Αρκετές φορές στο παρελθόν, η τηλεργασία είχε προταθεί ως λύση για αρκετά προβλήματα, μεταξύ των οποίων η αποφυγή του συνωστισμού στο κέντρο των πόλεων, η βελτίωση της ποιότητας των οικογενειακών σχέσεων και η αύξηση της παραγωγικότητας. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία μετά την πανδημία δείχνουν ότι σχεδόν 4 στους 10 εργαζόμενους στην Ευρώπη είναι πλέον αναγκαστικά τηλεργαζόμενοι.

H εύηχη φράση «η πανδημία είναι καταλύτης των τεχνολογικών εξελίξεων», καλύπτει τη σκέψη ότι η πανδημία ανάγκασε σε αλλαγές που έγιναν στο πόδι. Λογικά, η κατάσταση θα ισορροπήσει σε μια νέα θέση, όπου κάποιες από τις αλλαγές θα μείνουν και κάποιες άλλες θα εξαφανιστούν.

Τον περασμένο Ιούλιο, ο International Labour Organization δημοσίευσε την έκδοση «Teleworking during the COVID-19 pandemic and beyond», με στόχο να αξιοποιηθεί κυρίως ως πρακτικός οδηγός για επιχειρήσεις και οργανισμούς, που χρειάζονται να διαχειριστούν τις ιδιαιτερότητες της τηλε-εργασίας. Ωστόσο, η αύξηση της τηλεργασίας δεν είναι γέννημα μόνο της πανδημίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, ο αριθμός των τηλεργαζόμενων αυξάνονταν σταδιακά από το 2017 και μετά. Εντός της ΕΕ, τα ποσοστά των μόνιμα ή περιστασιακά τηλεργαζόμενων είχαν εύρος από 30%, σε χώρες, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία και έπεφταν κάτω από το 10% σε χώρες, όπως η Τσεχία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πολωνία. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, το ποσοστό της τηλεργασίας σχεδόν πλησίαζε το 20% πριν την πανδημία, ενώ για την Ιαπωνία ήταν 16% και για την Αργεντινή μόλις 1,6% (Eurofound and ILO, 2017).
Επομένως, η πανδημία λειτούργησε ως δύναμη ώθησης σε μια τάση που είχε ξεκινήσει να διαμορφώνεται ίσως και δεκαετίες νωρίτερα.
Αρκετές φορές στο παρελθόν, η τηλεργασία είχε προταθεί ως λύση για αρκετά προβλήματα, μεταξύ των οποίων η αποφυγή του συνωστισμού στο κέντρο των πόλεων με ό,τι αυτή συνεπάγεται, η βελτίωση της ποιότητας των οικογενειακών σχέσεων και η αύξηση της παραγωγικότητας, μέσω ενός πιο ευέλικτου προγράμματος εργασίας. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχουμε μετά την πανδημία (Eurofound, 11/2020) δείχνουν ότι σχεδόν 4 στους 10 εργαζόμενους στην Ευρώπη είναι πλέον αναγκαστικά τηλεργαζόμενοι.
Στη Φιλανδία, σχεδόν περισσότερο από το 60% των πολιτών εργάζονται από το σπίτι, σε Ολλανδία, Βέλγιο και Δανία το ποσοστό αγγίζει το 50% και σε Ιταλία, Σουηδία και Ιρλανδία φτάνει το 40%. Κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, το 24% των εργαζόμενων δεν είχε χρειαστεί ποτέ να εργαστεί από το σπίτι και η μετάβασή τους σε αυτήν την κατάσταση έγινε με ένα τρόπο βίαιο για πολλούς εξ αυτών χωρίς τη θέλησή τους, αλλά και ενδεχομένως χωρίς τη θέληση των επιχειρήσεων που εργάζονταν. Η βίαιη μετάβαση στην τηλεργασία είναι λογικό να δημιουργεί αντιδράσεις που έχουν αντίκτυπο μεταξύ άλλων και σε θέματα χρήσης νέων τεχνολογιών.
Αν μάλιστα οι τεχνολογίες δεν είναι σωστά προετοιμασμένες για να υποδεχτούν αυτό το ποσοστό εργαζόμενων, τότε οι αντιδράσεις είναι αιτιολογημένες και σε θεμελιώδες επίπεδο. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η χρήση της πλατφόρμας Webex για την τηλεκπαίδευση. Παρά το γεγονός ότι ομαλοποιήθηκαν τα προβλήματα της αρχικής αστοχίας, αυτά που έχουν μείνει άλυτα συνεχίζουν να δυσανασχετούν εκπαιδευτικούς και μαθητές.

Από το 2002 υπάρχει ευρωπαϊκό πλαίσιο για την τηλεργασία
Το European Framework Agreement on Teleworking, το οποίο είναι δημοσιευμένο από το 2002, προσφέρει οδηγίες στους οργανισμούς που αφορούν τηλεργαζόμενους εστιάζοντας στο θέμα της διαχείρισης του εργασιακού χρόνου (time sovereignty). Επίσης, το ίδιο θεσμικό πλαίσιο αναφέρει ότι οι τηλεργαζόμενοι έχουν τα ίδια νομικά δικαιώματα με τους εργαζόμενους εντός της εταιρείας, περιλαμβανομένης της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, της ιδιωτικότητας, της πρόσβασης στις βάσεις πληροφοριών και την πρόσβαση σε προγράμματα εκπαίδευσης.
Δεδομένων των συνθηκών που έχει δημιουργήσει η πανδημία, το αναφερόμενο θεσμικό πλαίσιο χρειάζεται ανανεωθεί και να συμπεριλάβει οδηγίες που θα εξασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι θα μπορούν να κάνουν απρόσκοπτα την εργασία τους από το σπίτι, με διαρκή παροχή ρεύματος και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος να κατηγορηθούν από κάποιες επιχειρήσεις για αντιπαραγωγικότητα. Στο ίδιο πλαίσιο, είναι λογικό να υπάρξει και πρόβλεψη για τη φροντίδα των παιδιών, η οποία δεν είναι εφικτή παράλληλα με την εργασία και άρα επίσης μπορεί να επηρεάσει την παραγωγικότητα.
Σύμφωνα με μελέτες, ο παράγοντας που δημιουργεί τη μεγαλύτερη ανησυχία σε διευθυντές μονάδων της επιχείρησης, είναι να διατηρήσουν την παραγωγικότητα των συνεργατών τους, ώστε να συνεχίσουν να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις των μετόχων, των πελατών και όλων των άλλων ωφελούμενων. Οι ίδιες μελέτες προτείνουν την αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της διαδικασίας Management by Result, στο πλαίσιο της οποίας εργαζόμενος και διευθυντής συμφωνούν σε ένα κοινά αποδεκτό μηχανισμό μέτρησης. Η πρόταση του International Labour Organization, το οποίο υιοθετεί τις παραπάνω μελέτες δε συμφωνεί με τη χρήση ενός αυξανόμενου αριθμού εργαλείων ελέγχου του εργαζόμενου, τα οποία προσφέρουν τη δυνατότητα να γνωρίζει η επιχείρηση, πόσο χρόνο ήταν ο εργαζόμενος μπροστά στη οθόνη, από ποιο σημείο έκανε την εργασία του ή ακόμα και να μετρούν το χρόνο δραστηριότητας του ποντικιού και τα πατήματα των πλήκτρων του πληκτρολογίου.
Ανεξάρτητα ποιο από τα μοντέλα θα χρησιμοποιήσει η κάθε επιχείρηση, η υλοποίηση του είναι αδύνατη χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας, η οποία απέχει ακόμα αρκετά από το να τη χαρακτηρίσουμε απροβλημάτιστη. Τα κενά ασφάλειας σε εφαρμογές, η δυσκολία λειτουργίας εφαρμογών πάνω σε απομακρυσμένα δίκτυα και χαμηλή ποιότητα τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, ειδικά σε κάποιες περιοχές, είναι μερικά από τα βασικά προβλήματα που θα χρειαστεί να ξεπεραστούν τα ερχόμενα χρόνια.
Προσωρινά, πολλοί από τους εργαζόμενους ζουν το όνειρο τους μέσα από την τηλεργασία. Σύμφωνα με έρευνα του Future Forum, η οποία αφορούσε 4700 εργάτες γνώσης, η πλειονότητά τους, το 72% επιθυμούν ένα υβριδικό περιβάλλον εργασίας και μετά την πανδημία, ενώ μόλις το 12% θέλουν να επιστρέψουν στο μοντέλο της εργασίας στο χώρο της εταιρείας. Μένει να δούμε αν η άποψη της πλειονότητας ή της μειονότητας απεικονίζει την περισσότερη σοφία. NW

Πλατφόρμες τηλεργσίας – η ιστορία εν συντομία

Microsoft Teams
To Teams ανήκει στην οικογένεια υπηρεσιών Microsoft 365 και αντικατέστησε δύο άλλες πλατφόρμες επικοινωνίας και συνεργασίας και της Microsoft, το Skype for Business και το Microsoft Classroom. Η Microsoft ανακοίνωσε το Teams στη Νέα Υόρκη το Μάρτιο του 2017. Τον Μάρτιο του 2016, η Microsoft έκανε μια πρόταση εξαγοράς στη Slack προσφέροντας 8 δισεκατομμύρια δολάρια, παρά το γεγονός ότι ο Bill Gates ήταν αντίθετος σε αυτήν την απόφαση και επιθυμούσε να εστιάσει η εταιρεία στη βελτίωση του Skype for Business. Τον Ιούλιο του 2018, η Microsoft ανακοίνωσε μια δωρεάν έκδοση του Microsoft Teams και τον Σεπτέμβριο του 2019, κατάργησε το Skype for Business από το πορτφόλιο των προϊόντων της.
Τον Απρίλιο του 2020, η Microsoft ανακοίνωσε ότι το Teams έφτασε τους 75 εκατομμύρια χρήστες ημερησίως από 20 περίπου εκατομμύρια χρήστες που είχε το Νοέμβριο του 2019.

Cisco Webex
Η Webex ιδρύθηκε ως εταιρεία το 1995 και εξαγοράστηκε από τη Cisco το 2007 με 3,2 δισεκατομμύρια δολάρια. Την περίοδο της εξαγοράς, οι εφαρμογές του Webex βασίζονταν στην Media Tone platform και υποστηρίζονταν από το Webex MediaTone Network. Το δίκτυο είχε σχεδιαστεί από τους Shaun Bryant, Webex’s Chief Network Architect και Zaid Ali Sr, Network Architect και ήταν μια από τις πρώτες SaaS πλατφόρμες στο Internet.
Τον Μάιο του 2020, ο Kelly Kramer CFO της Cisco δήλωσε ότι τον Απρίλιο του 2020, το Webex είχε 500 εκατομμύρια καταχωρισμένους χρήστες. Η πλατφόρμα Webex ήταν η επιλογή της ελληνικής κυβέρνησης για να λειτουργήσει η τηλεκπαίδευση κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Zoom
Η Zoom ιδρύθηκε το 2011, από τον Eric Yuan, πρώην εργαζόμενο της Cisco και παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ως πλατφόρμα το 2013. Η εταιρεία δυσκολεύτηκε να βρει χρηματοδότες, αλλά τελικά κατάφερε να συγκεντρώσει 3 εκατομμύρια δολάρια από τον Subrah Iyar, ενός εκ των ιδρυτών της WebeEx και άλλους επενδυτές. Το 2017, η χρηματιστηριακή αξία της εταιρείας ξεπέρασε το 1 δισεκατομμύριο δολάρια, γεγονός που την τοποθέτησε στη λίστα εταιρειών unicorns. Έγινε για πρώτη φορά κερδοφόρος το 2019 και μπήκε στο δείκτη Nasdaq-100 τον Απρίλιο του 2020. Το 2020, η Zoom δέχτηκε έντονη κριτική για την ασφάλεια των υπηρεσιών της και την διατήρηση της ιδιωτικότητας των χρηστών της. Ένας από τους λόγους ήταν ότι μια μερίδα των εργαζομένων της Zoom είχε ως βάση την Κίνα.

Slack
H πλατφόρμα Slack ξεκίνησε ως ένα εργαλείο εσωτερικής χρήσης για την εταιρεία Tiny Speck, προκειμένου να διευκολύνει την επικοινωνία των δημιουργών του παιχνιδιού Glitch.
To Slack υπάγεται στην κατηγορία
των freemium προϊόντων, το οποίο σημαίνει ότι ο χρήστης χρειάζεται να πληρώσει για κάποιες εξειδικευμένες υπηρεσίες του.
Τον Μάρτιο του 2020, η Slack επανασχεδίασε την πλατφόρμα της για να διευκολύνει τη χρήση της. Ιανουάριο 2021, η Salesforce ανακοίνωσε ότι θα εξαγοράσει τη Slack με τίμημα 27,7 δισεκατομμύρια δολάρια. H Slack έχει δεχτεί κατά διαστήματα κριτικές σχετικά με την ιδιωτικότητα
των δεδομένων που της εμπιστεύονται οι χρήστες. Μεταξύ αυτών ήταν και οι αντιδράσεις που προκάλεσε η αλλαγή πολιτικής της το 2018, η οποία επέτρεπε στους διαχειριστές των ομάδων να έχουν πρόσβαση όλων των δημοσίων και ιδιωτικών μηνυμάτων των συμμετεχόντων στις ομάδες.

Γίναμε τηλεργαζόμενοι από τη μια μέρα στην άλλη

Αντωνία Κατσουλιέρη, HR Manager και Digital Transformation, BOUSSIAS

Άντα Κιρκιλή, Business Acceleration Manager, BOUSSIAS

Για την δραστική, άμεση αλλά και επιτυχημένη αλλαγή μονέλου εργασίας στη Boussias, μιλήσαμε με την Αντωνία Κατσουλιέρη και την Άντα Κιρκιλή, HR Manager και Digital Transformation & Business Acceleration Manager, αντίστοιχα, στην εταιρεία,

Πώς επιλέξατε την πλατφόρμα τηλεργασίας που χρησιμοποιείτε;
Άντα Κ.: Ήταν μια απόφαση που έπρεπε να λάβουμε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα. Το Slack που χρησιμοποιούσαμε πριν την πανδημία δεν κάλυπτε τις ανάγκες μας και έτσι επιλέξαμε το Microsoft Teams, το οποίο ενσωματώθηκε πολύ εύκολα στις υπηρεσίες Office 365 που χρησιμοποιούσε ήδη η εταιρεία.

Υπήρξαν κάποιες αντιδράσεις από τους εργαζόμενους, κυρίως στον τομέα της ιδιωτικότητας;
Αντωνία Κ.: Όχι, δεν αντιμετωπίσαμε αυτό το πρόβλημα.

Τα τεχνικά προβλήματα στο χώρο του εργαζόμενου μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στην παραγωγικότητα;
Άντα Κ.: Για τη δική μας εταιρεία οι διακοπές ηλεκτροδότησης, οι οποίες έτσι κι αλλιώς δεν έχουν μεγάλη διάρκεια δεν είναι πρόβλημα. Ωστόσο, η απρόσκοπτη σύνδεση στο Internet είναι σημαντικός παράγοντας και για αυτό ένας εναλλακτικός τρόπος σύνδεσης, όπως για παράδειγμα οι υπηρεσίες δεδομένων του δικτύου κινητής τηλεφωνίας, είναι μια χρήσιμη λύση.

Για την ασφάλεια των εταιρικών δεδομένων που διακινούνται εκτός του εσωτερικού δικτύου της εταιρείας, έχουν θεσπιστεί κάποιες νέες διαδικασίες, ώστε να προστατεύονται τα δεδομένα και να εξασφαλίζεται η συμμόρφωση με το GDPR;
Άντα Κ.: Πρακτικά, οι διαδικασίες αυτές υπήρχαν, γιατί μια κακόβουλη ενέργεια ή μια διαρροή δεδομένων από λάθος, θα μπορούσε να συμβεί και μέσα στο εσωτερικό δίκτυο.
Επομένως, οι διαδικασίες αυτές χρειάζονται μια προσαρμογή, ώστε να προσφέρουν το ίδιο επίπεδο ασφάλειας και σε απομακρυσμένα δίκτυα.

Οι εργαζόμενοι θέλουν να γυρίσουν στο γραφείο;
Αντωνία Κ.: Βάσει μιας έρευνας που πραγματοποιήσαμε πριν από μερικές μέρες, το μεγαλύτερο ποσοστό των εργαζομένων απάντησε ότι μετά τη λήξη της πανδημίας, θα προτιμούσε ένα υβριδικό μοντέλο εργασίας.

Θα μπορούσε η μέτρηση της παραγωγικότητας, που είναι βασισμένη στο μοντέλο Ford να επιβιώσει σε αυτές τις νέες συνθήκες;
Αντωνία Κ.: Η δική μας εταιρεία στρέφεται σε ένα μοντέλο παραγωγικότητας που αξιολογεί τα αποτελέσματα του έργου που έχει συμφωνηθεί με τον εργαζόμενο και όχι το χρόνο που αυτός χρειάστηκε για να το φέρει σε πέρας. Θεωρώ ότι το μοντέλο αυτό θα είναι το επικρατέστερο στο μέλλον, καθώς ο αυστηρός έλεγχος του εργαζόμενου δε δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για να αποδώσει.

Τον περασμένο Ιούλιο, ο International Labour Organization δημοσίευσε την έκδοση «Teleworking during the COVID-19 pandemic and beyond», με στόχο να αξιοποιηθεί κυρίως ως πρακτικός οδηγός για επιχειρήσεις και οργανισμούς, που χρειάζονται να διαχειριστούν τις ιδιαιτερότητες της τηλε-εργασίας. Ωστόσο, η αύξηση της τηλεργασίας δεν είναι γέννημα μόνο της πανδημίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, ο αριθμός των τηλεργαζόμενων αυξάνονταν σταδιακά από το 2017 και μετά. Εντός της ΕΕ, τα ποσοστά των μόνιμα ή περιστασιακά τηλεργαζόμενων είχαν εύρος από 30%, σε χώρες, όπως η Δανία, η Ολλανδία και η Σουηδία και έπεφταν κάτω από το 10% σε χώρες, όπως η Τσεχία, η Ελλάδα, η Ιταλία και η Πολωνία. Όσον αφορά τις ΗΠΑ, το ποσοστό της τηλεργασίας σχεδόν πλησίαζε το 20% πριν την πανδημία, ενώ για την Ιαπωνία ήταν 16% και για την Αργεντινή μόλις 1,6% (Eurofound and ILO, 2017).

Επομένως, η πανδημία λειτούργησε ως δύναμη ώθησης σε μια τάση που είχε ξεκινήσει να διαμορφώνεται ίσως και δεκαετίες νωρίτερα.
Αρκετές φορές στο παρελθόν, η τηλεργασία είχε προταθεί ως λύση για αρκετά προβλήματα, μεταξύ των οποίων η αποφυγή του συνωστισμού στο κέντρο των πόλεων με ό,τι αυτή συνεπάγεται, η βελτίωση της ποιότητας των οικογενειακών σχέσεων και η αύξηση της παραγωγικότητας, μέσω ενός πιο ευέλικτου προγράμματος εργασίας. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που έχουμε μετά την πανδημία (Eurofound, 11/2020) δείχνουν ότι σχεδόν 4 στους 10 εργαζόμενους στην Ευρώπη είναι πλέον αναγκαστικά τηλεργαζόμενοι.

Στη Φιλανδία, σχεδόν περισσότερο από το 60% των πολιτών εργάζονται από το σπίτι, σε Ολλανδία, Βέλγιο και Δανία το ποσοστό αγγίζει το 50% και σε Ιταλία, Σουηδία και Ιρλανδία φτάνει το 40%. Κατά μέσο όρο στην Ευρώπη, το 24% των εργαζόμενων δεν είχε χρειαστεί ποτέ να εργαστεί από το σπίτι και η μετάβασή τους σε αυτήν την κατάσταση έγινε με ένα τρόπο βίαιο για πολλούς εξ αυτών χωρίς τη θέλησή τους, αλλά και ενδεχομένως χωρίς τη θέληση των επιχειρήσεων που εργάζονταν. Η βίαιη μετάβαση στην τηλεργασία είναι λογικό να δημιουργεί αντιδράσεις που έχουν αντίκτυπο μεταξύ άλλων και σε θέματα χρήσης νέων τεχνολογιών.

Αν μάλιστα οι τεχνολογίες δεν είναι σωστά προετοιμασμένες για να υποδεχτούν αυτό το ποσοστό εργαζόμενων, τότε οι αντιδράσεις είναι αιτιολογημένες και σε θεμελιώδες επίπεδο. Μια τέτοια περίπτωση ήταν η χρήση της πλατφόρμας Webex για την τηλεκπαίδευση. Παρά το γεγονός ότι ομαλοποιήθηκαν τα προβλήματα της αρχικής αστοχίας, αυτά που έχουν μείνει άλυτα συνεχίζουν να δυσανασχετούν εκπαιδευτικούς και μαθητές.

Από το 2002 υπάρχει ευρωπαϊκό πλαίσιο για την τηλεργασία
Το European Framework Agreement on Teleworking, το οποίο είναι δημοσιευμένο από το 2002, προσφέρει οδηγίες στους οργανισμούς που αφορούν τηλεργαζόμενους εστιάζοντας στο θέμα της διαχείρισης του εργασιακού χρόνου (time sovereignty). Επίσης, το ίδιο θεσμικό πλαίσιο αναφέρει ότι οι τηλεργαζόμενοι έχουν τα ίδια νομικά δικαιώματα με τους εργαζόμενους εντός της εταιρείας, περιλαμβανομένης της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, της ιδιωτικότητας, της πρόσβασης στις βάσεις πληροφοριών και την πρόσβαση σε προγράμματα εκπαίδευσης.
Δεδομένων των συνθηκών που έχει δημιουργήσει η πανδημία, το αναφερόμενο θεσμικό πλαίσιο χρειάζεται ανανεωθεί και να συμπεριλάβει οδηγίες που θα εξασφαλίζουν ότι οι εργαζόμενοι θα μπορούν να κάνουν απρόσκοπτα την εργασία τους από το σπίτι, με διαρκή παροχή ρεύματος και τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος να κατηγορηθούν από κάποιες επιχειρήσεις για αντιπαραγωγικότητα. Στο ίδιο πλαίσιο, είναι λογικό να υπάρξει και πρόβλεψη για τη φροντίδα των παιδιών, η οποία δεν είναι εφικτή παράλληλα με την εργασία και άρα επίσης μπορεί να επηρεάσει την παραγωγικότητα.

Σύμφωνα με μελέτες, ο παράγοντας που δημιουργεί τη μεγαλύτερη ανησυχία σε διευθυντές μονάδων της επιχείρησης, είναι να διατηρήσουν την παραγωγικότητα των συνεργατών τους, ώστε να συνεχίσουν να ικανοποιούνται οι απαιτήσεις των μετόχων, των πελατών και όλων των άλλων ωφελούμενων. Οι ίδιες μελέτες προτείνουν την αξιολόγηση του ανθρώπινου δυναμικού μέσω της διαδικασίας Management by Result, στο πλαίσιο της οποίας εργαζόμενος και διευθυντής συμφωνούν σε ένα κοινά αποδεκτό μηχανισμό μέτρησης. Η πρόταση του International Labour Organization, το οποίο υιοθετεί τις παραπάνω μελέτες δε συμφωνεί με τη χρήση ενός αυξανόμενου αριθμού εργαλείων ελέγχου του εργαζόμενου, τα οποία προσφέρουν τη δυνατότητα να γνωρίζει η επιχείρηση, πόσο χρόνο ήταν ο εργαζόμενος μπροστά στη οθόνη, από ποιο σημείο έκανε την εργασία του ή ακόμα και να μετρούν το χρόνο δραστηριότητας του ποντικιού και τα πατήματα των πλήκτρων του πληκτρολογίου.

Ανεξάρτητα ποιο από τα μοντέλα θα χρησιμοποιήσει η κάθε επιχείρηση, η υλοποίηση του είναι αδύνατη χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας, η οποία απέχει ακόμα αρκετά από το να τη χαρακτηρίσουμε απροβλημάτιστη. Τα κενά ασφάλειας σε εφαρμογές, η δυσκολία λειτουργίας εφαρμογών πάνω σε απομακρυσμένα δίκτυα και χαμηλή ποιότητα τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, ειδικά σε κάποιες περιοχές, είναι μερικά από τα βασικά προβλήματα που θα χρειαστεί να ξεπεραστούν τα ερχόμενα χρόνια.
Προσωρινά, πολλοί από τους εργαζόμενους ζουν το όνειρο τους μέσα από την τηλεργασία. Σύμφωνα με έρευνα του Future Forum, η οποία αφορούσε 4700 εργάτες γνώσης, η πλειονότητά τους, το 72% επιθυμούν ένα υβριδικό περιβάλλον εργασίας και μετά την πανδημία, ενώ μόλις το 12% θέλουν να επιστρέψουν στο μοντέλο της εργασίας στο χώρο της εταιρείας. Μένει να δούμε αν η άποψη της πλειονότητας ή της μειονότητας απεικονίζει την περισσότερη σοφία.

Τα διδάγματα από μια ιστορία αποτυχίας
Η εκπαίδευση σε όλες τις βαθμίδες βρέθηκε στη δίνη της πανδημίας και αναγκάστηκε να κάνει ένα άλμα που υπό διαφορετικές συνθήκες, ίσως να γίνονταν μετά από αρκετά χρόνια. Το αποτέλεσμα δείχνει ότι κανείς δεν ήταν έτοιμος για αυτό. Η Αθηνά Μπάλλα, καθηγήτρια της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, μας μιλά για την εμπειρίες της κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Το θέμα της τηλεκπαίδευσης, που συζητιόνταν, για χρόνια έγινε επιτακτική ανάγκη λόγω της πανδημίας. Προφανώς το σύστημα δεν ήταν έτοιμο για κάτι τέτοιο, οπότε θα υπήρξαν προβλήματα. Τα σημαντικότερα ήταν τα τεχνικά ή αυτά που είχαν σχέση με την ουσία της εκπαίδευσης;
Η μαθησιακή διαδικασία είναι μια σύνθετη επικοινωνιακή πράξη στην οποία μαθητές και εκπαιδευτικοί καλούνται να είναι ουσιαστικά ενεργοί. Βασική λοιπόν προϋπόθεση αυτής της ενεργητικής επικοινωνίας αποτελεί ο ήχος και η εικόνα. Ακόμα και στις καλύτερες στιγμές λειτουργίας της πλατφόρμας Webex σε μια τάξη 20-25 μαθητών, μπορούσαμε να έχουμε ήχο, αλλά δεν μπορούσαμε ούτε εμείς να βλέπουμε τους μαθητές μας, ούτε εκείνοι εμάς.
Σε πολλές δε περιπτώσεις κακής ποιότητας σύνδεσης, μεμονωμένοι μαθητές ή όλο το τμήμα έπρεπε να αποσυνδεθούν και να επανασυνδεθούν. Πολλοί μαθητές δεν είχαν διαθέσιμο υπολογιστή, αλλά μόνο το κινητό τηλέφωνο, οπότε η όποια προσπάθεια του καθηγητή να ανεβάσει ένα κείμενο για επεξεργασία ήταν άκαρπη και μας άφηνε αμήχανους για το πώς θα έπρεπε να κάνουμε το μάθημα.

Ομαλοποιήθηκαν τα προβλήματα αυτά ή τελικά χρειάστηκε να γίνουν κάποιες εκπτώσεις στις προσδοκίες;
Τις πρώτες μέρες η πλατφόρμα δεν μπορούσε να λειτουργήσει. Μετά, αυτό ομαλοποιήθηκε, αλλά συνεχίζουμε να κάνουμε ένα μάθημα μπροστά σε κουτιά συμμετεχόντων χωρίς οπτική επαφή και με κλειστά τα μικρόφωνα. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι για να αντιδράσουν στο μάθημα είτε γελώντας, είτε σχολιάζοντας, ή ρωτώντας θα πρέπει να ανοίξουν το μικρόφωνο, να επιβεβαιώσουν ότι ακούγονται και να κάνουν την παρέμβασή τους.
Ελάχιστες φορές μπαίνουν σε αυτή την διαδικασία. Στο σχολείο που υπηρετώ έχουμε τη δυνατότητα χρήσης προτζέκτορα, να συνδεόμαστε στο ψηφιακό υλικό του υπουργείου, να χρησιμοποιούμε εκπαιδευτικά βίντεο, τώρα περιοριζόμαστε στο σχολικό βιβλίο γιατί είναι το μόνο αξιόπιστο, αλλά όχι και το πιο ενδιαφέρον ούτε για εμάς
ούτε για τα παιδιά.

Είδαμε πρόσφατα μια έρευνα στην Καθημερινή που δείχνει ότι μαθητές και καθηγητές θέλουν να επιστρέψουν στις σχολικές αίθουσες. Θεωρείτε ότι είναι τεχνολογικά τα προβλήματα που οδηγούν σε αυτήν την επιλογή;
Το σχολείο πέρα από τα όποια προβλήματα, για τα οποία το κατηγορούμε, είναι ένας χώρος που το παιδί τον έχει ανάγκη για να βιώσει την ανθρώπινη επικοινωνία. Δεν είναι μόνο η αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές, αλλά κι οι εκπαιδευτικοί παρατηρούν, ακούν, δίνουν τη γνώμη τους στους εφήβους που θέλουν κάποιον να τους ακούσει.
Η τεχνολογία που έχουμε δεν επιτρέπει κάτι τέτοιο. Και δεν είναι μόνο αυτό, το σχολείο προδιαθέτει την κίνηση, η τηλεκπαίδευση σε καθηλώνει στο γραφείο, στο δωμάτιο ακούγεται εφιαλτικό το να είσαι ένα σχολικό εφτάωρο σε μια καρέκλα μπροστά από την οθόνη. Και βέβαια, το έργο συνεχίζεται με φροντιστήρια ξένων γλωσσών ή άλλα μαθήματα.
Τα περισσότερα παιδιά μού παραπονιούνται για πόνο στην πλάτη, πονοκεφάλους, απουσία διάθεσης για οτιδήποτε. Θεωρώ ότι στο μυαλό των παιδιών η επιστροφή στο σχολείο συνεπάγεται και την έναρξη των εξωσχολικών δραστηριοτήτων, οι οποίες τους έδιναν εκτόνωση αλλά και χαρά.

Πιστεύετε ότι η χρήση της τεχνολογίας θα αφήσει κάποιο θετικό αποτύπωμα στη λειτουργία της εκπαίδευσης; Θα μπορούσε η τεχνολογία να συμβιώσει με τη δια ζώσης διδασκαλία;
Η τηλεκπαίδευση δεν εφαρμόστηκε για να βελτιωθεί η εκπαιδευτική διαδικασία, αλλά για να δοθεί μια γρήγορη λύση στο θέμα της συνέχισης της εκπαιδευτικής ρουτίνας στην περίοδο του εγκλεισμού. Για να αφήσει κάποιο θετικό αποτύπωμα, θα πρέπει να υπάρξει η πολιτική βούληση που θα εξοπλίσει τα σχολεία και τους μαθητές και θα παρέχει γρήγορες τηλεπικοινωνιακές συνδέσεις για όλους, ακόμα και αν δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν τις υπηρεσίες. Η τεχνολογία μπορεί να κάνει την εκπαιδευτική διαδικασία πολύ πιο ευχάριστη αλλά και αποτελεσματική, αλλά αυτό δεν ακυρώνει ούτε το ρόλο του δασκάλου, ούτε τη σχολική τάξη εάν βέβαια στο πίσω μέρος του μυαλού μας συνεχίζουμε να έχουμε την ψυχική υγεία των παιδιών.