Ο Κωνσταντίνος Δούκας, Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος των Εκπαιδευτηρίων Δούκα, αναλύει τις προκλήσεις που δημιουργούν οι ταχύτατες εξελίξεις στην τεχνολογία στην εκπαίδευση και εξηγεί γιατί είναι σημαντικό το σύγχρονο σχολείο να συμβαδίζει με τις ραγδαίες εξελίξεις.

netweek: Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η εκπαίδευση;

Κωνσταντίνος Δούκας: Η μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η Παιδεία στις μέρες μας είναι ο αργός ρυθμός εξέλιξης της, και που κινείται σε μια λογική επανάληψης παραδοσιακών μεθόδων εκπαίδευσης οι οποίες πλέον σε ένα σημαντικό ποσοστό δεν μπορούν να καλύψουν τις σύγχρονες ανάγκες των μαθητών αλλά και ευρύτερα της κοινωνίας. Σε μία εποχή που η ραγδαία ανάπτυξη καθορίζει και επηρεάζει τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε, επικοινωνούμε, εξελισσόμαστε, το Σχολείο πρέπει να πρωταγωνιστήσει, μέσω της αλλαγής των αναλυτικών προγραμμάτων και των μεθόδων και εργαλείων διδασκαλίας ώστε να καταφέρει να γεφυρώσει την απόσταση ανάμεσα στην ταχύτητα της αλλαγής που δημιουργεί η τεχνολογική πρόοδος και της ανθρώπινης κατανόησης και προσαρμογής της σε αυτήν.

Εμείς στο σχολείο μας το έχουμε πολύ ξεκάθαρα διατυπωμένο αυτό, εδώ και πάρα πολλά χρόνια, στον Σκοπό και Στόχο μας. Είναι η υπόσχεση μας απέναντι στους Γονείς που μας εμπιστεύονται ότι πολυτιμότερο έχουν, τα παιδιά τους, στερούμενοι αρκετές φορές άλλα πράγματα. Για αυτό η δέσμευση μας είναι πολύ συγκεκριμένη και αφορά το βαθύ μας DNA και φιλοσοφία. Να εξελισσόμαστε διαρκώς για να «…ξεπερνάμε τις προσδοκίες, των μαθητών και γονέων μας…». Οπότε ναι, η πιο μεγάλη πρόκληση αλλά και ευθύνη της Παιδείας είναι να αφουγκράζεται τις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες των μαθητών και να εξελίσσεται με ταχύτητα.
Δευτερευόντως αναφέρω επιγραμματικά και κάποιες άλλες προκλήσεις της Παιδείας τις οποίες θεωρώ σημαντικές για να καταφέρει να πετύχει τον ρόλο της ολοκληρωμένα και αποτελεσματικά.

Θα πρέπει να δημιουργεί εκπαιδευτικά περιβάλλοντα που είναι ελκυστικά και δημιουργικά για τον σύγχρονο μαθητή. Να κάνουν το έργο του πιο συναφές με την καθημερινότητα του ώστε να γίνεται πιο κατανοητό αυτό που επιτυγχάνει. Να τον πλησιάζει με ένα εξατομικευμένο τρόπο μιας και ο κάθε μαθητής είναι μοναδικός αλλά ταυτόχρονα να δημιουργεί δραστηριότητες και ευκαιρίες ώστε να μπορεί να συνεργαστεί με τους συμμαθητές του για τον κοινό σκοπό και στόχο. Ο μαθητής θα πρέπει να μπορεί να έχει πρόσβαση στην Γνώση οποιαδήποτε στιγμή από οποιοδήποτε μέρος για να μπορεί να μαθαίνει στην λογική του «Anytime, Anyplace, Anywhere» και παράλληλα να έχει μια κουλτούρα Δια βίου Μάθησης.
Αλλά πάνω από όλα η όλη εκπαιδευτική διαδικασία να δημιουργεί ένα περιβάλλον που ο μαθητής είναι ευτυχισμένος, χαρούμενος και περνάει καλά, γιατί μόνο έτσι μπορεί πραγματικά να «ανθίσει» και να πετύχει τα Όνειρα και τους Στόχους του.

Πώς διαμορφώνεται η στρατηγική των Εκπαιδευτηρίων Δούκα και πoιό είναι το όραμα για την επόμενη 10ετία;

Το Σχολείο στον 21ο αιώνα δεν πρέπει να αποτελεί απλώς πηγή γνώσης για τους μαθητές ώστε να μπουν στο Πανεπιστήμιο, αλλά κάτι πολύ παραπάνω.
Το δικό μας σχολείο εδώ και αρκετά χρόνια έχει δεσμευτεί με το πιστοποιημένο και βραβευμένο μας Εκπαιδευτικό Μοντέλο να δίνει τις ευκαιρίες, τα ερεθίσματα και τους τρόπους ώστε οι μαθητές μας να διαμορφώσουν ένα συνολικό προφίλ με Γνώσεις, Δεξιότητες και Αξίες αποκτώντας έτσι Ικανότητες που αρμόζουν στην σημερινή εποχή. Να είναι Πολίτες του Κόσμου με την Εθνική τους ταυτότητα και να μην διστάζουν να βάζουν υψηλούς στόχους.

Για εμάς, ο κάθε μαθητής είναι μοναδικός και αυτό το νιώθει από την πρώτη ημέρα που έρχεται 3 χρονών στο Νηπιαγωγείο μέχρι την ημέρα της αποφοίτησης του στα 18 του.
Τα Εκπαιδευτήρια Δούκα όπως είναι γνωστό αφουγκράστηκαν αρκετά νωρίς αυτή την ανάγκη για αλλαγή και εξέλιξη και προχώρησαν με τις κατάλληλες ενέργειες, για αυτό εξάλλου και θεωρούμαστε το πιο Καινοτόμο Σχολείο Πανελλαδικά. Παράλληλα έχουμε και διεθνείς αναγνωρίσεις που έμπρακτα αποδεικνύουν ότι το πρόγραμμα «Σχολείο του Μέλλοντος» που ξεκινήσαμε το 2005, 18 χρόνια πριν!, έχει πλήρως αποδώσει καρπούς για τους μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς μας.
Όταν κάναμε το Συνέδριο του «Σχολείου του Μέλλοντος και το Μέλλον του Σχολείου» το 2008 αρκετοί νόμιζαν ότι μιλάμε για «επιστημονική φαντασία» και μας «αμφισβήτησαν». Τώρα πλέον που όλα αυτά γίνονται διεθνείς βέλτιστες πρακτικές η αντιμετώπιση τους είναι τελείως διαφορετική.

Μέσα σε αυτά τα 107 χρόνια ιστορίας μας έχουμε αντιμετωπίσει ως Σχολείο, πολέμους, κοινωνικές αλλαγές αλλά και αναταραχές, οικονομικές κρίσεις, τεχνολογικές επαναστάσεις και άλλα πολλά, βγαίνοντας πάντα καλύτεροι και δυνατότεροι. Αυτό το έχουμε καταφέρει όχι με την λογική «κάτσε ακίνητος μέχρι να περάσουν οι δυσκολίες» αλλά με την λογική της δυναμικής αντιμετώπισης των καταστάσεων, της διαρκούς αξιολόγησης των γεγονότων και δεδομένων και της επανεξέτασης του κόσμου γύρω μας.
Με μια πρόταση θα έλεγα το όραμα μας για τα επόμενα χρόνια είναι να συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε διαρκώς, να συνεχίσουμε να καλλιεργούμε και να προωθούμε στους μαθητές και τους γονείς μια κουλτούρα καινοτομίας, προσαρμοστικότητας και συνεχούς μάθησης. Μια κουλτούρα και στρατηγική που αγκαλιάζει την αλλαγή, συμμετέχει στον σχεδιασμό των διεθνών παιδαγωγικών εξελίξεων, καλλιεργεί συνεργασίες που ενδυναμώνουν τις υπηρεσίες μας και παράλληλα προσαρμόζεται διαρκώς σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο τοπίο. Αυτή η κουλτούρα και στρατηγική πιστεύω ότι είναι και το συγκριτικό μας πλεονέκτημα.

Πώς υποδέχονται/ αποδέχονται οι μαθητές τις καινοτομίες που έχετε εισάγει; Μετά το customer experience και το employee experience, θεωρείτε ότι η επόμενη τάση θα είναι το student’s experience;

Οι μαθητές πάντα αγκαλιάζουν κάθε αλλαγή που τους κάνει την σχολική τους εμπειρία πιο ενδιαφέρουσα, δημιουργική, αποτελεσματική και ευχάριστη. Σε όλα τα σχολεία του κόσμου ισχύει αυτό. Ποτέ η αντίσταση στην αλλαγή δεν προέρχεται από τους μαθητές…
Στο δικό μας σχολείο από το νήπιο μέχρι το Λύκειο και το ΙΒ τα παιδιά μας προετοιμάζονται για την ένταξή τους στην κοινωνία και για έναν κόσμο που διαρκώς μεταβάλλεται.
Δίνοντας τους επιλογές και ερεθίσματα, βοηθώντας τους να διευρύνουν την κριτική τους σκέψη, και όλες τις άλλες σημαντικές Δεξιότητες όπως Συνεργασία, Επικοινωνία, Δημιουργικότητα, Διαχείριση χρόνου και τις Αρχές που έχουν να κάνουν με το Σεβασμό και την Ενσυναίσθηση.
Όλα αυτά με την κατάλληλη καθοδήγηση και πυξίδα τον Επαγγελματικό Προσανατολισμό και Συμβουλευτική τους δημιουργούν ένα περιβάλλον που ο μαθητής μας να είναι έτοιμος να βάλει υψηλούς εξατομικευμένους στόχους και να τους πετύχει.
Είναι σημαντικό ότι στο σχολείο μας ο μαθητής έχει τη δική του φωνή!

Μέσα από πολλές ευκαιρίες όπως για παράδειγμα τις προσωπικές εξατομικευμένες συναντήσεις με τον καθηγητή μέντορά του, το ολοκληρωμένο πρόγραμμα ευεξίας και ευημερίας των μαθητών, τη διαδικασία των μαθητικών εκλογών και την ανάδειξη των μαθητικών κοινοτήτων αλλά και την ημέρα Fun-Friday – ημέρα από τους μαθητές για τους μαθητές, τα ερωτηματολόγια γνώμης όσο και τα student’s voice boxes σε ένα ανοιχτό περιβάλλον εχεμύθειας-εμπιστοσύνης-ελευθερίας γνώμης δίνουμε βήμα στους μαθητές να εξελίσσονται δημιουργικά και να εξελίσσουν το δικό τους σχολείο.
Τέλος, σχεδιάζουμε πολλές ενδιαφέρουσες καινοτομίες σε συνεργασία με εκπαιδευτικούς αλλά και εξωτερικούς συνεργάτες για να διευκολυνθεί και να βελτιστοποιηθεί η καθημερινότητα του μαθητή μας στο δικό του σχολείο.
Όσο για το πως νιώθουν στο σχολείο τους, αυτό δεν μπορώ να σας το περιγράψω. Μια επίσκεψη στο σχολείο μας θα σας απαντήσει μέσα από τις εικόνες που θα δείτε και τα συναισθήματα που θα νιώσετε.

Ποιες είναι οι καινοτομίες αυτές που κατά τη γνώμη σας θα μετασχηματίσουν την εκπαίδευση τα επόμενα χρόνια;

Για να επιτευχθεί σωστά ο μετασχηματισμός της εκπαίδευσης οφείλουμε να εστιάσουμε στους μαθητές και να ενδυναμώσουμε τους καθηγητές τους. Για τους μαθητές της σημερινής εποχής οι «απαιτήσεις» και οι «υποχρεώσεις» είναι πολλές. Σχολείο, ενασχόληση με τον αθλητισμό, με τον πολιτισμό, με άλλες δεξιότητες και hobby, με τη διασκέδαση και με την ξεκούραση να είναι μόνο ορισμένες από αυτές. Είναι λοιπόν κατανοητό πως νέες Δεξιότητες και Αξίες πρέπει να ενσωματωθούν με έναν έξυπνο και πρακτικό τρόπο ώστε να μην επιβαρυνθούν και νιώσουν πίεση, καθώς αυτό θα τους απομακρύνει. Το αναλυτικό πρόγραμμα πρέπει να αλλάξει στον πυρήνα του και να επενδύσουμε ολοένα και περισσότερο στις Ικανότητες του 21ου αιώνα που τόσο θα χρειαστούν στην ζωή τους. Ιδίως στην εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης που θα προσφέρει σημαντική βοήθεια και «έτοιμες λύσεις» η πιο σημαντική δεξιότητα είναι η Κριτική Σκέψη, για να αξιολογούν σωστά και να λαμβάνουν τις σωστές αποφάσεις.

Μια ακόμα σημαντική αλλαγή στην κουλτούρα που πρέπει να ληφθεί υπόψη για οποιαδήποτε εισαγωγή καινοτομίας στην εκπαίδευση είναι η αλλαγή μέτρησης της ευφυΐας στην αγορά εργασίας. Ξεκινώντας από τα παλιά χρόνια που κυρίως μετριόταν το IQ, δηλαδή γνωστικές δεξιότητες, μνήμη και αναλυτική σκέψη, περάσαμε στο EQ τη λεγόμενη συναισθηματική νοημοσύνη φτάνοντας στις μέρες μας στο AQ τον δείκτη της Προσαρμοστικότητας που αναλύει την ικανότητα του να προσαρμόζεται κανείς στις αλλαγές προκειμένου να συνεχίζει να εξελίσσεται. Η μεταβολή του ποσοστού χρήσης των συγκεκριμένων δεικτών «μαρτυρούν» και τις διαφορετικές ανάγκες που έχουν προκύψει στη σημερινή κοινωνία. Τα παιδιά μας πλέον θα προσλαμβάνονται στα επαγγέλματα που θα αναζητήσουν κυρίως από τις Δεξιότητες και Αξίες τους και λιγότερο από τις Γνώσεις τους.

Όσο αφορά τις τεχνολογίες που θα μετασχηματίσουν την εκπαιδευτική διαδικασία παραθέτω απλώς μερικές που πιστεύω ότι θα ασκήσουν την μεγαλύτερη επίδραση και επιρροή στις αλλαγές που θα συμβούν:
1. Artificial Intelligence (AI)
2. Virtual Reality (VR) and Augmented Reality (AR)
3. Blended Learning Platforms
4. Adaptive Learning Software
5. Remote Learning Tools
6. EdTech for Assessments
7. Blockchain for Credentials
8. Gamification and Game-Based Learning
9. Cybersecurity and Data Privacy
10. Robotics and Coding Education
11. Smart Classrooms & Open Learning spaces

Ποιοι είναι οι προβληματισμοί που προκύπτουν και ποια σημεία πρέπει να προσέξουν οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί σε σχέση με τη γενιά Glass (A);

Η γενιά Glass (A), γνωστή και ως Generation Alpha, αναφέρεται στα παιδιά που γεννήθηκαν από περίπου 2010 και μετά. Αυτή η γενιά είναι μοναδική, καθώς μεγαλώνει σε έναν κόσμο όπου η τεχνολογία έχει ενσωματωθεί σε κάθε πτυχή της ζωής.
Παράλληλα έχουν ήδη βιώσει και εξακολουθούν να βιώνουν πρωτόγνωρες διαρκείς αλλαγές από πολύ μικρή ηλικία. Σε όλα αυτά προστέθηκε και μία πανδημία που προκάλεσε χάος και ταραχή για το μέλλον του πλανήτη. Τα παιδιά αυτά θέτουν συνεχώς ερωτήματα για τη ζωή και τη δική τους θέση σε αυτόν τον κόσμο.
Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τους κατακλύζει ένα συναίσθημα ανασφάλειας και αστάθειας και φυσικά η υπερπληροφόρηση, και παραπληροφόρηση μερικές φορές, που δέχονται συνεχώς από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης που ενισχύουν ακόμα περισσότερο αυτό το συναίσθημα.

Μερικά σημεία που κατά την άποψη μου πρέπει να προσέξουν οι εκπαιδευτικοί οργανισμοί σε σχέση με τη γενιά Glass (A) είναι:
1. Τεχνολογική Εξάρτηση
2. Πολυπολιτισμικότητα
3. Ψηφιακή Εκπαίδευση
4. Υγεία και Ευεξία
5. Επικοινωνία και Κοινωνικά Δίκτυα
Συνολικά, οι εκπαιδευτικοί πρέπει να διαμορφώσουν εκπαιδευτικά προγράμματα που ανταποκρίνονται στις ιδιαιτερότητες της γενιάς Glass (A), ενθαρρύνοντας την ισορροπία μεταξύ της τεχνολογίας και των παραδοσιακών δεξιοτήτων, ενώ παράλληλα να προωθούν την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη και την ευεξία των μαθητών.