Η μεγάλη πρόκληση και το πιο αποτελεσματικό αντίδοτο στις ολοένα αυξανόμενες τάσεις αστυφιλίας ανά τον πλανήτη δεν είναι άλλο από την αξιοποίηση των δυνατοτήτων της τεχνολογίας για τη μετεξέλιξη των παραδοσιακών πόλεων σε έξυπνες και, κυρίως, πράσινες. Το μέγα στοίχημα για τους ελληνικούς ΟΤΑ είναι πλέον να καταφέρουν να ανέβουν στο τρένο – τα εισιτήρια έχουν ήδη κοπεί και τους περιμένουν!

Με δεδομένη πλέον την εκ των πραγμάτων ψηφιοποίηση της καθημερινότητάς μας, οι απαιτήσεις των πολιτών από τους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης για αναβάθμιση της ποιότητας ζωής, με τη βοήθεια της τεχνολογίας, άλλαξαν «πίστα». Οι τεράστιες ανατροπές που προκάλεσαν τα τελευταία χρόνια οι ψηφιακές πρωτοβουλίες και δράσεις (πρώτο και κύριο παράδειγμα το gov.gr) με καταλύτη την πανδημία και τις έκτακτες ανάγκες οι οποίες έπρεπε να καλυφθούν, ήταν επόμενο να διαχυθούν από την κεντρική πολιτική σκηνή στις τοπικές και μάλιστα γρήγορα. Η μετάβαση στην εποχή των έξυπνων πόλεων είναι πλέον μονόδρομος – το «φωνάζει» η χαμηλή θέση μας στους ευρωπαϊκούς δείκτες (περισσότερα, στη συνέχεια), το «ζητάνε» οι δημότες, το «στηρίζει» με τα αναγκαία κονδύλια η κεντρική κυβέρνηση και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Δυο μεγάλα προγράμματα προς αυτή την κατεύθυνση βρίσκονται σήμερα εν εξελίξει: το πρώτο με αποδέκτη τους 16 μεγάλους Δήμους της χώρας, με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων, συν τα Τρίκαλα, ως «πόλη-υπόδειγμα», από χρόνια πρωτοπόρο στον χώρο των smart cities, και το δεύτερο με αποδέκτη όλους τους άλλους ΟΤΑ, με καθαρά πληθυσμιακά κριτήρια. Προχωρούν και τα δυο, αλλού πιο εύκολα κι αλλού πιο δύσκολα, με κυριότερα προβλήματα την έλλειψη προσωπικού με τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες, αλλά και την άκαμπτη γραφειοκρατία, με τις πολλές (δικές μας, αλλά και ευρωπαϊκές) επιβεβλημένες διαδικασίες.

Τα σχέδια των ΟΤΑ είναι τουλάχιστον φιλόδοξα και η γκάμα των υπό επιλογή υπηρεσιών και δράσεων τεράστια – ουσιαστικά, τα πάντα όλα. από λύσεις για τη βελτίωση του κυκλοφοριακού και την κινητικότητα των ΑΜΕΑ ως τη διαχείριση του φωτισμού στις πόλεις κι από έξυπνα συστήματα ελέγχου σε δημόσια κτήρια (πχ. σχολεία ή χώροι άθλησης) ως τις ηλεκτρονικές πληρωμές, την άρδευση, την ανάπτυξη ψηφιακών διδύμων για μέρος ή το σύνολο της πόλης και τη λήψη αποφάσεων βάσει δεδομένων. Με «κερασάκι» κάποιες αναγκαίες οριζόντιες δράσεις, όπως (μεταξύ άλλων) η δημιουργία υποδομών διασύνδεσης των ΟΤΑ με δίκτυα υψηλών ταχυτήτων, οι ολοκληρωμένες λύσεις σε θέματα κυβερνοασφάλειας και η ηλεκτρονική τιμολόγηση.

Smart & Green
Οι έξυπνες πόλεις δεν είναι, όμως, ο μοναδικός στόχος για την Ευρώπη και την Ελλάδα. Με δεδομένο τον χαρακτηρισμό της τρέχουσας δεκαετίας ως «digital & green», από πλευράς Ευρωπαϊκής Ένωσης, μόνο έκπληξη δεν προκαλεί το γεγονός ότι τα smart cities πρέπει να είναι, επίσης, «πράσινα», δηλαδή να επιβαρύνουν στον μικρότερο δυνατό βαθμό το περιβάλλον, πχ. φροντίζοντας τα απορρίμματά τους και καταναλώνοντας σταδιακά λιγότερη ενέργεια – ακόμα καλύτερα, αν ό,τι καταναλώνουν προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, με πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, έγινε πριν από δυο χρόνια επιλογή 100 κλιματικά ουδέτερων και έξυπνων πόλεων από τις 27 χώρες-μέλη, οι οποίες θα λειτουργήσουν ως κόμβοι πειραματισμού και καινοτομίας, με συνδυαστικό στόχο τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου και τη βελτίωση της ενεργειακής απόδοσης στην περιοχή τους (κάτι που, προφανώς, προϋποθέτει ευρύτερες συνέργειες και πλήθος εμπλεκόμενους φορείς) με τη χρήση νέων τεχνολογιών και καινοτόμων λύσεων στα αστικά περιβάλλοντα. Στις 100 Smart & Green πόλεις συμμετέχουν έξι ελληνικές (Αθήνα, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κοζάνη, Θεσσαλονίκη και Τρίκαλα). Όμως, πέρα από αυτές, δεκάδες άλλες ελληνικές πόλεις (85, για την ακρίβεια) έχουν ήδη δημιουργήσει ένα τοπικό δίκτυο, υπογράφοντας πριν από ένα χρόνο σχετικά Μνημόνιο Συνεργασίας, με το οποίο δεσμεύονται να συν-εργαστούν με απώτερο στόχο την κλιματική ουδετερότητα στην περιοχή τους ως το 2030, δηλ. 20 χρόνια νωρίτερα από το χρονικό όριο του 2050 που έχει αρχικά θέσει ως στόχο η ΕΕ.

Ευρώπη και Αθήνα
Κι επειδή είναι πάντα καλό να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, καθώς δεν είμαστε το κέντρο του κόσμου, στις λίστες των κορυφαίων smart cities μάλλον δεν τα πάμε και τόσο καλά… Στην καταγραφή που γίνεται κάθε δυο χρόνια από το Smart City Observatory του IMD World Competitiveness Center, «εξυπνότερη» πόλη στον κόσμο για το 2023 αναδείχθηκε η Ζυρίχη, καταφέρνοντας να εκτοπίσει το Όσλο, που είχε καταλάβει την 1η θέση το 2021. Η Αθήνα βρίσκεται αρκετά χαμηλά στη λίστα, στην 113η θέση ανάμεσα στις 141 πιο έξυπνες πόλεις, παγκοσμίως. Μάλιστα, σε σύγκριση με την προηγούμενη κατάταξη, έχασε και 5 θέσεις, καθώς το 2021 ήταν 108η, και πλέον βρίσκεται χαμηλότερα στην κατάταξη από το Βουκουρέστι (104η θέση), το Κάιρο (108η θέση) και τη Σόφια (111η θέση). Προχωράμε, αλλά όπως φαίνεται, οι άλλες πόλεις τρέχουν γρηγορότερα από εμάς.

Πάντως, αξίζει να σημειωθεί ότι, γενικά, η Ευρώπη διακρίνεται για τις smart υπηρεσίες που παρέχουν οι πόλεις της στους κατοίκους τους, καθώς οι οκτώ από τις δέκα πιο έξυπνες πόλεις του πλανήτη βρίσκονται στο έδαφός της. Το Όσλο κατέλαβε τη 2η θέση το 2023, ενώ η Καμπέρα της Αυστραλίας, αν και «καινούρια» στο δείκτη, κατέλαβε την 3η. Υψηλές επιδόσεις πέτυχαν η Κοπεγχάγη (4η θέση στην κατάταξη του 2023), η Λωζάνη (5η θέση) και το Λονδίνο (6η). Η Σιγκαπούρη κατατάσσεται 7η στη λίστα, ενώ το Ελσίνκι (στην 8η θέση), η Γενεύη (στην 9η) και η Στοκχόλμη (στη 10η) συμπληρώνουν την πρώτη δεκάδα των πιο έξυπνων πόλεων για το 2023. Ας ελπίσουμε το 2025, τουλάχιστον, τα αποτελέσματα να είναι πολύ καλύτερα για εμάς…

Για την πορεία και το σημερινό στίγμα του προγραμμάτων για τα Smart Cities, όπου το διακύβευμα για το παρόν και το μέλλον των σημαντικότερων πόλεων της χώρας είναι μεγάλο, το netweek απευθύνθηκε σε τρεις βασικούς εμπλεκόμενους σ’ αυτά παράγοντες, ζητώντας τους να εκθέσουν τη δική τους άποψη για την επόμενη ημέρα. Στις ερωτήσεις μας απάντησαν ο Γεν. Διευθυντής Έργων της Κοινωνίας της Πληροφορίας ΑΕ, Δημήτρης Γιάντσης, ο πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, Λάζαρος Κυρίζογλου, και ο Α’ Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος στο ΔΣ του Συνδέσμου Εταιριών Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ελλάδας, Σπύρος Παμπουκίδης.

 

ΛΑΖΑΡΟΣ ΚΥΡΙΖΟΓΛΟΥ: Έφτασε ο καιρός να περάσουμε στην «ευφυή πόλη»
Ο δήμαρχος Αμπελοκήπων – Μενεμένης και πρόεδρος της ΚΕΔΕ, Λάζαρος Κυρίζογλου, θεωρεί την τεχνολογία ‘όχημα’ για την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των πολιτών, σε μια πόλη που θα κατανοεί τις ανάγκες τους και θα αλληλοεπιδρά μαζί τους, ενώ παραμένει συγκρατημένα αισιόδοξος για την υλοποίηση των υφιστάμενων προγραμμάτων για τις έξυπνες πόλεις.

Πού βρισκόμαστε σ’ ό,τι αφορά στην περαιτέρω ανάπτυξη smart cities στη χώρα;

Νομίζω πως πρέπει να δούμε λίγο διαφορετικά πλέον την «έξυπνη πόλη» και να περάσουμε στην «ευφυή πόλη», δηλαδή να δημιουργήσουμε εκείνες τις προϋποθέσεις ώστε η πόλη να ακούει, να σκέφτεται, να αντιλαμβάνεται και να αλληλοεπιδρά με τους πολίτες. Με όχημα τη τεχνολογία, οι Δήμοι θα πρέπει να ικανοποιήσουν τους δημότες τους και να κάνουν τη ζωή τους καλύτερη και ποιοτικότερη.

Έχουν κατατεθεί όλες οι αναγκαίες προτάσεις εκ μέρους των ενδιαφερομένων ΟΤΑ;

Από το 2020 μέχρι σήμερα έχουν δοθεί στους Δήμους χρηματοδοτήσεις περίπου 500 Μ€, που αφορούν αποκλειστικά στον ΨΗΦΙΑΚΟ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟ των ΟΤΑ. Είναι η πρόσκληση στο πρόγραμμα «Αντώνης Τρίτση» ΑΤ 08, από το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας, από το ΕΣΠΑ 2021-2027, καθώς και η οριζόντια δράση αναβάθμισης των ΚΕΠ. Ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός δεν είναι ένα «κοστούμι» που μπορεί να φορεθεί το ίδιο, σε όλους τους Δήμους της χώρας. Υπάρχουν ιδιαιτερότητες σε κάθε Δήμο, ανάλογα με τη φυσιογνωμία του, αλλά κυρίως ανάλογα με το επίπεδο των τεχνολογικών υποδομών που διαθέτει. Για πρώτη φορά μέσω του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης δόθηκε με πληθυσμιακά κριτήρια, σε όλους ανεξαιρέτως τους Δήμους χρηματοδότηση ύψους 232 Μ€ και μέσα από ένα «καλάθι» 38 δράσεων & εφαρμογών, οι Δήμοι επιλέγουν αυτές που επιθυμούν, με βάση τις ανάγκες τους. Ως τις 30/9/23, που έληξε η πρόσκληση, είχαν υποβάλει προτάσεις 320 από τους 332 Δήμους της χώρας. Αυτή τη στιγμή βρίσκονται στη διαδικασία αξιολόγησης και προχωρούν οι εντάξεις. Με βάση τη πληροφόρηση που έχω από το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, εντός 6μηνου θα έχουν ολοκληρωθεί οι εντάξεις όλων των προτάσεων εφόσον, βεβαίως, ανταποκρίνονται και οι Δήμοι στις διευκρινήσεις που ζητούνται από τη Διαχειριστική Αρχή.

Ποιες είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις και εμπόδια των δήμων στην προσπάθειά τους να αναβαθμιστούν σε smart cities;

Πιστεύω πως η πιο σημαντική μεταρρύθμιση είναι η «εσωτερική». Η δυνατότητα, δηλαδή, να είναι ένας Δήμος οργανωμένος εσωτερικά, ώστε να μπορεί να παρέχει σοβαρές και ποιοτικές υπηρεσίες στους δημότες του, διαφορετικά οι υπηρεσίες είναι στρεβλές, ατελείς και καταλήγουν σε «ψηφιακά κουφάρια». Όταν ένας Δήμος δεν είναι σωστά οργανωμένος ο ίδιος, δεν μπορεί να προσφέρει ποιοτικές υπηρεσίες στους πολίτες του. Κι ενώ η εσωτερική οργάνωση φαντάζει εύκολη υπόθεση, αντιθέτως έρχεται αντιμέτωπη καθημερινά με το σοβαρό ζήτημα έλλειψης ψηφιακής εργασιακής κουλτούρας των στελεχών πολλών Δήμων που και ηλικιακά ακόμη -δεν έχουν πραγματοποιηθεί προσλήψεις εξειδικευμένου προσωπικού για πολλά χρόνια στους ΟΤΑ- έχει δημιουργήσει Δήμους τριών ταχυτήτων στο Ψηφιακό Μετασχηματισμό. Θα πρέπει να υπάρξουν προσλήψεις νέων στελεχών, τα οποία θα λειτουργήσουν ως πρεσβευτές των νέων τεχνολογιών στο εσωτερικό των ΟΤΑ.

Θα προλάβουμε τα χρονικά περιθώρια για τη χρηματοδότηση και υλοποίηση των έργων;

Με δεδομένο ότι τα έργα του «Αντώνης Τρίτσης» της ΑΤ 08 που αφορά σε τεχνολογικά έργα υλοποιούνται και το έργο των ΚΕΠ έχει τελειώσει, μένει ως το 2025 να υλοποιηθούν τα έργα του ΕΣΠΑ της Smart πρόσκλησης, που ανέφερα αναλυτικά στη προηγούμενη ερώτησή σας. Τέλος, όσον αφορά στα 90 Μ€ του RRF για τους 17 μεγάλους Δήμους, όπως έχω ενημερωθεί σχετικά, έχουν δημοπρατήσει περίπου οι μισοί και ακολουθούν οι υπόλοιποι, έργα σαφώς μεγαλύτερα και πιο πολύπλοκα τεχνολογικά. Θεωρώ, λοιπόν, πως υπάρχει ο χρόνος να υλοποιηθούν τα έργα. Βέβαια, ας μην ξεχνάμε ότι θα πρέπει να μπορέσει να ανταποκριθεί με επάρκεια και η αγορά της Πληροφορικής, για την υλοποίησή τους.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΙΑΝΤΣΗΣ: Θα διασφαλίσουμε την επιτυχή υλοποίηση του έργου

Ο Δημήτρης Γιάντσης, Γεν. Διευθυντής Έργων της Κοινωνίας της Πληροφορίας ΑΕ, που «τρέχει» το πρόγραμμα των Smart Cities, αναγνωρίζει μεν τις δυσκολίες που υπάρχουν την παρούσα στιγμή, αλλά είναι αισιόδοξος τόσο για την ολοκλήρωση αυτού του μεγάλου και κρίσιμου έργου, όσο και για την απορροφητικότητα, που βελτιώνεται συνεχώς.

Ποιο είναι το σημερινό στίγμα και πού βρισκόμαστε, σ’ ό,τι αφορά στην εμπλοκή της ΚτΠ ΑΕ στα σχέδια για την περαιτέρω ανάπτυξη smart cities, ανά τη χώρα;

Το πρόγραμμα των «Smart Cities» αποτελεί μία από τις κομβικές δράσεις του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0. Σε πρώτη φάση αφορά 16 μεγάλους Δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων συν τον Δήμο Τρικκαίων, ως πρότυπο «έξυπνου Δήμου»

Στο πρόγραμμα περιλαμβάνεται ευρύ πλέγμα «έξυπνων» δράσεων, ανάλογα με τις προτεραιότητες και τις ανάγκες κάθε Δήμου σε νευραλγικούς τομείς της καθημερινότητας, όπως η κινητικότητα, η ασφάλεια, η ενέργεια, η πολιτική προστασία και το περιβάλλον, η διαχείριση απορριμμάτων, η διαχείριση των υδάτινων πόρων, η ανάπτυξη και η δόμηση, καθώς επίσης η συμμετοχικότητα και η συνδεσιμότητα.

Κεντρικός στόχος του έργου είναι η ανάπτυξη και χρήση νέων τεχνολογικών μέσων, που θα βελτιώσουν τη διαχείριση και λειτουργικότητα του αστικού περιβάλλοντος στις ελληνικές πόλεις. Η επένδυση αποσκοπεί, επίσης, στον σταδιακό μετασχηματισμό των ελληνικών πόλεων σε «έξυπνες πόλεις» μέσω της ανάπτυξης νέων υποδομών, ψηφιακών πλατφορμών και πληροφοριακών συστημάτων. Οι προτεινόμενες λύσεις επιτρέπουν στις πόλεις να χρησιμοποιούν την τεχνολογία και τις πληροφορίες για τη βελτίωση των αστικών υποδομών και των ηλεκτρονικών υπηρεσιών, αλλά και για την τόνωση της οικονομικής ανάπτυξης με γνώμονα την τοπική κοινότητα. Στην παρούσα φάση, το έργο βρίσκεται στο στάδιο υλοποίησής του. Τηρώντας τα ορόσημα του χρονοδιαγράμματος της σύμβασης, έχουν ολοκληρωθεί η Α’ φάση (Προετοιμασία μηχανισμού Διοίκησης & Διακυβέρνησης Δράσεων και Οργάνωση & θέση σε λειτουργία του Γραφείου Διοίκησης Έργων (Project Management Office PMO), ενώ η Β’ φάση (Εποπτική παρακολούθηση και υποστήριξη της διοίκησης των δράσεων) είναι υπό εξέλιξη.

Έχουν κατατεθεί οι αναγκαίες προτάσεις εκ μέρους των ενδιαφερομένων ΟΤΑ, με τα έργα που επέλεξαν ο καθένας;

Την δεδομένη στιγμή, έχουν κατατεθεί οι αναγκαίες προτάσεις εκ μέρους των ενδιαφερομένων ΟΤΑ, με τα έργα που έχουν επιλεγεί από καθένα Δήμο. Η Κοινωνία της Πληροφορίας, σε αγαστή συνεργασία με το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης και τον ανάδοχο του έργου, λειτουργεί ως «θεματοφύλακας» και παρακολουθεί αποτελεσματικά την πορεία υλοποίησης για καθένα από τα έργα των 17 Δήμων που πρόκειται να χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (RRF). Τυχόν αποκλίσεις από τον αρχικό σχεδιασμό, αλλά και τους στόχους του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 εντοπίζονται εγκαίρως, όπως και τυχόν κίνδυνοι, οι οποίοι ενδέχεται να επηρεάσουν την επίτευξη των οροσήμων και την ομαλή ολοκλήρωση των «έξυπνων» δράσεων των Δήμων.

Παράλληλα, προτείνονται μέτρα αντιμετώπισής τους και, εν γένει, ο ανάδοχος θα προβαίνει σε κάθε απαραίτητη ενέργεια ενημέρωσης της αναθέτουσας αρχής, με στόχο τη διασφάλιση της απρόσκοπτης υλοποίησης των εν λόγω δράσεων (φυσικό και οικονομικό αντικείμενο).

Εμφανίζουν παρόμοιες επιλογές και προτεραιότητες ή υπάρχει πολυμορφία;

Λόγω των διαφορετικών χαρακτηριστικών και αναγκών που εμφανίζει ο κάθε Δήμος ως προς τις επιλεγμένες δράσεις εμφανίζεται σχετική πολυμορφία στα αντικείμενα των επιμέρους έργων. Ωστόσο, υπάρχουν και δράσεις, όπως η βιώσιμη κινητικότητα, η οποία συναντάται σε αρκετούς Δήμους.

Στο πλαίσιο των προαναφερθέντων, επισημαίνεται ότι το παρόν έργο είναι οριζόντιου χαρακτήρα σε στρατηγικό, επιχειρησιακό και διαχειριστικό επίπεδο. Ο ανάδοχος έχει ως σκοπό να προετοιμάσει τον μηχανισμό διοίκησης και διακυβέρνησης, να παρέχει εποπτική παρακολούθηση και τεχνική και επιστημονική υποστήριξη όλων των επιμέρους έργων των Δήμων τα οποία περιλαμβάνονται στο πλαίσιο της δράσης του RRF «Έξυπνες Πόλεις», αλλά και να λαμβάνει μέριμνα προκειμένου να ολοκληρωθεί επιτυχώς το έργο.

Πώς πάμε από πλευράς απορροφητικότητας των διαθέσιμων κονδυλίων;

Τα περισσότερα έργα είναι σε φάση κατά την οποία έχουν δημοσιευτεί οι διακηρύξεις και είναι σε εξέλιξη οι διαγωνισμοί. Σε περιορισμένο αριθμό Δήμων έχουν υπογραφεί συμβάσεις κάποιων έργων. Λόγω αυτού, η απορροφητικότητα των κονδυλίων βρίσκεται προς το παρόν σε χαμηλά επίπεδα, αλλά σταδιακά θα βλέπουμε συνεχή βελτίωση.

Θα προλάβουμε τα χρονικά περιθώρια για τη χρηματοδότηση και υλοποίηση των έργων, τα οποία σφίγγουν πλέον όλο και περισσότερο;

Σύμφωνα με την τρέχουσα εικόνα, η πλειονότητα των Δήμων θα είναι σε θέση να υλοποιήσει τα έργα στο χρονικό πλαίσιο που ορίζεται από την συγκεκριμένη δράση. Ωστόσο, απρόβλεπτοι παράγοντες κατά τη διαγωνιστική διαδικασία (άγονος διαγωνισμός, δικαστικές προσφυγές, κλπ.) ή απρόβλεπτες καθυστερήσεις κατά την υλοποίηση, ενδέχεται να επηρεάσουν την ομαλή υλοποίηση του έργου «Έξυπνες πόλεις». Σε κάθε περίπτωση, η Κοινωνία της Πληροφορίας θα λάβει όλα τα απαραίτητα μέτρα που θα απαιτηθούν ώστε να διασφαλίσει την επιτυχή υλοποίηση του έργου, το οποίο και θα αποτελέσει σημείο αναφοράς σε κάθε μελλοντικά ενδεχόμενη αντίστοιχη δράση, που θα αφορά μικρότερης εμβέλειας διοικητικές μονάδες της χώρας.

ΣΠΥΡΟΣ ΠΑΜΠΟΥΚΙΔΗΣ: Υπάρχει συστηματική, έντονη και μεγάλη προσπάθεια
Ο Σπύρος Παμπουκίδης, Α’ Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος του ΔΣ του ΣΕΠΕ ανατρέχει στο παρελθόν, σχολιάζει το παρόν και προσπαθεί να προβλέψει το μέλλον, σ’ ό,τι αφορά στα σχετικά με smart cities προγράμματα.Αναγνωρίζει το ασφυκτικό χρονικό πλαίσιο στο οποίο πρέπει να κινηθούν, όμως, δεσμεύεται ότι θα καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να είναι θετ

Με δεδομένο ότι κοντεύει 20ετία από την εμφάνιση των πρώτων (έστω και κατ’ όνομα, τότε) “έξυπνων” πόλεων στην Ελλάδα, θα μπορούσατε να κάνετε μια σύγκριση του πού είμασταν με το πού είμαστε σήμερα και πού μπορούμε να φτάσουμε, αύριο;

Ομολογουμένως, η έννοια των έξυπνων πόλεων γνώρισε άνθηση την τελευταία δεκαετία στην Ελλάδα, χωρίς, όμως, δυστυχώς τα αποτελέσματα να είναι τα αναμενόμενα ή επιδιωκόμενα. Αρχικά, οι πρώτες προσπάθειες εστιάστηκαν σε μεμονωμένα έργα ή πιλοτικά προγράμματα. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου, η έννοια της “έξυπνης” πόλης άρχισε να ωριμάζει και επεκτάθηκε, ώστε να περιλαμβάνει περισσότερες λύσεις και αναβαθμισμένες υπηρεσίες για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών και τη βιώσιμη ανάπτυξη της πόλης. Σήμερα, πολλές πόλεις στην Ελλάδα έχουν εφαρμόσει τεχνολογικές λύσεις για τη διαχείριση της κίνησης, την ενέργεια, τα απορρίμματα, τις υπηρεσίες μεταφορών, τη στάθμευση και τον ηλεκτροφωτισμό. Επιπλέον, παρατηρείται αύξηση της χρήσης διαδικτυακών πλατφορμών και ψηφιακών εφαρμογών για την αλληλεπίδραση των πολιτών, αλλά και των επιχειρήσεων με το δημόσιο, την παροχή ψηφιακών υπηρεσιών και τη διασύνδεση των διαφόρων συστημάτων στην πόλη.

Στο μέλλον, προβλέπεται ότι οι “έξυπνες” πόλεις θα εξελιχθούν περαιτέρω, με την αξιοποίηση και ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών, όπως το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), η Τεχνητή Νοημοσύνη και το Blockchain. Ταυτόχρονα, η επίλυση των προκλήσεων, που αντιμετωπίζουν, θα απαιτήσει στρατηγικές συνεργασίες μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα, καθώς και ενεργή συμμετοχή των πολιτών. Με αυτόν τον τρόπο, οι πόλεις μπορούν να εξασφαλίσουν ένα πιο βιώσιμο, ασφαλές και ευφυές περιβάλλον για τους κατοίκους τους.

Ποια θεωρείτε τα μεγαλύτερα εμπόδια και προκλήσεις σ’ αυτή την πορεία;

Είναι δεδομένο ότι, μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις στην εξέλιξη των έξυπνων πόλεων, είναι η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού. Ο στρατηγικός σχεδιασμός είναι κρίσιμος και ουσιώδης για τη δημιουργία ενός ολοκληρωμένου και βιώσιμου πλαισίου, το οποίο θα καθορίσει την κατεύθυνση και τις προτεραιότητες της ανάπτυξης μιας έξυπνης πόλης. Συνακόλουθα, η μη ύπαρξή του μας οδηγεί:
• Στην απουσία ολιστικής προσέγγισης, κατά την οποία απαιτείται η συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων και η ολοκληρωμένη αξιολόγηση όλων των πτυχών μιας έξυπνης πόλης, από την τεχνολογία έως τον πολιτισμό και από το περιβάλλον έως την υγεία.
• Στην υλοποίηση πλήθους κατακερματισμένων λύσεων, ασύνδετων μεταξύ των.
• Στην απουσία οράματος, που θα επικεντρώνεται σε μακροπρόθεσμες προοπτικές και θα αντιμετωπίζει προβλήματα τα οποία ενδέχεται να προκύψουν στο μέλλον, αντί να αντιμετωπίζει μόνο τα τρέχοντα ζητήματα.
• Στην έλλειψη πλάνου βιωσιμότητας των όποιων παρεμβάσεων στην πόλη (λειτουργία, συντήρηση, ανθρώπινο δυναμικό).
• Στην απουσία σχεδίου διαλειτουργικότητας και ενσωμάτωσης των λύσεων σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδο.
• Στην ελλιπή αντιμετώπιση των ολοένα αυξανόμενων τεχνολογικών προκλήσεων. Ο στρατηγικός σχεδιασμός πρέπει να λαμβάνει υπόψη του τη συνεχώς εξελισσόμενη φύση της τεχνολογίας και να προωθεί την υιοθέτηση καινοτόμων λύσεων, που θα εξυπηρετούν τις ανάγκες της πόλης και στο μέλλον.

Εξίσου σημαντικές προκλήσεις για την ανάπτυξη και εξέλιξη των έξυπνων πόλεων προκύπτουν από το υψηλό κόστος επένδυσης και υλοποίησης των τεχνολογικών λύσεων, την έλλειψη προτύπων που δυσκολεύει τη συμβατότητα και την αλληλεπίδραση μεταξύ διαφορετικών συστημάτων, την κυβερνοασφάλεια και την προστασία των προσωπικών δεδομένων των πολιτών. Παράλληλα, η ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών σε υπάρχουσες υποδομές, όπου απαιτούνται σημαντικές αλλαγές και προσαρμογές, ενδέχεται να είναι δαπανηρή και περίπλοκη.
Τέλος, δεν θα πρέπει να αγνοούμε το σκέλος της κοινωνικής αποδοχής και συμμετοχής των πολιτών. Η επιτυχής υλοποίηση έξυπνων πόλεων απαιτεί την ενεργή συμμετοχή και αποδοχή των πολιτών, η οποία μπορεί να αποτελέσει πρόκληση, λόγω των ποικίλων αντιλήψεων και ανησυχιών.

Ποιο είναι το σημερινό στίγμα και πού βρισκόμαστε, σ’ ό,τι αφορά στην εμπλοκή εταιρειών – μελών του ΣΕΠΕ σε έργα και προγράμματα για την περαιτέρω ανάπτυξη smart cities, στη χώρα;

Η εμπλοκή των μελών του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Πληροφορικής & Επικοινωνιών Ελλάδας σε έργα και προγράμματα για την περαιτέρω ανάπτυξη των “έξυπνων” πόλεων στη χώρα είναι σημαντική και ουσιώδης. Οι εταιρείες του κλάδου της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιών συμβάλλουν με τεχνολογικές λύσεις και εμπειρία σε πολλούς τομείς που συνθέτουν το πλαίσιο των “έξυπνων” πόλεων, όπως η κινητικότητα, η ενέργεια, η υγεία, η ασφάλεια, η περιβαλλοντική βιωσιμότητα και η ψηφιακή διακυβέρνηση. Σήμερα, πολλές εταιρείες μέλη του ΣΕΠΕ συμμετέχουν ενεργά στην υλοποίηση έργων “έξυπνων” πόλεων σε όλη την Ελλάδα, παρέχοντας εφαρμογές και υποστηρίζοντας τις τοπικές αρχές στην υλοποίηση των στόχων τους. Η εμπειρία και η τεχνογνωσία τους συμβάλλουν στη δημιουργία πιο αποδοτικών, ασφαλών και βιώσιμων λύσεων, που προωθούν την ανάπτυξη των πόλεων και την αναβάθμιση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.
Παράλληλα, η εμπλοκή των εταιρειών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών αναμένεται να ενταθεί στο μέλλον, καθώς η τεχνολογική πρόοδος επιταχύνεται και οι ανάγκες των πόλεων για προηγμένες ψηφιακές λύσεις αυξάνονται. Η συνεχής και ενεργή συνεργασία του ΣΕΠΕ και των μελών του με τις εθνικές, περιφερειακές και δημοτικές αρχές, αλλά και πλήθος άλλων ενδιαφερομένων φορέων, θα είναι καθοριστική για την επιτυχή υλοποίηση έργων “έξυπνων” πόλεων, που θα έχουν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία, την οικονομία, αλλά και το περιβάλλον.

Θα προλάβουμε τα χρονικά περιθώρια για τη χρηματοδότηση και υλοποίηση των έργων, τα οποία σφίγγουν πλέον όλο και περισσότερο;

Είναι γεγονός ότι τα χρονικά περιθώρια για την αξιοποίηση των χρηματοδοτήσεων, που αφορούν λύσεις για τις έξυπνες πόλεις, είναι πλέον στενά, αν όχι ασφυκτικά. Υπήρξαν μεγάλες καθυστερήσεις στις δημοπρατήσεις των έργων, ειδικά εκείνων που εντάσσονται στο Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0, στο πλαίσιο της πράξης με τίτλο “Υποδομές και Συστήματα Έξυπνων Πόλεων”, που αφορά στους 17 μεγαλύτερους πληθυσμιακά Δήμους της χώρας (δηλαδή, 16 δήμους με πληθυσμό άνω των 100.000 κατοίκων και τον Δήμο Τρικκαίων, ως πρότυπο “έξυπνου Δήμου”).

Αντιστοίχως, μεγάλες καθυστερήσεις παρατηρήθηκαν και παρατηρούνται στη δημοπράτηση των έργων που εντάσσονται στην πρόσκληση “Ψηφιακός Μετασχηματισμός των ΟΤΑ”, τα οποία χρηματοδοτούνται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και αφορούν στο σύνολο των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης της χώρας.
Παρόλα αυτά, υπάρχει συστηματική, έντονη και μεγάλη προσπάθεια απ’ όλα τα εμπλεκόμενα μέρη (θεσμικά όργανα, φορείς, διαχειριστικές και αναθέτουσες αρχές) για επιτάχυνση των διαδικασιών. Έχουμε δρόμο να διανύσουμε ως την ολοκλήρωση όλων αυτών των έργων, δεν υπάρχει αμφιβολία. Να είστε βέβαιοι, όμως, ότι ο ΣΕΠΕ και τα εμπλεκόμενα μέλη του, στο μέτρο που τους αναλογεί, θα κάνουν κάθε δυνατή προσπάθεια, ώστε το τελικό αποτέλεσμα να αντικατοπτρίζει το όραμα των πολιτών για μια σύγχρονη, βιώσιμη, ανθρώπινη πόλη.