Ο πιο γνωστός «διεθνής» έλληνας executive στο χώρο των τηλεπικοινωνιών μιλάει αποκλειστικά στο netweek για την πέμπτη γενιά τηλεφωνίας και τις άπειρες εφαρμογές της, τον ρόλο που θα παίξει στον ψηφιακό μετασχηματισμό οργανισμών και επιχειρήσεων, καθώς και για τις αλλαγές που θα ζήσουμε τα επόμενα χρόνια.

Κάθε συζήτησή μου με τον Φώτη Καρώνη, στα 20 και πλέον χρόνια της γνωριμίας μας, ξεκινάει με κάποια αφορμή, αλλά συνήθως καταλήγει εφ’ όλης της (τηλεπικοινωνιακής και όχι μόνο) ύλης. Πολύπειρος και χαρισματικός, ομιλεί μετά λόγου γνώσεως έχοντας περάσει από πολύ σημαντικές θέσεις ευθύνης στην Ελλάδα και το εξωτερικό (Alsthom, ΑΙΑ, RomTelecom, Everything Everywhere και μετά BT), πριν αναλάβει πέρυσι το σημαντικό πόστο του Executive VP & Group Leader 5G & Edge της Capgemini, πάντα από το Λονδίνο. Είπαμε πολλά και θα μπορούσαμε να πούμε ακόμα περισσότερα από τη μια ώρα που έγραψε το μαγνητόφωνο, αν εκείνον δεν τον πίεζε ο χρόνος (θα πετούσε την επομένη για Σαν Ντιέγκο, να μιλήσει στο μεγάλο συνέδριο της Qualcomm για το 5G) κι εγώ είχα στη διάθεσή μου το μισό περιοδικό, που δεν είχα. Παρά τους περιορισμούς σε χρόνο και χώρο, πάντως, το «απόσταγμα» της συζήτησής μας, που θα διαβάσετε στη συνέχεια, είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον.

Ένας ευτυχισμένος «γάμος»
To Edge Computing είναι ένας επιταχυντής για το 5G (όπως είδες, στον τίτλο μου τα δυο τους συνδυάζονται), που κι αυτό πάλι έχει έντονο ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Αν δούμε τη μεγάλη εικόνα στο cloud (public–edge–on prem), το edge αφορά στο άκρο, εκεί όπου συμβαίνουν πράγματα, διαδικασίες – το αυτοκίνητο, η βιομηχανία, το νοσοκομείο που θέλει αυτοματοποίηση κλπ. Για πολλές από αυτές, δεν χρειάζεται να ‘ανεβαίνουμε’ συνέχεια στο cloud, καθώς παίρνει χρόνο. Αν έχεις εφαρμογές που πρέπει να τρέξουν τοπικά, η επεξεργασία μπορεί να γίνει επίσης τοπικά – 5G και Edge «παντρεύονται», δίνοντας πολύ ταχύτερους χρόνους απόκρισης, με κέρδος σε χρόνο και χρήμα. Τους μεγαλύτερους κύκλους επεξεργασίας μπορείς να τους στείλεις στο cloud…

Όμως, στο 5G δεν μας ενδιαφέρει μόνο η επικοινωνία, αλλά και οι εφαρμογές. Αν έχουν πολύ μικρό χρόνο απόκρισης, αν υπάρχουν θέματα δημόσιας ασφαλείας, αν αξιοποιούνται σε αυτοκίνητα όπου απαιτείται άμεση αντίδραση ή εφαρμόζονται σε πολλά ΙοΤ, συνδεδεμένα μεταξύ τους, που δίνουν data πολύ γρήγορα και συνεχώς, τότε συμφέρει να έχουν την «εξυπνάδα» τους τοπικά εγκατεστημένη – ίσως και με χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης (AI orchestration) για καλύτερη διαχείριση. Το Edge Computing είναι πολύ φτηνότερο και εγγύτερο, σε σχέση με το public cloud, οπότε μπορείς να κατανείμεις cloud-native εφαρμογές, πχ. το Salesforce, ώστε κάποια workloads να τρέχουν τοπικά κι άλλα στο «σύννεφο», χωρίς να αλλάζει η αρχιτεκτονική τους.

Νέα εποχή συνδεσιμότητας
Στα τέλη της «θητείας» του 4G καταλάβαμε ότι υπάρχουν αυξημένες ανάγκες για ταχύτητα και μικρό χρόνο απόκρισης, κυρίως στη βιομηχανία ή όπου αλλού υπάρχει μεγάλη επεξεργασία (πχ. gaming) και συνδεσιμότητα διαφόρων συσκευών. Καθώς όλα τα προϊόντα γίνονται υπηρεσίες, αυξάνουν οι ανάγκες μετασχηματισμού μεγάλων βιομηχανιών, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η ενέργεια, η υγεία, οι τηλεπικοινωνίες. Το 5G ήρθε για να δώσει εκείνα τα χαρακτηριστικά που δεν είχαμε με το 4G – πχ. στο ΙοΤ κομμάτι, δισεκατομμύρια συσκευών πρέπει να συνδεθούν σε ένα δίκτυο – έχουμε τέτοια δυνατότητα από πλευράς φάσματος και ταυτόχρονης επεξεργασίας; Μπορούμε να έχουμε την απαραίτητη ασφάλεια στις επικοινωνίες μας; Την αναγκαία προβλεψιμότητα, ό,τι κι αν συμβεί; Το 5G αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού, καθώς επιτρέπει ουσιαστικά σε οποιαδήποτε συσκευή να είναι συνεχώς συνδεδεμένη στο cloud και να βρίσκεται σε διαρκή επικοινωνία με πολλαπλές εφαρμογές, κάτι που δεν μπορούσε να γίνει πριν. Η μεγάλη επανάσταση ξεκίνησε με το 4G, όλα έγιναν ΙΡ και το cloud έδωσε μεγάλη ώθηση σε πλήθος εφαρμογές, που επεκτείνονται σε όλες τις βιομηχανίες – από απλοί συνδρομητές σ’ έναν πάροχο τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, έβαλαν πιά τις επικοινωνίες στο DNA τους…

Οι drivers του μετασχηματισμού
Το μέγα ζητούμενο είναι ο ψηφιακός μετασχηματισμός και οι λόγοι είναι πολλοί: κατ’ αρχάς, τα καινούρια και έξυπνα προϊόντα δεν έρχονται πλέον μόνα τους, συνδυάζονται με δεδομένα και υπηρεσίες κι αυτό προϋποθέτει τον ψηφιακό μετασχηματισμό της τροφοδοτικής αλυσίδας και των διαφόρων βιομηχανιών. Οι βασικές βιομηχανίες – drivers, που έχουν αλλάξει πολύ και «κινούν» όλες τις άλλες, είναι τρεις: πρώτη αυτή του λογισμικού, που βρίσκεται παντού και μπορεί να τρέξει τα πάντα χάρη στο cloud, δεύτερη είναι η βιομηχανία των ημιαγωγών, με συμμετοχή πολλών κατασκευαστών, και τρίτη, εκείνη των επικοινωνιών.

Ο φανταστικός συνδυασμός τους ρίχνει τα στεγανά κι εκεί που τα πράγματα ήταν κάθετα σε πολλούς τομείς, κατασκευαστικός, υγεία, αυτοκινητοβιομηχανία, ενέργεια, ο καθένας με το δικό του ξεχωριστό οικοσύστημα, τώρα ενσωματώνονται πλέον οριζόντια σε όλους και συμβάλλουν στον μετασχηματισμό τους. Δεν υπάρχει σήμερα αυτοκινητοβιομηχανία χωρίς τμήμα software – οι δημιουργοί λογισμικού είναι εξ ίσου σημαντικοί με τους μηχανικούς και τα μηχανικά μέρη είναι πλέον λιγότερα από τα ηλεκτρονικά! Γι’ αυτό η τωρινή έλλειψη τσιπ έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στην παραγωγή. Για να επικοινωνήσουν πλέον μεταξύ τους χρειάζονται ασύρματες τηλεπικοινωνίες, που πρέπει να είναι παντού, προσφέροντας την απαραίτητη χωρητικότητα και ασφάλεια.

Βάρος στα δίκτυα
Ως το 2026 θα υπάρχουν αυτοκίνητα με πάρα πολύ μεγάλη αυτονομία. Τσιπς και λογισμικό υπάρχουν, άρα πρέπει να δώσουμε βάρος στα δίκτυα και οι αυτοκινητοβιομηχανίες πρέπει να συντονίσουν το βήμα τους με εκείνο των παρόχων, που με τη σειρά τους πρέπει να επιταχύνουν για να ικανοποιήσουν το όραμα και τις ανάγκες των βιομηχανιών, από πλευράς πρόσβασης! Στον τομέα της υγείας, επίσης, τα τελευταία 60-70 χρόνια δεν έχει αλλάξει η διαδικασία – από τον γενικό ιατρό στον ειδικό, εξετάσεις κλπ. χάνεται χρόνος εις βάρος του πολίτη… Όλα αυτά μπορούν να γίνουν πλέον κεντρικά, όπως αποδείχθηκε στην πανδημία, με τα δίκτυα υψηλής ευκρίνειας να βοηθούν στη διάγνωση, αποφεύγοντας τις μη-αναγκαίες (υπολογίζονται περίπου στο 30%) επισκέψεις στα Επείγοντα των νοσοκομείων και τους κινδύνους που αυτό συνεπάγεται, ειδικά για ηλικιωμένους. Όταν εργαζόμουν στην ΒΤ, είχαμε υλοποιήσει τέτοια κινητά συστήματα (στο σπίτι ή από κινητή μονάδα με χρήση ακόμα και AR/VR) διάγνωσης σε μεγάλο νοσοκομείο του Μπέρμιγχαμ, είτε μέσω Wi-Fi 6 είτε 5G, με εξαιρετική επιτυχία.

Η αυγή της νέας εποχής
Βρισκόμαστε στο ξεκίνημα μιας νέας εποχής – όλα αυτά δεν θα γίνουν βεβαίως αύριο. Όμως, μέσα στη δεκαετία πρέπει να σκεφτούμε ανθρωποκεντρικά και παράλληλα να φροντίσουμε τον πλανήτη μας – είναι δυο μεγάλα θέματα που είμαστε υποχρεωμένοι να αντιμετωπίσουμε, με τα μέσα που έχουμε πλέον στη διάθεσή μας. Όλα αυτά θα τα δούμε τη δεκαετία 2025-2035, αφού ξεπεράσουμε κάποια προβλήματα, όπως το θέμα της αλυσίδας τροφοδοσίας και τον επαναπροσδιορισμό της παγκοσμιοποίησης. Οι αλληλεξαρτήσεις στην παραγωγή ηλεκτρονικών μέσων μεταβάλλονται, τα οικοσυστήματα αναδιαμορφώνονται κι αυτό παίρνει χρόνο, αυξάνοντας τις ελλείψεις. Δεν βλέπω, όμως, το ρεύμα να σταματάει – οι βιομηχανίες λογισμικού είναι cloud-native, επομένως μπορούμε να δημιουργήσουμε νέες εφαρμογές συνδυάζοντας micro-services, AR/VR, remote cameras, drones κλπ..

Τα επόμενα δυο χρόνια πιστεύω ότι θα ξεφύγουμε από τη βιομηχανία Proof of Concept, περνώντας στην πραγματική καινοτομία σε κλίμακα κι αυτή θα είναι μια ακόμα μεγάλη αλλαγή: βγαίνουμε από την εποχή των πειραμάτων και περνάμε στη βιομηχανοποίηση σε κλίμακα! Όμως, αυτό διαμορφώνει νέες ανάγκες και αλλαγές στον τρόπο υλοποίησης του μετασχηματισμού. Δεν θα αρκούν πια ένας – δυο παίκτες, θα απαιτείται ένα οικοσύστημα συνεργασιών, τα λειτουργικά μοντέλα θα αλλάξουν και οι εταιρίες ολοκληρωμένων λύσεων θα συνεργάζονται με τις βιομηχανίες για να δημιουργήσουν νέα, συνδεδεμένα προϊόντα.

Δυο τομείς εφαρμογών
Διακρίνω στο 5G δυο μεγάλους τομείς εφαρμογών: ο πρώτος είναι ο κύκλος της παραγωγής στη βιομηχανία, όπου 5G, Edge Computing και ιδιωτικά δίκτυα διαμορφώνουν ένα περιβάλλον επικοινωνίας το οποίο αυτοματοποιεί και δημιουργεί ευελιξία (agility). Τα shop-floors και οι γραμμές παραγωγής είναι δύσκολοι χώροι με δεδομένα συστήματα και καθιερωμένη από χρόνια τεχνολογία, οι αλλαγές πρέπει γίνουν προσεκτικά, σε βήματα και κύκλους, για να πείσεις. Τα βελτιωμένα χαρακτηριστικά και οι ιδιότητες του 5G δίνουν τη δυνατότητα να παρακολουθούμε την ασφάλεια και την ποιότητα παραγωγής, να διορθώνουμε τις ατέλειες και τα λάθη, να τα αλλάζουμε όλα σε λίγες ημέρες, για να παράγουν άλλα προϊόντα κλπ. Πολλά συστήματα είναι ήδη συμβατά με 5G, αλλά όχι ακόμα σε βιομηχανική κλίμακα. Χρειάζεται προσπάθεια – ελπίζω μέσα στην επόμενη τριετία να έχουμε προχωρήσει σημαντικά στα 5G–native και βεβαίως low-power τσιπ.

Ο δεύτερος τομέας είναι το in-life: η συμμετοχή του προϊόντος που βγαίνει από την παραγωγή. Ένα αυτοκίνητο δεν είναι ένα «κουτί», εμπεριέχει δεδομένα και υπηρεσίες. Όλα είναι συνδεδεμένα κι όσο οι υποδομές γίνονται ισχυρότερες, τόσο περισσότερες αμφίδρομες εφαρμογές θα βλέπουμε. Ένα όχημα με lidar μπορεί να «αντιδράσει» σε ένα εμπόδιο μπροστά του, με φρενάρισμα ή μήνυμα στο άλλο αυτοκίνητο, που σημαίνει λιγότερα τροχαία, λιγότεροι θάνατοι και κέρδος για τον άνθρωπο! Θα υπάρχουν πλέον πράγματα αόρατα. Οι μηχανές θα «μιλάνε», η Τεχνητή Νοημοσύνη και τα διάφορα μοντέλα θα «παίζουν» μεταξύ τους, πάνω σε Edge Computing και cloud, διαμορφώνοντας συνθήκες όπου η άμεση αντίδραση του ανθρώπου δεν θα είναι απαραίτητη. Σε πρώιμο στάδιο, αυτό ήδη γίνεται στα μέσα σταθερής τροχιάς, τραίνα και μετρό… Οι τεχνολογίες και το 5G θα κάνουν τη ζωή μας ακόμα ευκολότερη.

Πυκνώνουν τα ιδιωτικά δίκτυα
Υπάρχει μεγάλη δυναμική στον χώρο των ιδιωτικών δικτύων κι είναι ό,τι καλύτερο, καθώς δίνουν δυνατότητες προηγμένης συνδεσιμότητας εντός μεγάλων ιδιωτικών χώρων, όπως εργοστάσια, λιμάνια, αεροδρόμια, νοσοκομεία, ενεργειακές εγκαταστάσεις, έξυπνες πόλεις, κλπ. Υπάρχουν δυο κατηγορίες τέτοιων δικτύων, όσα λειτουργούν κατά μόνας (ανεξάρτητα από τα μεγαλύτερα, δημόσια δίκτυα) και όσα συνδυάζονται με αυτά, σε υβριδικό σύστημα, λύση που προφανώς προτιμούν οι πάροχοι, ώστε να μπορούν κι αυτοί να συνδράμουν. Τα private networks δεν είναι, βεβαίως, κάτι απλό σαν το WiFi – ως τηλεπικοινωνίες, απαιτούν ειδικούς για τη λειτουργία τους, αλλά προσφέρουν πολλά στον αυτοματισμό, στην επιτήρηση κλπ. Έχω κάνει κι εγώ τέτοιες υλοποιήσεις σε εργοστάσιο της Bosch, στο Bristol, όπου συμπεριλάβαμε αυτοκινούμενα οχήματα, για μεταφορά παλετών κι άλλων αντικειμένων, AR/VR για να βλέπεις και να μεταφέρεις εικόνα αντί να στείλεις έμπειρο τεχνικό, για validation σε νέα μονάδα παραγωγής κλπ.

Διαμορφώνεται ένα υψηλής διαθεσιμότητας και ευκρίνειας δίκτυο, με πολύ μικρό χρόνο απόκρισης, μεγάλη χωρητικότητα, ευελιξία και άπειρες εφαρμογές. Όταν έστησα ένα open-air private network στο λιμάνι του Μπέλφαστ με την Ericsson, ξεκινήσαμε με δυο -ασφάλεια και προβλεπτική συντήρηση- αλλά συνεχίσαμε με drones για μολύνσεις, digital twins, έλεγχο των γερανών κι ό,τι μπορείς να φανταστείς… Καλά είναι και τα WiFi συστήματα, όμως έχουν περιορισμούς, αν βγεις από το cell χάνεται η πρόσβαση, δεν έχεις ικανοποιητική σταθερότητα και ταχύτητα, ούτε ασφάλεια, slicing και ποιότητα στο δίκτυο.

Ο ρόλος των hyperscalers
Στα ιδιωτικά δίκτυα υπάρχουν πλέον πολλοί τύποι, οι τιμές τους είναι περισσότερο ανταγωνιστικές κι εκτός από τους αρχικούς μεγάλους (vertical integrators) προμηθευτές, όπως η Ericsson και η Nokia, έχουμε κι εκείνους που στήνουν συνεργατικά δίκτυα ανοικτής αρχιτεκτονική με συστήματα διαφόρων κατασκευαστών. Στην Cap Gemini, πχ. χρησιμοποιούμε core units της Qualcomm σε συνδυασμό με Azure της Microsoft.
Συνθέτεις και συναρμολογείς ανάλογα με τα χαρακτηριστικά και τις λειτουργίες που θέλεις να δώσεις στο ιδιωτικό δίκτυό σου, και φυσικά τις ανάγκες του πελάτη. Είναι ευκολότερη, ταχύτερη και φθηνότερη λύση κι αυτό το έχουν ήδη καταλάβει οι hyperscalers (Microsoft, AWS, Google), που θέλουν να διαμορφώσουν λύσεις στο Edge – εφόσον κατέκτησαν το cloud, ξανοίγονται όπου αλλού διαμορφώνονται δεδομένα, άρα και στα private networks. Σ’ ένα κατανεμημένο μοντέλο, είναι λογικό να μπαίνουν και στις τηλεπικοινωνίες, πιέζοντας τους παρόχους να μετασχηματιστούν σε cloud δίκτυα…

Get the future you want…
Σήμερα μπορούμε πλέον να ανοίξουμε νέους ορίζοντες. Τρία πράγματα θεωρώ βασικά σε κάθε επιχείρηση: καινοτομία, ανθρώπινο δυναμικό και βιωσιμότητα – μεγάλα θέματα και τα τρία!
Πρέπει να είναι, επίσης, ανθρωποκεντρική – το κέρδος δεν είναι μόνο τα χρήματα, αλλά και το πώς διαμορφώνεις θετικότητα στους χρήστες σου. Είναι πολλά τα θέματα τα οποία πρέπει να λύσουμε σήμερα. Οι τεχνολογίες είναι διαθέσιμες, απλώς πρέπει να «φτιάξουμε» ανθρώπους με ανοικτό μυαλό και καθαρή σκέψη, ώστε να δημιουργήσουν το μέλλον, το δικό τους και της εταιρίας τους, που κι αυτή μέρος της κοινωνίας είναι! Για να έχει διαχρονικότητα, πρέπει να μετασχηματίζεται διαρκώς, να αναγνωρίζουν την αξία της οι χρήστες και να την αγαπούν, να προσαρμόζεται στις ανάγκες τους και να έχει υψηλό δείκτη προσφοράς στην κοινωνία. Η πρόοδος να αφορά εμάς, τα παιδιά μας και τον πλανήτη.