Ο Επικεφαλής Εκτελεστικού Μηχανισμού Παρατηρητηρίου Γραφειοκρατίας, ΕΚΤ – Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δρ. Απόστολος Λάζαρης, μοιράζεται την εμπειρία του από την ολοκλήρωση του έργου Έναρξη Ατομικής Επιχείρησης και καταθέτει την άποψή του για τον εκσυγχρονισμό του ευρύτερου δημόσιου τομέα.

netweek: Πρόσφατα ολοκληρώθηκε το έργο της Έναρξης Ατομικής Επιχείρησης εντός gov.gr. Μιλήστε μας λίγο σχετικά. Τι περιλαμβάνει το έργο και τι υπηρεσίες προσφέρει;

Απόστολος Λάζαρης: Επιτρέψτε μου, καταρχάς, να κάνω μια μικρή αναφορά περί σχέσεων Δημοσίου και πολίτη. Οι δημόσιες υπηρεσίες για χρόνια ήταν σαν ένα απροσπέλαστο σιλό πληροφοριών, αποκομμένων μεταξύ τους, μεταθέτοντας πολλές φορές την ευθύνη ανάκτησής τους στους πολίτες. Η σχεδίαση του Εθνικού Προγράμματος Απλούστευσης Διαδικασιών (ΕΠΑΔ) αποβλέπει ακριβώς στον ανασχεδιασμό διαδικασιών, μέσω απλουστεύσεων και ψηφιοποιήσεων, που συνεπικουρούνται από διαλειτουργικότητες στα πληροφοριακά συστήματα. Στο πλαίσιο, λοιπόν, αυτό του ΕΠΑΔ εντάχθηκε και το έργο της έναρξης ατομικής επιχείρησης μέσω gov.gr. Είναι πραγματικά στενάχωρο ότι η έναρξη ατομικής επιχείρησης σε «μία στάση» υπήρξε μία εξαγγελία που άκουγα από τις πολιτικές ηγεσίες από τα χρόνια που ήμουν παιδί! Αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι επρόκειτο για ένα εμβληματικό έργο, αφού αφορά στο θεμέλιο λίθο της ελληνικής επιχειρηματικότητας, την ατομική επιχείρηση. Ενδεικτικά να πω ότι πέρσι έγιναν περί τις 50.000 ενάρξεις.

Στην παρούσα φάση, προϋπόθεση για τη χρήση της ηλεκτρονικής υπηρεσίας είναι ο ενδιαφερόμενος να διαθέτει ελληνικό ΑΦΜ, έγκυρο και ενεργό, να είναι Έλληνας υπήκοος ή υπήκοος άλλου κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να είναι άνω των 18 ετών, η έδρα της επιχείρησης να βρίσκεται στην Ελλάδα και να μην έχει ήδη ατομική επιχείρηση. Ωστόσο, αυτή είναι μόνο μία «πρόγευση» για το τι θα ακολουθήσει.

Ποιες ήταν οι σημαντικότερες προκλήσεις και δυσκολίες που αντιμετωπίσατε;

Δεν μπορείτε να φανταστείτε τι συγκίνηση ένιωσα ως Project Manager του έργου, όταν ο προϊστάμενος του gov.gr «πάτησε το κουμπί» για να ανέβει η υπηρεσία… Η αλήθεια είναι ότι εξαρχής αντιλαμβανόμασταν πόσο δύσκολο ήταν το εγχείρημα αυτό. Γνωρίζαμε για τις διαδικασίες των προεγγραφών που προϋπήρχαν, δοκιμάζοντας αντοχές και υπομονή των πολιτών που έπρεπε να επιδοθούν σε ένα γαϊτανάκι επισκέψεων σε υπηρεσίες. Γνωρίζαμε για τις διασταυρώσεις στοιχείων που έπρεπε να γίνουν, ώστε να διασφαλιστεί η αποτελεσματική λειτουργία της εφαρμογής. Ήταν, επίσης, σαφές ότι ο πολίτης δε θα έπρεπε σε καμία περίπτωση να «σπάσει» την online διαδικασία και να χρειαστεί να επισκεφτεί δια ζώσης μια υπηρεσία.

Ωστόσο, δε μπορούσαμε να φανταστούμε πως μέσω του έργου αυτού θα ξετυλίγονταν μία σειρά από προβλήματα, που διέτρεχαν οριζόντια διάφορες διαδικασίες. Ασυνέπειες στις χωρικές αρμοδιότητες των ΔΟΥ, ζητήματα με τους ΤΚ, ελλείψεις σε στοιχεία του περιουσιολογίου των πολιτών που έπρεπε να βρεθεί τρόπος να συμπληρωθούν, ο χειρισμός που απαιτούνταν βάσει τύπου έδρας της επιχείρησης, η σύζευξη με ΓΕΜΗ και ΕΦΚΑ, διάφοροι περιορισμοί βάσει κανόνων των Ελληνικών Λογιστικών Προτύπων ήταν απλώς μερικά από τα ζητήματα που απαιτούσαν διευθέτηση. Για να ξεπεραστούν ήταν αναγκαίες εκτεταμένες προγραμματιστικές λύσεις, αλλά και θεσμικές αλλαγές. Όλα τα παραπάνω που σας ανέφερα απαιτούσαν και τους δύο αυτούς άξονες παρεμβάσεων, με συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων υπουργείων, αλλά και του Διοικητή της ΑΑΔΕ.

Ποιες τεχνολογίες επιλέχθηκαν;

Είχαμε να αντιμετωπίσουμε μια μεγάλη πρόκληση. Έπρεπε να υπάρξουν διαλειτουργικότητες, που να αντλούν δεδομένα από διάφορα πληροφοριακά συστήματα μέσω πολλών μεθόδων. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε την κομβική συμβολή του Κέντρου Διαλειτουργικότητας του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης. Πρόκειται για το πληροφοριακό σύστημα που αναπτύχθηκε με στόχο τη διασύνδεση των ηλεκτρονικών υπηρεσιών της Δημόσιας Διοίκησης, εξασφαλίζοντας ένα ενιαίο περιβάλλον-υποδομή εγκατάστασης και χρήσης διαδικτυακών υπηρεσιών, μέσω του οποίου ανταλλάσσονται επιχειρησιακά δεδομένα μεταξύ των φορέων του Δημοσίου. Οι διαδικτυακές υπηρεσίες (web services) είναι υπηρεσίες ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ πληροφοριακών συστημάτων ή εφαρμογών, και μπορούν να διατίθενται στους φορείς του Δημοσίου παρέχοντας έγκυρη, άμεση και επικαιροποιημένη διάθεση πληροφοριών μεταξύ τους. Παράλληλα, επιτυγχάνονται οικονομίες κλίμακας μέσω της ορθής επεξεργασίας της πληροφορίας από τον φορέα που έχει την ευθύνη διαχείρισής της. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην εφαρμογή της έναρξης ατομικής επιχείρησης έπρεπε να χρησιμοποιηθεί διψήφιος αριθμός διαλειτουργικοτήτων και μεθόδων.

Yπάρχουν σχέδια για την διεύρυνση των δυνατοτήτων της πλατφόρμας;

Ας δούμε, λίγο, την «μεγάλη εικόνα». Τι σημαίνει αποτελεσματική αναπτυξιακή πολιτική; Σημαίνει ότι δημιουργείται ένα ολιστικό πλαίσιο, που ενσωματώνει τομές, που θα επιτρέψουν να γίνει η χώρα ελκυστική για επιχειρηματική δράση και επενδύσεις. Αυτό, φυσικά, προϋποθέτει ευρύτερες απλουστεύσεις και ψηφιοποιήσεις, αλλά για να εστιάσω στο θέμα της ερώτησής σας, να πω ότι η εφαρμογή της έναρξης ατομικής επιχείρησης είχε ήδη διευρυμένο φυσικό αντικείμενο εξαρχής. Ειδικότερα, θα ενσωματώσει σύντομα όχι μόνο ατομικές επιχειρήσεις εμπόρων, αλλά και επιστημόνων και άλλων παρόχων υπηρεσιών. Όχι μόνο Έλληνες πολίτες και πολίτες της ΕΕ, αλλά και πολίτες τρίτων χωρών, με δικαίωμα άσκησης επιχειρηματικής δραστηριότητας. Παράλληλα, σχεδιάζουμε μια ενιαία εφαρμογή, όπου μέσω επιπρόσθετων διαλειτουργικοτήτων θα συμπεριλαμβάνονται διαδικασίες ειδικής αδειοδότησης, π.χ. υγειονομικού χαρακτήρα κ.ά., και, φυσικά, και άλλους τύπους επιχειρήσεων. Όλα αυτά έχουν μία και μόνο στόχευση. Να καταστήσουν την Ελλάδα πόλο έλξης επενδύσεων, μέσα σε ένα εκσυγχρονισμένο περιβάλλον, που θα έχει επιλύσει δομικά, διαρθρωτικά προβλήματα στον πυρήνα τους.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδια;

Ο Εκτελεστικός Μηχανισμός αποτελεί έναν βασικό βραχίονα του Παρατηρητηρίου Γραφειοκρατίας. Έχοντας ήδη παρουσιάσει 4 βασικές μετρήσεις Διοικητικών Βαρών για σημαντικές διαδικασίες, την υπεύθυνη δήλωση, την εξουσιοδότηση, την έκδοση αντίγραφου ποινικού μητρώου και του ενιαίου πιστοποιητικού δικαστικής φερεγγυότητας, προχωράει σε νέες μετρήσεις, ώστε να εμπλουτιστεί η πλατφόρμα της Εθνικής Πολιτικής Διοικητικών Διαδικασιών με επικαιροποιημένα στοιχεία. Επιπροσθέτως, σχεδιάζει ημερίδες ευαισθητοποίησης, επικοινωνίας και λοιπές δράσεις ενημέρωσης για το Παρατηρητήριο, ώστε να κάνει συμμέτοχους στελέχη της Δημόσιας Διοίκησης, πολίτες και επιχειρήσεις. Παράλληλα, παρακολουθεί τις διεθνείς και ευρωπαϊκές εξελίξεις στο ζήτημα της μέτρησης διοικητικών βαρών, μεριμνώντας για τη συνεχή βελτίωση των μεθοδολογιών μέτρησης και αξιολόγησης διοικητικών βαρών, καθώς και άλλων παραμέτρων.
Στόχος είναι το Παρατηρητήριο Γραφειοκρατίας να αποτελέσει καταρχήν βασικό συμβουλευτικό εργαλείο της Πολιτείας για τη χάραξη εκσυγχρονιστικής πολιτικής, πέρα και πάνω από πολιτικά κόμματα.

Πώς κρίνετε την μέχρι τώρα προσπάθεια για τον εκσυγχρονισμό του κράτους;

Θυμήθηκα ξαφνικά τη θεωρία των μιγαδικών αριθμών. Όταν σε έναν πραγματικό αριθμό κάνεις οποιαδήποτε πράξη με μιγαδικό, που αποτελείται -εκτός από το πραγματικό- και από φανταστικό μέρος, αυτό θα εμφιλοχωρήσει στη λύση. Η λύση ενός πραγματικού προβλήματος απαιτεί πραγματικές λύσεις… Μη ξεκάθαρες ή «εξισορροπητικές» προσεγγίσεις, εν τέλει, δε διευθετούν μια παθογένεια. Τα τελευταία χρόνια η ανάπτυξη της ενιαίας ψηφιακής πύλης gov.gr έθεσε τις βάσεις για μια νέα εποχή στη Δημόσια Διοίκηση, επιτρέποντας να γίνονται -εκτός των προφανών ψηφιοποιήσεων- απλουστεύσεις στις διαδικασίες και γενικότερα στις σχέσεις Κράτους και Πολίτη. Φυσικά, ο λαβύρινθος των διαδικασιών είναι εδώ, και απαιτεί να κρατούμε σταθερά τον μίτο για να ξεφύγουμε. Ο Μινώταυρος δεν έχει εξουδετερωθεί. Απλουστεύσεις στη φορολογία, στη Δικαιοσύνη, στο χωροταξικό είναι επιτακτικές. Η Γραφειοκρατία μπορεί να αναπαράγεται ακόμη και ψηφιακά. Πρέπει, λοιπόν, να συνεχιστούν οι δομικές αλλαγές, με ευρύτερες συναινέσεις και αποδοχή της «κοινής λογικής». Φυσικά, λυδία λίθο για τον εκσυγχρονισμό αποτελούν οι μετρήσεις του αντικτύπου των μεταρρυθμίσεων.

Μην ξεχνάμε ότι αν θέλεις να αλλάξεις κάτι, πρέπει πρώτα να μπορείς να το «μετρήσεις». σε ποσοστό του ΑΕΠ, σε εργατοώρες, σε ουρές αναμονής. Όσον αφορά, τώρα, στην επιτυχία ενός έργου, που ρωτήσατε, εκτός, φυσικά, από τους άξονες χρόνος-χρήμα-φυσικό αντικείμενο, που έχουν να κάνουν με αυτό καθαυτό το έργο, μπορεί να αποτυπωθεί και από δείκτες αποτελέσματος, αλλά και από την προστιθέμενη αξία του παραδοτέου. Για παράδειγμα, μπορεί η παράδοση του έργου της ψηφιακής έναρξης ατομικής να καθυστέρησε. Και μπορεί η μείωση διοικητικών βαρών να είναι περί τα 10.000.000 ευρώ – ένα ποσό που δε φαντάζει εντυπωσιακό, παρότι σημαντικότατο. Αλλά το γεγονός ότι αυτή η ψηφιοποίηση και οι απλουστεύσεις που τη συνόδευσαν παρέχουν κίνητρα για επιχειρηματικότητα, στέλνοντας το μήνυμα εντός και εκτός των τειχών ότι κάτι όντως αλλάζει, δημιουργεί μια ώθηση για πολλαπλασιαστική απόδοση του έργου. Εξάλλου, το αποτύπωμα των διαθρωτικών αλλαγών σε μια μετά-Weber-ιανή θεώρηση περί Γραφειοκρατίας αποθηκεύεται σε εκατομμύρια φυσικούς αλλά και ηλεκτρονικούς εγκεφάλους, και λειτουργεί άλλοτε ως καθαρτήριος χείμαρρος στα λάθη του παρελθόντος, άλλοτε ως αντανάκλαση του μέλλοντος που ζητάμε, στην εποχή που ο χρόνος μοιάζει πιο σχετικός από ποτέ.