Με την πανδημία να δρα καταλυτικά ως επιταχυντής των εξελίξεων, αλλά και ένα στρατηγικό σχέδιο ήδη σε πορεία υλοποίησης, η ψηφιοποίηση της διακυβέρνησης απέκτησε σε ένα μόλις χρόνο την ορμή που έφερε στο Ελληνικό Κράτος και την κοινωνία τις εξελίξεις χρόνων σε λίγους μόνο μήνες. Πώς διαμορφώνεται το παρόν και τι μας επιφυλάσσει το ψηφιακό μας μέλλον;
Με την πανδημία να δρα καταλυτικά ως επιταχυντής των εξελίξεων, αλλά και ένα στρατηγικό σχέδιο ήδη σε πορεία υλοποίησης, η ψηφιοποίηση της διακυβέρνησης απέκτησε σε ένα μόλις χρόνο την ορμή που έφερε στο Ελληνικό Κράτος και την κοινωνία τις εξελίξεις χρόνων σε λίγους μόνο μήνες. Πώς διαμορφώνεται το παρόν και τι μας επιφυλάσσει το ψηφιακό μας μέλλον;
Στο ψηφιακό συνέδριο Digital Government 2021 με τίτλο «Το ψηφιακό άλμα της χώρας συνεχίζεται», που διοργανώθηκε από τη Boussias και το περιοδικό netweek, παρουσιάστηκαν οι ψηφιακές αλλαγές και προοπτικές της χώρας, οι δράσεις που έχουν ήδη προγραμματιστεί και αναμένονται, μέσα από τις εξελίξεις στον ευρύτερο τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης στον ευρύτερο δημόσιο τομέα, με την συμμετοχή Ελλήνων και ξένων ομιλητών.
Ανοίγοντας τις εργασίες του συνεδρίου ο συντονιστής του και συντάκτης του περιοδικού netweek της Boussias, Γιάννης Ριζόπουλος έδωσε τον λόγο στον Ηλία Ιακωβίδη, Σύμβουλο DG Connect της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και επικεφαλής της Green & Digital Transformation task force στελεχών, που προωθεί τον πράσινο ψηφιακό μετασχηματισμό της Ευρώπης. Στην συνομιλία του με την Γιάννη Ριζόπουλο παρουσίασε τον τρόπο σύγκλισης των δύο μέχρι πρόσφατα ξεχωριστών στρατηγικών -της πράσινης ανάπτυξης και του ψηφιακού μετασχηματισμού- και του τρόπου με τον οποίο αλληλοεπιδρούν πια στην Ευρωπαϊκή πραγματικότητα γύρω από δύο άξονες.
Αφενός τον τρόπο που η ψηφιοποίηση βοηθά να «πρασινίσουν» τομείς όπως η αγροτική παραγωγή, οι μεταφορές, η παραγωγή και μεταφορά ενέργειας, η διασύνδεση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η τηλεργασία, το πέρασμα σε μια κυκλική οικονομία ανακύκλωσης κ.α. Και αφετέρου τη μείωση του carbon footprint της ίδιας της πληροφορικής και του ψηφιακού μετασχηματισμού, που αυτή τη στιγμή εκτιμάται μεγαλύτερο από αυτό των αερομεταφορών. Μέσα από την εξέλιξη των υποδομών, αλλά και των επικοινωνιακών συνηθειών μας, τον περιορισμό του built-in obsolescence των ψηφιακών συσκευών και του λογισμικού τους, με στόχο το μηδενικό αποτύπωμα του ψηφιακού τομέα μέχρι το 2040. Σε αυτή την κατεύθυνση μάλιστα το συνέδριο «έβγαλε» και την είδηση για την συνάντηση για πρώτη φορά ακαδημαϊκών, φορέων και εκπροσώπων πάνω από 30 μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, με σκοπό την δημιουργία ενός ενιαίου αποδεκτού μοντέλου μέτρησης του carbon footprint των διαδικασιών ψηφιοποίησης, ώστε να επιλέγεται πάντα η βέλτιστη.
Στη συνέχεια ο Λεωνίδας Χριστόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών στο Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, ανέλυσε τα πολλαπλά άλματα στα οποία η πανδημία ανάγκασε τον κρατικό ψηφιακό μετασχηματισμό, αλλά και τον στρατηγικό σχεδιασμό που είχε προηγηθεί και επάνω του στηρίχθηκε αυτή η αλλαγή. Παρουσίασε τον τρόπο με τον οποίο η Λευκή Βίβλος, μετά την ολοκλήρωση της διαβούλευσης και την ενσωμάτωση τετρακοσίων σαράντα πέντε έργων – από τα οποία τα 106 ήδη «τρέχουν»- θα μορφοποιηθεί σε ένα δυναμικό, διαρκώς εξελισσόμενο κείμενο στρατηγικής, που θα αναπτύσσεται συνεχώς μαζί με τις τεχνολογίες, για να συμπεριλαμβάνει όλο και περισσότερα project. Αλλά και το service design που βάζει τον πολίτη στο επίκεντρο, με την φιλοσοφία του “διοικητικού disruptor” που σκέφτεται “έξω από το κουτί”, στρέφοντας όλο το σύστημα διοίκησης προς τον ψηφιακό μετασχηματισμό, για να εξυπηρετήσει τον πολίτη.
Στη συνέχεια ο Δημήτρης Γιάντσης, Γενικός Διευθυντής Έργων στην Κοινωνία της Πληροφορίας Α.Ε. παρέθεσε την πορεία εξέλιξης των έργων πληροφορικής για την δημόσια διοίκηση των τελευταίων δύο χρόνων. Παρουσίασε το νέο επιχειρηματικό μοντέλο που υιοθέτησε η εταιρεία –με θεσμικές και επιχειρησιακές αλλαγές- αλλά και τις βέλτιστες πρακτικές εταιρικής διακυβέρνησης που υιοθετήθηκαν, ώστε να διασφαλίσει την επιχειρησιακή της ετοιμότητα και να υλοποιήσει την Βίβλο του Ψηφιακού Μετασχηματισμού, το νέο ΕΣΠΑ 21-27, αλλά και την ενεργοποίηση του νέου fund του Ταμείου Ανάκαμψης, για την αντιμετώπιση των αναγκών που ο COVID -19 δημιούργησε. Ξεχώρισε στο πλήθος των έργων του οργανισμού το Σύζευξις 2, το σύστημα διαχείρησης ανθρώπινου δυναμικού, την μετεξέλιξη της Διαύγειας, το πρόγραμμα Τηλε-Δίκη, την Εθνική Πύλη Κωδικοποίησης ή την δράση της Ψηφιακής Μέριμνας.
Στον άλλο εκτελεστικό βραχίονα του ψηφιακού μετασχηματισμού, ο λόγος πέρασε στον καθηγητή Άρη Κοζύρη, πρόεδρο της Γνωμοδοτικής Επιτροπής του Εθνικού Δικτύου Υποδομών Τεχνολογίας και Έρευνας – ΕΔΥΤΕ Α.Ε. ο οποίος ξεκίνησε από το ρόλο της πανδημίας ως καταλύτη στην ψηφιοποίηση και διασύνδεση υπαρχόντων συστημάτων, όπως το Taxis, το Δημοτολόγιο, το Ληξιαρχείο, τη Διαύγεια, την Απογραφή, την Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση κ.α. Παρουσίασε την προσπάθεια να σπάσουν τα στεγανά ανάμεσα σε δημόσιες υπηρεσίες και κάθετα συστήματα που μέχρι πρόσφατα δεν δια-λειτουργούσαν, ώστε να δοθεί μια πύλη στον πολίτη σε πάνω από 1000 υπηρεσίες, αλλά και μια δική του θυρίδα, για τα προσωπικά του ηλεκτρονικά δεδομένα, δίνοντας για πρώτη φορά στα 200 χρόνια από τη σύσταση του Ελληνικού κράτους την δυνατότητα για διεκπεραίωση διαδικασιών χωρίς σφραγίδες, υπογραφές και γνήσια υπογραφής, μέσα σε λίγους μήνες στο gov.gr. Αλλά και την δημιουργία νέων πρωτοποριακών εφαρμογών, όπως αυτή του Green Passport για την COVID-19, ενδεικτικών των ικανοτήτων του Ελληνικού ΙΤ οικοσυστήματος.
Στη συνέχεια το λόγο είχε η πλευρά της αγοράς, από όπου η Γιώτα Παπαρίδου, πρόεδρος του ΣΕΠΕ, μίλησε για τη μοναδική ευκαιρία που η συγκυρία αυτή μας δίνει να οικοδομήσουμε μια σύγχρονη ψηφιακή Ελλάδα. Υπογράμμισε την ανάγκη να δημιουργηθούν οι υποδομές που θα στηρίξουν την ήδη καλή εικόνα της χώρας προς τα έξω και υπενθύμισε για άλλη μια φορά την άμεση σχέση της ανάπτυξης του κλάδου της τεχνολογίας με την ανάπτυξη του ΑΕΠ της χώρας. Συνδέοντας την όμως με την συγκρότηση μελετών κόστους που θα επιτρέψουν στην ελληνική αγορά πληροφορικής να παίξει το ρόλο που της αναλογεί στον ψηφιακό μετασχηματισμό της χώρας, αλλά και με την απλοποίηση των διαδικασιών με την απαλλαγή τους απο τις γραφειοκρατικές καθυστερήσεις.
Εκπροσωπώντας την ΙBM, ο Άγγελος Βλαχόπουλος, διευθυντής πωλήσεων Cloud & Cognitive Software IBM Ελλάδος και Κύπρου παρουσίασε την προοπτική των λύσεων διακυβέρνησης που χτίζονται σε hybrid cloud & AI, ώστε να παρέχουν τον εκσυχρονισμό που οι κοινωνίες απαιτούν. Τα εργαλεία που οι κυβερνήσεις αναζητούν και με τα οποία θα αυξήσουν τον ρυθμό του ψηφιακού μετασχηματισμού και λόγω πανδημίας, αλλά και για να ολοκληρώσουν την μετάβαση σε ένα «πολιτό-κεντρικό» σύστημα. Στην περίπτωση της Ελλάδας μάλιστα η IBM, αναζητώντας διαρκώς εκείνα τα skills που θα ενεργοποιήσουν τα εργαλεία αυτά, ανακόπτει το brain drain αναστρέφοντας το σε brain gain, αναδεικνύοντας παράλληλα την χώρα σαν έναν τόπο ιδανικό για ψηφιακούς νομάδες από όλο τον κόσμο. Βασική προϋπόθεση για την επιτυχία της βέβαια, υπογραμμίστηκε, η επιπλέον ψηφιοποίηση των operations της κεντρικής διακυβέρνησης, αλλά και των οργανισμών στην περιφέρεια της.
Αμέσως μετά, ο Γιάννης Μαστρογεωργίου, Γενικός Γραμματέας Ενημέρωσης και Επικοινωνίας, και πρόεδρος της Επιτροπής Προοπτικής Διερεύνησης, ανέλαβε να σχηματίσει την εικόνα της Ελλάδας των επόμενων δεκαετιών. Προσπάθησε να ιχνηλατήσει το μέλλον, στα πλαίσια άλλωστε και του καλέσματος της Ευρωπαϊκής επιτροπής στις χώρες μέλη να δημιουργήσουν επιτροπές foresight, αφιερωμένες στη διερεύνηση των megatrends του μέλλοντος και διέκρινε πως κλιματική αλλαγή, έλλειψη φυσικών πόρων, δημογραφικές ανισορροπίες, αστικοποίηση, γιγάντωση της μεσαίας τάξης και της υπερκατανάλωσης ξεχωρίζουν ως τα ισχυρότερα megatrends. Με κυρίαρχο την υπερσυνδεσιμότητα και τον ψηφιακό συγκερασμό ανάμεσα σε έξυπνη μηχανή, αλγόριθμο, αυτοματισμό και άνθρωπο.
Δια-λειτουργικότητα, Ασφάλεια και Αποτελεσματικότητα
Το δεύτερο μέρος του συνεδρίου άνοιξε ο Δημοσθένης Αναγνωστόπουλος, Γενικός Γραμματέας Πληροφοριακών Συστημάτων Δημοσίου Τομέα του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, αναφέροντας τόσο την ανάπτυξη των υποδομών της κρατικής ψηφιακής διακυβέρνησης, όσο και την αλλαγή της κουλτούρας της. Αναφέρθηκε στο έργο του NextGen, τις νέες υποδομές private και public cloud και τις λύσεις για το G-Cloud στις οποίες η υιοθέτηση αυτών των τεχνολογιών δίνει πρόσβαση. Την επίδραση που η πανδημία και οι απαιτήσεις της σε ευελιξία, ταχύτητα και δια-λειτουργικότητα επέβαλαν σε διαδικασίες, όπως ο εμβολιασμός και η πιστοποίηση των πολιτών και στην νέα φιλοσοφία της εξυπηρέτησης του πολίτη χωρίς να προσκομίζονται δικαιολογητικά. Αλλά και σε έργα που θα δούμε σε εφαρμογή στο άμεσο μέλλον, όπως ο προσωπικός αριθμός ταυτοποίησης του πολίτη, η online εξυπηρέτηση μέσω περιβάλλοντος Mydesk Live, το Εθνικό Μητρώο ηλεκτρονικής και τηλεφωνικής επικοινωνίας πολίτη -κράτους , τα ηλεκτρονικά τιμολόγια σε ιδιωτικό και δημόσιο τομέα, τον online προσδιορισμό αντικειμενικής αξίας ακινήτων στο Value Maps και την ανάπτυξη της δια-λειτουργικότητας μέσω web-services, κ.α.
«Αποκεντρώνοντας» την συζήτηση το λόγο πήρε ο Δημήτρης Παπαστεργίου, δήμαρχος της πόλης των Τρικκαίων -της πιο «high tech πόλης της Ελλάδας» όπως αναφέρται συχνά- και πρόεδρος της ΚΕΔΕ, ο οποίος μίλησε για την «χρήσιμη ψηφιοποίηση» σε μια κουλτούρα όπου τα συστήματα υλοποιούνται προσανατολισμένα στην εξυπηρέτηση και όχι στην τεχνολογία σαν αυτοσκοπό. Όπως για παράδειγμα, η ψηφιακή απογραφή αυτοδιοίκησης, με «ανοιχτά» δεδομένα, που επιτρέπει αποτελεσματικότερη διοίκηση και οι εφαρμογές που γλιτώνουν τους πολίτες από επισκέψεις στα δημαρχεία και επιτρέπουν στην αυτοδιοίκηση να ασχοληθεί αποτελεσματικότερα με «τη λάμπα, τη λακκούβα, το αδέσποτο», όπως είπε χαρακτηριστικά. Αλλά και να αφιερώσει τους απελευθερωμένους από την ψηφιοποίηση πόρους σε επιπλέον projects, πιο «πράσινα», αποδοτικότερα, έξυπνα, καινοτόμα και πιο χρηστικά για τον δημότη, όπως για παράδειγμα το «Πρώτο Trappaizei», ένα app μέσω του οποίου οι δημότες μπορούν να «κλείνουν» ώρες και θέσεις στα γήπεδα και αθλητικές υποδομές του δήμου, ώστε να γλιτώνουν την αναμονή.
Το “καυτό” θέμα των cyber attacks και της στοχοποίησης των data για ransomware, ειδικά εν μέσω πανδημίας παρουσίασε ο Γιάννης Ψύχας, Data Protection Solutions Advisory Systems Engineer της Dell Technologies. Στην σκοτεινή πλευρά της εντατικοποίησης της ψηφιοποίησης, υπηρεσίες, εταιρείες και οργανισμοί -από την Colonial Pipelines μέχρι το Εθνικό Σύστημα Υγείας της Ιρλανδίας- μπήκαν στο στόχαστρο, θέτοντας την παράμετρο ασφάλεια ζωτική στον τομέα της ψηφιακής διακυβέρνησης. Σε απάντηση προκύπτουν σύγχρονες στρατηγικές cyber resilience που ανακόπτουν τις κακόβουλες κυβερνο-επιθέσεις, παράλληλες με σχέδια ανάκαμψης από αυτές με ολοκληρωμένες back-up λύσεις ασφαλείας, γίνονται απαραίτητες για μια βιώσιμη ψηφιακή διακυβέρνηση.
Οι Δεξιότητες που Ξεκλειδώνουν τον Νέο Ψηφιακό Κόσμο
Η τρίτη ενότητα του συνεδρίου, αφιερωμένη στις ανθρώπινες δεξιότητες που απαιτούνται για την μετάβαση στη νέα εποχή της ψηφιακής διακυβέρνησης, άνοιξε με τον Κώστα Φραγκογιάννη, Υφυπουργό Οικονομικής Διπλωματίας και Εξωστρέφειας του Υπουργείου Εξωτερικών. Η ανάγκη για εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων, αλλά και του κράτους, ως προαπαιτούμενο της οικονομικής ανάπτυξης, οι δεξιότητες που απαιτούνται προκειμένου να μπούμε σε νέες αγορές και να φέρουμε νέες επενδύσεις στη χώρα και το ψηφιακό επιχειρείν, ήταν μερικοί από τους άξονες της συζήτησης. Αλλά και η ενεργοποίηση των Ελλήνων της διασποράς ως πρεσβευτές της χώρας, η προσέλκυση ψηφιακών νομάδων στη χώρα και οι προϋποθέσεις που απαιτεί, συμπλήρωσαν την εικόνα.
Την σκυτάλη πήρε η Barbara Ubaldi, Digital Government & Open Data Lead του ΟΟΣΑ, για να αναλύσει τον ρόλο των συνεργειών ανάμεσα σε κυβερνήσεις στην επίτευξη του ψηφιακού μετασχηματισμού και την δημιουργία δημόσιων «αξιών» για τις κοινωνίες κατά τη διαδικασία. Αναλύοντας το Digital Policy Framework του ΟΟΣΑ στους κύριους πυλώνες του, με τις προσεγγίσεις που βοηθούν να ωριμάσουν οι κυβερνητικές διαδικασίες για ψηφιακό μετασχηματισμό, -μαζί με μερικά πολύτιμα παραδείγματα- και το ρόλο της ροής ανοικτής πληροφορίας στη δημιουργία ενός νέου τύπου δημοκρατικής διακυβέρνησης.
Το συνέδριο έκλεισε με ένα πάνελ από ομιλητές από όλο τον κόσμο, με θέμα το έλλειμα σε ψηφιακές δεξιότητες που απαιτούνται και πως αυτό θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Η Ελένη Τσιπά, Oracle Academy Programme Manager & Corporate Citizenship Specialist, GCMM cluster της Oracle Hellas, o Federico Menna, Head of Staff and Operations του Ευρωπαϊκού hub καινοτομίας EIT Digital για Ιταλία, Ελλάδα, Κύπρο & Μάλτα και o Armand Leblois, Regional CSR Manager της Cisco, συμφώνησαν εξαρχής ότι στην νέα εποχή οι ψηφιακές δεξιότητες είναι απαραίτητες σε όλους τους πολίτες, στην επικοινωνία, την εκπαίδευση την εργασία και την καθημερινότητα.
«Ο γηραιότερος μαθητής της Cisco στο μάθημα της κυβερνοασφάλειας πέρσι ήταν 94 ετών!», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Armand Leblois. Το πρόβλημα του χάσματος ανάμεσα στις δεξιότητες που χρειάζονται και αυτές που διαθέτουν οι πολίτες, στέκει για δεκαετίες ανοικτό και η εκπαίδευση στις ψηφιακές δεξιότητες από μικρή ηλικία, η εξοικείωση με την τεχνολογία και η ανάπτυξη της σχετικής κουλτούρας προέκυψαν ως κοινός τόπος και μόνη λύση για όλους τους ομιλητές.
Ενώ η ψηφιακή «αναβάθμιση» του εργατικού δυναμικού, ο συνδυασμός της υπάρχουσας εκπαίδευσης με την τεχνολογική και η προσαρμογή της κοινωνίας στη νέα τεχνολογική πραγματικότητα, όπως η κυβερνοασφάλεια αναδείχθηκαν θεμελιώδη προ-απαιτούμενα για να επιβιβαστούμε όλοι στο όχημα του ψηφιακού μετασχηματισμού – κινούμενο ήδη προς το κοινό μας μέλλον και να μην μείνει κανείς πίσω.
Σε αυτή την πορεία ολόκληρο το πάνελ συμφώνησε ότι είμαστε σε ένα κομβικό σημείο όπου η πολιτική βούληση και η επιτάχυνση λόγω πανδημίας δίνει μοναδικές ευκαιρείες για αλλαγή και εξέλιξη, με την δημοκρατικότητα που η ευρύτατα διαδεδομένη τεχνολογία μπορεί να προσφέρει σε όλους.