Την ώρα που η Τεχνητή Νοημοσύνη δείχνει να είναι κυρίαρχη ελπίδα ανάμεσα στις τεχνολογίες πληροφορίας, η επιταχυνόμενη ανάπτυξη της γεννά ερωτήματα και φόβους για την μορφή που θα πάρει στο μέλλον.
Δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι κάθε πραγματικά μεγάλη εταιρεία στη Γη αυτή τη στιγμή επενδύει στην έρευνα και ανάπτυξη ενός είδους AI. Έρευνα της Grand Review Research -με τίτλο Artificial Intelligence Market Size, Share & Trends Analysis Report By Solution, By Technology (Deep Learning, Machine Learning, Natural Language Processing, Machine Vision), By End Use, By Region, And Segment Forecasts, 2022 – 2030- ήδη προβλέπει ότι η αγορά ΑΙ που το 2021 εκτιμήθηκε στα 93,6 δις δολάρια θα πιάσει το διάστημα 2022 με 2030 ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 38,1%.
Η εμμονή δεν είναι καινούργια. Μπορεί η κυρίαρχη τότε αγορά των ΗΠΑ να ξεκίνησε στα 80s να φλερτάρει με την τεχνητή νοημοσύνη, στην εκκίνηση του ράλι αυτοματοποίησης των διαδικασιών, αλλά η εμμονή μας με τις «έξυπνες μηχανές» ξεκινάει από την ελληνική μυθολογία και τον αυτόνομο ρομποτικό φρουρό Τάλο. Για όσους δεν το ξέρουν ο Τάλος περιπολούσε όλη την Κρήτη, τρεις φορές τη μέρα, κατέστρεφε εισβολείς και δίδασκε δικαιοσύνη στους Κρήτες, μέχρι που η Μήδεια τον έπεισε να βγάλει την τάπα λαδιού του να δει τι θα γίνει και «κόλλησε» -καθότι όχι και τόσο έξυπνος τελικά- ενώ το μάλλον understuffed IT των Μινωιτών δεν κατάφερε να τον επαναφέρει.

Σήμερα οι πραγματικές ΑΙ «περσόνες» είναι συγκριτικά «άδοξες» αλλά παντού: από τους διαρκώς εξελισσόμενους αλγορίθμους MUM (Μultitask Unified Model) της Google, που βάζουν πλάτη κάθε φορά που πληκτρολογείτε στη μηχανή αναζήτησης, στο μυαλό της Alexa, τους «ντετέκτιβ» ανίχνευσης απάτης του τραπεζικού και ασφαλιστικού τομέα, ή πίσω από τα pop-up συννεφάκια που αναρωτιούνται «τι θέλουμε πάλι;» με την μορφή ενός ευγενέστατου chatbot. Χαρακτηριστικό είναι ότι μέχρι και τα McDonald’s αγόρασαν τον Μάρτιο του 2021 μια ΑΙ Ισραηλινή startup έναντι 300 εκατομμυρίων δολαρίων ελπίζοντας ότι χάρη στην τεχνογνωσία της θα ανανεώσουν την εμπειρία πελάτη.

Δύσκολες ερωτήσεις ακόμα και για ΑΙ
Σε αυτή την αρχή της εποχής του «ΑΙ Saga», μπαίνουν τα κρισιμότερα ερωτήματα για το μέλλον του. Για κάποιους οι απαντήσεις είναι «χρυσοφόρες» αφού θα καθορίσουν τις καταλληλότερες για επένδυση πλευρές του.
Για άλλους ζήτημα ζωής και θανάτου όχι μόνο του ΑΙ αλλά και των πελατών του ως είδος, αφού όπως φαίνεται στην ήδη υπάρχουσα μυθολογία των έξυπνων μηχανών υπάρχει ο αρχετυπικός φόβος ότι θα φέρουν το τέλος του homo sapiens. Στην πιο πρακτική πλευρά των πραγμάτων και της αγοράς η ενδεικτικότερη ερώτηση γύρω από το ΑΙ και τους αυτοματισμούς των επιχειρήσεων έχει να κάνει με το «αν» και το «πως» οι εφαρμογές τους θα «κατέβουν» στην ευρύτερη αγορά.
Αν για παράδειγμα η μείωση του κόστους λειτουργίας που μπορούν να πετύχουν οι βασισμένες σε ΑΙ robotic process automations είναι αποτελεσματικότατες, αλλά πολύ ακριβές -τόσο σε κόστος όσο και σε ΙΤ υποδομές που απαιτούν για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις- τότε τι αποτέλεσμα θα έχουν στις ευρύτερες οικονομίες του πλανήτη;

Οι πιο βλοσυρές των απόψεων ανησυχούν πως σε εθνικό επίπεδο θα σημαίνουν ότι οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις δεν θα μπορούν ανταγωνιστούν τις μεγάλες -ειδικά τις πολυεθνικές- και ποδοπατημένες από τα μισθολογικά κόστη που θα διατηρούν απέναντι σε μεγαθήρια που θα λειτουργούν αυτόματα και θα προσφέρουν καλύτερη -χάρη το ΑΙ- εξυπηρέτηση θα εξαφανισθούν. Σε διεθνές επίπεδο πολλοί φοβούνται ότι το ΑΙ ήδη δίνει σε κεντρικά σχεδιασμένες οικονομίες μεγάλης κλίμακας -όπως της Κίνας- ένα τεράστιο πλεονέκτημα απέναντι στις πιο «ελεύθερες» αλλά πολυδιασπασμένες -και κανονιστικά- οικονομίες της Δύσης.

Αντίστροφα αν το ΑΙ μπορέσει να «γλιστρήσει» από την «τσουλήθρα» του cloud, μέσα σε μια γενικότερη “Custom AI as a Service” φιλοσοφία, με λογικό κόστος προς τις μικρομεσαίες -και γιατί όχι και τις μικρότερες αργότερα- επιχειρήσεις θα αποτελέσει παράγοντα κοσμογονίας για το επιχειρείν, ανάλογο με αυτόν του ίδιου του διαδικτύου.
Αλλά και καινοτομίας. Σε απλά ελληνικά, αν με τον ίδιο τρόπο που η μικρότερη επιχείρηση μπόρεσε να «βγει» από τον μικρόκοσμο του αναλογικού «στόμα με στόμα» στην παγκόσμια αγορά χάρη στη διάδοση του ψηφιακού μάρκετινγκ, σκεφτείτε τι μπορεί να κάνει με φτηνά και diy εργαλεία ΑΙ.

Στον αντίποδα ο φόβος που γεννά η ιδέα ενός υπερ-έξυπνου δημιουργήματος πιθανόν να θέσει τα όρια στην ανάπτυξη της. Όχι τυχαία ο φόβος ξεκινάει από την εποχή που ο μύθος του Τάλου ακουγόταν γύρω από τη φωτιά, για να περάσει στην επιστημονική φαντασία, από τον Hal της Οδύσσειας του Διαστήματος μέχρι τους Terminators.
Και να φτάσει στη σημερινή αρθρογραφία, καθώς η απόφαση του συμβουλίου της πόλης του Σαν Φρανσίσκο επέτρεψε στην αστυνομία της πόλης να έχει ρομπότ που θα μπορούν να ανατινάζουν εγκληματίες, παρά τις αντιδράσεις και χωρίς την δικλείδα της επιτόπου ανθρώπινης παρουσίας και κρίσης.
Φουτουριστικές δοξασίες; Ήδη το 2016 η αστυνομία του Τέξας έκανε αυτό ακριβώς, ανατινάζοντας έναν ελεύθερο σκοπευτή που εκτελούσε αστυνομικούς με ένα ρομπότ φορτωμένο εκρηκτικά.

Τώρα όλοι φοβούνται έναν τέτοιο αυτόνομο «robocop» χωρίς ίχνος ανθρώπου μέσα του. Γνωρίζοντας ότι σχεδόν κάθε νέα τεχνολογία αιχμής κάνει πρεμιέρα σε στρατιωτικές εφαρμογές τα Ηνωμένα Έθνη από το 2019 συζητούν την απαγόρευση των αυτόνομων συστημάτων που μπορούν να αφαιρέσουν ανθρώπινη ζωή (lethal autonomous weapon systems -LAWS).
Τον Ιούνιο που μας πέρασε πάντως ο επικεφαλής και βραβευμένος computer scientist της Meta, Yann LeCun δημοσίευσε την μελέτη του «A Path Towards Autonomous Machine Intelligence» στην οποία προτείνει τρόπο τα αυτόνομα συστήματα ΑΙ θα μαθαίνουν να σκέφτονται μόνα τους μιμούμενα τους ανθρώπους και τον διαισθητικό τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι «προβλέπουν» τις συνέπειες των πράξεων τους. Μάλλον δεν ξέρουμε του ίδιους ανθρώπους.