της έρευνας έχουν υποβάλει στο παρελθόν πρόταση ένταξης έργου ΤΠΕ με τη συνεργασία ιδιωτικών ή άλλων εξωτερικών φορέων. Οι ανάγκες επίβλεψης/διαχείρισης των έργων, ωστόσο, καλύπτονται κατά κύριο λόγο εσωτερικά.
  • Η πλειονότητα των Φορέων δεν χρησιμοποιούν τις ΤΠΕ ως εργαλείο πολιτικής και υποστήριξης της τοπικής ανάπτυξης.
  • Για τα έργα ΤΠΕ που υλοποιήθηκαν στην περιοχή, οι αρμόδιοι δηλώνουν σχετική άγνοια και κυρίως δυσπιστία σε σχέση με την αποτελεσματικότητά τους.
  • Είναι αξιοσημείωτο ότι, ανεξάρτητα από το είδος του φορέα, σε καμία περίπτωση οι αρμόδιοι δεν δίνουν μεγαλύτερη προτεραιότητα σε έργα ΤΠΕ σε σύγκριση με άλλα έργα/δράσεις του Φορέα. Δεν διαφωνούν, ωστόσο, ότι η Πληροφορική και τα έργα ΤΠΕ είναι αναγκαία υποστηρικτικά εργαλεία για την ορθολογική διαχείριση σχεδόν του συνόλου των τομεακών έργων και υπηρεσιών του φορέα και τον στρατηγικό σχεδιασμό νέων έργων.

Από τα στοιχεία των ερευνών αναδεικνύεται επίσης το συμπέρασμα ότι υπάρχει σημαντικό έλλειμμα στην οργανωτική, οργανωσιακή και στελεχιακή ευθυγράμμιση των οργανισμών της περιφερειακής και τοπικής διοίκησης με την εθνική Ψηφιακή Στρατηγική και τις πολιτικές.

Με σκοπό την εισαγωγή και υλοποίηση νέων έργων ΤΠΕ, κρίνονται επιβεβλημένα τα εξής:

  • H βελτίωση της διευθέτησης των θεμάτων θεσμικού χαρακτήρα, μέσω οριζόντιων ενεργειών από το φορέα πολιτικής (ΥΠΕΣ)
  • Οι κατά περίπτωση τοπικές πρωτοβουλίες στο θεσμικό, στρατηγικό, οργανωτικό και επιχειρησιακό τομέα από τον κάθε φορέα που φιλοδοξεί να υλοποιήσει νέα έργα ΤΠΕ
  • Η δημιουργία, η ενίσχυση και η παραγωγική λειτουργία Μονάδων Προγραμματισμού/ Σχεδιασμού και Πληροφορικής / Μηχανοργάνωσης στους ΟΤΑ.

Σε επίπεδο στρατηγικής, επικοινωνίας και ευαισθητοποίησης των φορέων, τα στοιχεία της έρευνας υποδεικνύουν ότι:

  • Απαιτείται αποτελεσματικότερη επικοινωνία της εθνικής Ψηφιακής Στρατηγικής και των πολιτικών από την κεντρική διοίκηση προς τους ΟΤΑ, στο πρότυπο δράσεων, όπως αυτή της ΚΕΔΚΕ με το έργο «Κατάρτιση αιρετών εκπροσώπων πρωτοβάθμιας τοπικής αυτοδιοίκησης στις νέες τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών»
  • Απαιτείται αποτελεσματικότερη προσπάθεια σε επίπεδο εκπόνησης εφαρμόσιμου στρατηγικού σχεδιασμού και εφαρμογής αυτού.

Τέλος, στο παραπάνω πλαίσιο κρίνονται επίσης επιβεβλημένες:

  • Η διαρκής προσπάθεια ενίσχυσης των δεξιοτήτων των στελεχών των φορέων σε θέματα σχεδιασμού, διαχείρισης και υλοποίησης έργων (project management)
  • Η σε όλα τα επίπεδα εστίαση στην επίτευξη της πιστοποιημένης ή πιστοποιήσιμης διαχειριστικής επάρκειας των οργανισμών για έργα ΤΠΕ
  • Η άμεση δρομολόγηση ενεργειών ωρίμανσης για την εκμετάλλευση ευέλικτων και σύγχρονων μορφών υλοποίησης και λειτουργίας έργων ΤΠΕ, όπως είναι οι Συνεργασίες Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ).

Ελλάδα Vs Ευρώπης
Από την επισκόπηση του ευρύτερου ευρωπαϊκού περιβάλλοντος, παρατηρείται με το πέρασμα του χρόνου μία κλιμακούμενη έμφαση στα στρατηγικά κείμενα των ευρωπαϊκών κρατών αναφορικά με την τοπική / περιφερειακή διάσταση της χρήσης ΤΠΕ, ενώ προς την ίδια κατεύθυνση κινείται και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Μέσα στην τελευταία δεκαετία και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια έχει συντελεστεί μία σημαντική ανάπτυξη στην χρήση των ΤΠΕ τόσο σε εθνικό, όσο και σε τοπικό/περιφερειακό επίπεδο.

Παρά τα σημαντικά βήματα προόδου, ωστόσο, υπάρχουν ακόμη σημαντικά περιθώρια βελτίωσης, κάτι που αναγνωρίζει και η «Ψηφιακή Στρατηγική», η οποία παραθέτει σειρά δράσεων και μέτρων με έντονο τοπικό και περιφερειακό χαρακτήρα, οι οποίες:

  • σχεδιάζονται πια από την οπτική του πολίτη και της επιχείρησης
  • θέτουν στόχους περισσότερο «ανθρώπινους» και λιγότερο τεχνολογικούς
  • δεν περιορίζονται πια στην κεντρική δημόσια διοίκηση, αλλά δίνουν ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις για την ψηφιακή ανάπτυξη της περιφέρειας και ιδιαιτέρως στο επίπεδο των ΟΤΑ.

Στην ίδια κατεύθυνση, αξιοποιώντας τα πορίσματα της διερεύνησης της υφιστάμενης κατάστασης και με άξονα τις κατευθύνσεις της Ψηφιακής Στρατηγικής, σχεδιάστηκε και βρίσκεται σε εξέλιξη ολοκληρωμένο σχέδιο δράσεων με στόχο να αποκτήσουν οι ΟΤΑ νέες αναπτυξιακές ευκαιρίες, αξιοποιώντας τις δυνατότητες που προσφέρουν οι ΤΠΕ.

Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονται:

  • Το έργο «Ψηφιακός Δήμος» για την κατάρτιση αιρετών εκπροσώπων των ΟΤΑ με τις ΤΠΕ και το Διαδίκτυο και την εκπαίδευση στη χρήση τους
  • Την «Ψηφιακή Αυτοδιοίκηση» σε 469 δήμους με πληθυσμό μικρότερων των 20.000 κατοίκων, για την ανάπτυξη δικτυακών τόπων, online ψηφιακών υπηρεσιών, κ.α.
  • Τη δημιουργία μητροπολιτικών δικτύων οπτικών ινών σε 75 δήμους
  • Τη δημιουργία έξυπνων ευρυζωνικών οικισμών σε 6 δήμους
  • Τη δημιουργία δημόσιων κέντρων πληροφόρησης σε 29 δημοτικές βιβλιοθήκες σε αντίστοιχους δήμους της χώρας
  • Την υλοποίηση του ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος εθνικού δημοτολογίου
  • Την ηλεκτρονική πύλη της ΚΕΔΚΕ, για τη ανάπτυξη ενιαίου διαδικτυακού περιβάλλοντος σε 27 ΟΤΑ και την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών σε πολίτες και επιχειρήσεις, κ.ά.

Η συμβολή του Παρατηρητηρίου
Το Παρατηρητήριο για την Κοινωνία της Πληροφορίας με το έργο του και τις έρευνες που διεξάγει στοχεύει στην ανάδειξη προτάσεων για την υλοποίηση στοχευμένων δράσεων παρέμβασης στην υποστήριξη φορέων ΟΤΑ στον ψηφιακό σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση αναπτυξιακών ενεργειών.

Σε αυτή την προσπάθειά, σύμμαχός μας είναι η τεχνογνωσία των στελεχών μας, η εμπειρία των προηγούμενων ετών αλλά και η διάχυση βέλτιστων πρακτικών από επιτυχημένες δράσεις σε τοπικό επίπεδο στην υπόλοιπη Ευρώπη. Στόχος είναι, τελικά, από την πρακτική γεφύρωσης χασμάτων να περάσουμε στη δημιουργία ανταγωνιστικών πλεονεκτημάτων.