Αυτήν την εποχή στον ελληνικό επιχειρηματικό κόσμο κυριαρχεί η -ελληνική πλέον- φράση “cost-cutting”, μείωση κόστους που τις περισσότερες φορές ενεργείται με τη μορφή “value-destruction”, δηλαδή απολύοντας ή απαξιώνοντας αξιόλογους ανθρώπους, υποβαθμίζοντας ή εγκαταλείποντας αξιόλογα projects και οδηγώντας τις εταιρίες σε καταστάσεις μιζέριας και οπισθοδρόμησης.

Cost-cutting του τύπου «δώσε μου 10 ονόματα από το τμήμα σου που θα πρέπει να φύγουν» ή «ακυρώστε όλα τα projects της Διεύθυνσης που δεν έχουν αρχίσει και σταματήστε όσα μπορούν να σταματήσουν», ή «μείωση όλων των budgets στο μισό» κ.λπ. Τα projects, όμως, που εγκαταλείπονται ήταν μια επένδυση που ίσως να μας πήγαινε ένα βήμα πιο μπροστά, οι άνθρωποι που διώξαμε ήταν το γνωστικό κεφάλαιο το οποίο εκθειάζαμε σε συνεντεύξεις και εκδηλώσεις, ο εξοπλισμός ή οι λύσεις που αποφασίσαμε τελικά να μην αγοράσουμε ήταν πιθανώς τα εργαλεία που θα μας έφερναν τα μελλοντικά μας κέρδη.

«Μα δεν βγαίνουμε» είναι η απάντηση, «τα έσοδα μας έχουν μειωθεί σε τέτοιο βαθμό που αν δεν μειώσουμε το κόστος θα κλείσουμε». Τι εννοούμε όμως με την έννοια κόστος;

Σε γενικές γραμμές το κόστος είναι η τιμή που πληρώνουμε για το δικαίωμα χρήσης και σε μερικές περιπτώσεις ανάλωσης συγκεκριμένων πόρων, η οποία (χρήση, ανάλωση) δημιουργεί προστιθέμενη αξία  που μεταφράζεται -ή έτσι ευελπιστούμε- σε κέρδος. Μ’ αυτή την έννοια, επομένως, το κόστος δεν είναι απαραίτητα κακό και αντιλαμβανόμαστε ότι αν μειώσουμε το κόστος, όπως ορίζεται παραπάνω, ίσως μειώσουμε τη δυνατότητά μας να προσθέσουμε αξία και άρα το κέρδος μας.

Πού είναι λοιπόν το πρόβλημα; Το πρόβλημα είναι στον τρόπο με τον οποίο γίνεται η χρήση ή η ανάλωση των πόρων και εδώ μπαίνει η έννοια σπατάλη. Πώς όμως εντοπίζεται η σπατάλη, πώς μπορούμε να διαχωρίσουμε τη λελογισμένη χρήση ή ανάλωση πόρων από την αλόγιστη, από τη σπάταλη;

Lean thinking & Process Optimization
Η απάντηση σε «φιλοσοφικό» επίπεδο είναι Lean Thinking και σε «τεχνικό» επίπεδο είναι Business Process Optimization (Βελτιστοποίηση Επιχειρησιακών Διαδικασιών). Lean thinking σημαίνει να κηρύξουμε τον πόλεμο κατά της σπατάλης, να δημιουργούμε αξία για τους πελάτες μας χωρίς να σπαταλάμε πόρους. Για να το πετύχουμε αυτό, πρέπει αρχικά να διαχωρίσουμε τις εργασίες μας σε αυτές που πραγματικά προσθέτουν αξία και αυτές που δεν προσθέτουν αξία και μεθοδικά και συστηματικά να τελειοποιήσουμε τις διαδικασίες μας (Process Optimization) έτσι ώστε να περιλαμβάνουν μόνο εργασίες προστιθέμενης αξίας.

Κάποιες εργασίες που θα αναγνωριστούν ως μη-προσθέτουσες αξία δεν θα μπορούμε να τις αποφύγουμε, είτε γιατί αυτό απαιτεί μακροπρόθεσμες αλλαγές ή γιατί οι εργασίες αυτές απαιτούνται από εξωτερικούς παράγοντες (κανονιστική συμμόρφωση, νομικές υποχρεώσεις κ.λπ.). Οι υπόλοιπες, όμως, πρέπει να εγκαταλειφτούν αμέσως μέσα από ανασχεδιασμό των διαδικασιών και των επιμέρους εργασιών και τότε το όφελος θα είναι άμεσο και σημαντικό. Ετσι θα έχουμε επιτύχει μείωση της σπατάλης και θα έχουμε φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα του “cost-cutting” χωρίς να καταστρέψουμε αξίες που πιθανόν να μας πήρε χρόνια να χτίσουμε.

Η έννοια Lean Thinking πρωτοπαρουσιάστηκε πριν 15 χρόνια (Womack and Jones) και οι πρακτικές της εφαρμόζονταν στην Ιαπωνία ήδη από τη δεκαετία του ’80, αλλά στην Ελλάδα δεν έχουμε δει ευρεία εφαρμογή. Η χώρα μας είναι ιδιαίτερη περίπτωση διότι συναντάει κανείς τεχνολογίες αιχμής και προηγμένο εξοπλισμό στην παραγωγή και στην παροχή υπηρεσιών, η υιοθέτηση όμως προηγμένων μεθόδων διοίκησης είναι στην καλύτερη περίπτωση μεμονωμένο φαινόμενο, εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κανόνα. Η διοικητική πρακτική στην Ελλάδα υστερεί σε επίπεδο εφαρμογής μεθόδων δοκιμασμένων παγκοσμίως.

Ο βασικός λόγος, ίσως, να είναι ότι στα υψηλά διοικητικά στρώματα των επιχειρήσεων και οργανισμών επικρατεί η αντίληψη ότι η διοίκηση σε όλα τα επίπεδα είναι μια «τέχνη», ότι φτάνει κανείς να είναι αυξημένα οξυδερκής, να ξέρει τη δουλειά, να είναι «της πιάτσας» και θα ασκήσει επιτυχημένη διοίκηση χωρίς τις διεθνώς αναγνωρισμένες μεθόδους και τα συστήματα, εκτός ίσως από αυτά που αυτοματοποιούν δουλειές και αντικαθιστούν εργατικά χέρια.

Συνεπώς δεν είναι εύκολο να ενστερνιστεί το top management στην Ελλάδα έννοιες όπως Lean Thinking ή Process Optimization και δύσκολα θα «ευλογήσει» αντίστοιχα έργα, ειδικά όταν για να υλοποιηθούν απαιτούν κάποια επένδυση πόρων (ανθρώπινων και υλικών). Τους δίνεται ο χαρακτηρισμός nice-to-have, που σημαίνει ότι σε μια αρνητική συγκυρία όπως η σημερινή, ακόμα και αν τα στελέχη προτείνουν τέτοια έργα, αυτά πιθανόν να μην εγκριθούν.

Ο Γιώργος Κουτίστας είναι Partner της Spirit SA