Με τις πόλεις σε ολόκληρο τον πλανήτη να γιγαντώνονται και τις απανωτές κρίσεις κάθε είδους να δοκιμάζουν την ίδια τους τη βιωσιμότητα, οι ψηφιακές τεχνολογίες καλούνται να δώσουν τις λύσεις αναλαμβάνοντας να συντονίσουν και να βελτιστοποιήσουν το σύνολο της αστικής ζωής.

Με τις πόλεις σε ολόκληρο τον πλανήτη να γιγαντώνονται και τις απανωτές κρίσεις κάθε είδους να δοκιμάζουν την ίδια τους τη βιωσιμότητα, οι ψηφιακές τεχνολογίες καλούνται να δώσουν τις λύσεις αναλαμβάνοντας να συντονίσουν και να βελτιστοποιήσουν το σύνολο της αστικής ζωής.
Ο πληθυσμός της Γης συνεχίζει να συγκεντρώνεται στις πόλεις και η ζωή στον πλανήτη αστικοποιείται με ρυθμούς πιο εντατικούς από ποτέ. Όλες οι έρευνες συμφωνούν πως αυτή τη στιγμή το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στις πόλεις και με τον παρόντα ρυθμό ως το 2050 τα δύο τρίτα των ανθρώπων θα ζουν στις πόλεις.

Οι πόλεις με τη σειρά τους εξελίσσονται σε έναν και πιο προβληματικό «μηχανισμό». Σε βαθμό που και η «θετική» πλευρά του προβλήματος -η πιθανότητα δηλαδή να μείνει ο υπόλοιπος πλανήτης ήσυχος να ανακάμψει από την ανθρώπινη παρέμβαση καθώς οι άνθρωποι μαζεύονται στις πόλεις- να εξαφανίζεται. Αυτή τη στιγμή οι μεγα-πόλεις παράγουν το 70% των παγκόσμιων ρύπων και καταναλώνουν το 80% περίπου της παγκόσμιας ενέργειας, ενώ η ποιότητα ζωής των κατοίκων τους φθίνει και ολοένα μεγαλύτερα προβλήματα -όπως οι πρωτοφανείς πανδημίες, η εγκληματικότητα κλπ – γεννιόνται από την συμβίωση ολοένα και περισσότερων εκατομμυρίων ανά πόλη.

Οι τεχνολογίες πληροφορικής, επικοινωνίας και ενέργειας επιστρατεύονται στην προσπάθεια για αντιμετώπιση των προβλημάτων της «πόλης- πρόβλημα» αλλά και σε μια ολοκαίνουργια φιλοσοφία, στην οποία η ψηφιακή τεχνολογία μπαίνει στο κέντρο της αστικής ζωής στην συγκρότηση ενός νέου digi -living που βελτιστοποιεί την σύγχρονη ζωή με νέους ψηφιακούς όρους. Δεν θα μπορούσε να είναι και αλλιώς.
Οι μεγάλες πόλεις αυξάνονται και πληθύνονται κυρίως γιατί είναι ο βασικός μηχανισμός οικονομικής ανάπτυξης. Και στον πυρήνα αυτής της ανάπτυξης είναι πια η τεχνολογία και η καινοτομία.
Οπότε είναι απλώς φυσιολογικό για τις απαντήσεις στα προβλήματα τους να στρέφονται εκεί, μιας και το μεγάλο -κάποτε- στοίχημα της αποκέντρωσης φαίνεται πως έχει οριστικά χαθεί.
Έτσι η σύγχρονη πόλη δεν «ενισχύεται» απλώς ψηφιακά, αλλά μετασχηματίζεται από ένα σύνολο από τεχνολογίες.

Από ΙοΤ αισθητήρες σε ανθρώπους (μέσω κάθε αξεσουάρ τους από τα smartphones ως τα αυτοκίνητα), κτήρια και δίκτυα, ΑΙ προγράμματα διαχείρισης για τα πάντα (από το νερό και τα λύματα ή την ενέργεια και την κυκλοφορία μέχρι την εγκληματικότητα), 5G δίκτυα, blockchain εφαρμογές που να διαχειρίζονται τα μικρο-οικονομικά από το carpooling μέχρι την «ανταλλαγή» ανανεώσιμης ενέργειας ανάμεσα σε κατοίκους, παραγωγούς και το δίκτυο σε δυναμικά αναπροσαρμοζόμενες τιμές. Μέχρι την διαχείριση της ίδιας της ζωής των κατοίκων, την βελτίωση της, την μεταφορά της στην επικράτεια του εικονικού όπου και όταν χρειάζεται, με την χρήση virtual και augmented reality εφαρμογών -για εκπαιδευτικούς ή επιχειρηματικούς λόγους όπως μας δίδαξε και η εμπειρία της πανδημίας.
Αλλά και την πρόβλεψη και βελτιστοποίηση μέσω ενός ή περισσοτέρων digital twins μέρους ή και του συνόλου της πόλης που θα προβλέπουν και θα προλαμβάνουν τις αστικές κρίσεις τρέχοντας τες σε προσομοίωση σε κάποιο urban disaster center κάπου στο cloud.

Σε αυτή την εξελικτική πορεία από την «πόλη -μηχανή» προς την «πόλη -υπολογιστικό σύστημα» σύμφωνα με το Smart City Index του 2021, η πιο «έξυπνη» από τις smart cities είναι η Σιγκαπούρη, ενώ την ακολουθούν η Ζυρίχη, το Όσλο, η Ταϊπέι, η Λοζάνη, το Ελσίνκι, η Κοπεγχάγη, η Γενέβη, το Όκλαντ και το Μπιλμπάο. Ανάμεσα μάλιστα στις 118 πόλεις που βαθμολογούνται για το ψηφιακό IQ τους, η Αθήνα κατέλαβε το 2021 την 111η θέση, χάνοντας μάλιστα 12 θέσεις από το 2020.

Οι προσδοκίες σε νούμερα
Πολλοί είναι εκείνοι που μιλούν για μια τεχνολογικά ενορχηστρωμένη δυστοπία, αρκετοί για το αναγκαίο «κακό» της διαχείρισης της πόλης και της ζωής σε αυτή σε κάτι που θυμίζει μια ακριβή βερσιόν του Sim City σε αναβολικά. Εντυπωσιακό είναι ότι στη μόνη διάσταση που όλοι συμφωνούν είναι στις οικονομικές δυναμικές που αναπτύσσονται στην ευρύτερη αγορά του smart city tech. Έτσι όλες σχεδόν οι μελέτες παραθέτουν εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης του smart city tech για τα επόμενα χρόνια, με ενδεικτικότερη όλων αυτή της Allied Market Research, με τίτλο «Smart Cities Market by Component (Hardware, Software, and Service) and Functional Area (Smart Infrastructure, Smart Governance and Smart Education, Smart Energy, Smart Mobility, Smart Healthcare, Smart Buildings, and Others): Global Opportunity Analysis and Industry Forecast, 2021-2030».

Σε αυτή το σύνολο της αγοράς smart city tech υπολογίζεται ότι έφτανε στα 648,36 δις δολάρια το 2020 και εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 6.061 δις δολάρια ως το 2030 με μέσο ρυθμό ανάπτυξης ανά έτος -από το 2021 ως το 2030- λίγο πάνω από 25%!

Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι οι έρευνες που προβλέπουν την μεγαλύτερη ανάπτυξη είναι αυτές που εκτός από την απλή διαχείριση της πόλης και των προβλημάτων της συμπεριλαμβάνουν και όλες τις ευκαιρίες που οι ψηφιακές τεχνολογίες προσφέρουν στην βελτίωση της ποιότητας της καθημερινής ζωής των κατοίκων των αστικών περιοχών.
Επίσης όσο και αναμενόμενο και αν μοιάζει αξίζει να αναφερθεί ότι όλες οι έρευνες προβάλουν ανάμεσα στα επιμέρους πεδία εφαρμογής των νέων τεχνολογιών στο σώμα της πόλης -smart infrastructure, smart governance, smart education, smart mobility, smart buildings- ως τα πιο προσφερόμενα για την εφαρμογή καινοτομίας αυτά του smart energy solutions και smart health care.

Αφού οι δύο πρόσφατες κρίσεις σε υγεία και ενέργεια ανέδειξαν το επίπεδο του αστικού σχεδιασμού ως ιδανική κλίμακα για την αντιμετώπιση των ανάλογων κρίσεων. Από την άλλη πλευρά η χρήση τεχνολογιών ΙοΤ και απομακρυσμένης λειτουργίας σε πάρα πολλές περιπτώσεις λόγω της πανδημίας, αλλά και στην προσπάθεια προσαρμογής στα νέα ενεργειακά δεδομένα κάνει αυτούς τους τομείς και τους πλέον ανταγωνιστικούς για την εφαρμογή νέων «έξυπνων» λύσεων. Ακολουθεί ο τομέας της έξυπνης διαχείρισης πόρων και ειδικότερα του νερού, αφού όπως έχει προειδοποιήσει και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ήδη από το 2018, μία στις 4 μεγάλες πόλεις στον πλανήτη θα αντιμετωπίσει έλλειψη καθαρού πόσιμου νερού ως το 2040.

Κάτι παραπάνω από άθροισμα εφαρμογών
Μέρος της επίδρασης των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στον τρόπο λειτουργίας των πόλεων είναι και η αλλαγή φιλοσοφίας της. H έξυπνη πόλη ξεκινά ως σημείο συνάντησης των παραδοσιακών δικτύων και υποδομών με την ψηφιακή παλέτα που αναβαθμίζει την λειτουργία και βελτιστοποιεί την διαχείριση πόρων ή προσφέρει νέες λύσεις σε παλιά προβλήματα, δημιουργώντας νέα αξία για κατοίκους επιχειρήσεις και κράτος. Αλλά η δυναμική της ψηφιακής επικράτειας ξεδιπλώνεται πια πολύ πέρα από αυτό.

Οι νέες ψηφιακές τεχνολογίες και ο νέος ψηφιακός τρόπος ζωής δίνουν στην πόλη εναλλακτικές που αλλάζουν τον τρόπο που ο κάτοικος αλληλεπιδρά με αυτή. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι αυτό πολλών κινεζικών μεγαλουπόλεων όπου ο γεωεντοπισμός μέσω κινητού των πολιτών, τα πολλαπλά app και η συνεργασία τους με το «κέντρο ελέγχου» της πόλης, ανταλλάσσουν δεδομένα με τις υποδομές της πόλης, με βάση τα οποία υπάρχει διαρκής συνεργασία ανάμεσα σε πολίτες και το κέντρο επιχειρήσεων όλων των υποδομών.
Έτσι για παράδειγμα ο πολίτης λαμβάνει προτάσεις για εναλλακτικές διαδρομές και μέσα μεταφοράς ανάλογα με το μποτιλιάρισμα, την επιβάρυνση συγκεκριμένων μέσων μαζικής μεταφοράς ανά περιοχή, το επίπεδο ρύπανσης την συγκεκριμένη μέρα και ώρα ή ακόμα και κάποιο έκτακτο περιστατικό ασφαλείας.
Μάλιστα ήδη υπάρχει και ένα point system επιβράβευσης για τον πολίτη που συνεργάζεται το οποίο του αποδίδει και μικρές ανταμοιβές.
Από την γρηγορότερη και κατά προτεραιότητα έκδοση διαβατηρίου ή άλλων πιστοποιητικών, μέχρι δωρεάν εισιτήρια ειδικά σε υπερταχείες και αεροπορικούς προορισμούς που έχουν λίστα αναμονής.
Ομολογουμένως το gamification της διακυβέρνησης μέσω smartphones σε επίπεδο πόλης έχει και τις Οργουελικές διαστάσεις του, που μπορούν να είναι ιδιαίτερα σκοτεινές.
Ειδικά σε μια χώρα όπου οι εθελοντικές δράσεις ανταμείβονται με 10 πόντους στο κρατικό σύστημα αξιολόγησης, -που επηρεάζει μεταξύ άλλων και την πιστοληπτική σου ικανότητα- αλλά το να είσαι «καλό» μέλος του κόμματος με 50 πόντους, σε ένα σύστημα που το Αμερικανικό ABC χαρακτήρισε «ψηφιακή δικτατορία μέσω app». Παρόλα αυτά το παράδειγμα δείχνει τις δυνατότητες του smart governance σε επίπεδο πόλης. Και μεταξύ αυτών θα μπορεί να είναι και έλεγχος και η συμπερίληψη στις δημοκρατικές διαδικασίες σε αστικό επίπεδο.

Οι δυνατότητες της έξυπνης πόλης δεν μένουν εκεί. Ανάμεσα σε αυτές που ήδη είναι υπό συζήτηση στην Ευρώπη:
• Στις Συγκοινωνίες – Μεταφορές: Πλατφόρμες πληροφόρησης για τις δημόσιες συγκοινωνίες σε πραγματικό χρόνο, Συστήματα ηλεκτρονικών πληρωμών για τις δημόσιες συγκοινωνίες, Αυτόνομα οχήματα, Προγνωστική συντήρηση συγκοινωνιακών υποδομών, Έξυπνα συστήματα σηματοδότησης, Έξυπνη στάθμευση Εφαρμογές διαμοιρασμού μετακίνησης (ride sharing, carpooling), Έξυπνη κοινή χρήση αυτοκινήτων Έξυπνη κοινή χρήση ποδηλάτων, Εφαρμογές πλοήγησης, Διαμοιρασμός μεταφοράς δεμάτων, Έξυπνες θυρίδες δεμάτων.
• Ασφάλεια: Προγνωστική αστυνόμευση, Χαρτογράφηση εγκλημάτων σε πραγματικό χρόνο, Αυτόματη ανίχνευση πυροβολισμών, Έξυπνη επίβλεψη δημόσιων χώρων, Συστήματα βελτιστοποίησης επείγουσας παρέμβασης, Συστήματα προειδοποίησης καταστροφών, Συστήματα ατομικών ειδοποιήσεων, Συστήματα ασφάλειας κτιρίων, Συστήματα λήψης αποφάσεων για την επιθεώρηση κτιρίων.
• Υγεία: Τηλεϊατρική – Τηλεφροντίδα, Απομακρυσμένη παρακολούθηση ασθενών, Συστήματα ειδοποιήσεων για πρώτες βοήθειες, Παρακολούθηση ποιότητας αέρα σε πραγματικό χρόνο, Παρακολούθηση μολυσματικών ασθενειών, Διαχείριση δεδομένων δημόσια υγείας για την υγεία της μητέρας και του παιδιού, Διαχείριση δεδομένων δημόσια υγείας για την απολύμανση και την υγιεινή, Ηλεκτρονικές υπηρεσίες ιατρικών ραντεβού, Ολοκληρωμένα συστήματα διαχείρισης ασθενών.
• Ενέργεια: Συστήματα ενεργειακών αυτοματισμών κτιρίων, Συστήματα παρακολούθησης ενεργειακής κατανάλωσης, Έξυπνος φωτισμός.
• Πολιτική προστασία και περιβάλλον: Διαχείριση έκτακτων καταστάσεων, Συστήματα διαχείρισης πλήθους και συνωστισμού, Συστήματα αποτύπωσης μετασεισμικής κατάστασης κτηρίων, Δίκτυο αισθητήρων ποιότητας αέρα.
• Υδάτινοι πόροι: Συστήματα παρακολούθησης κατανάλωσης νερού, Συστήματα εντοπισμού και ελέγχου διαρροών δικτύου ύδρευσης, Έξυπνη άρδευση Συστήματα παρακολούθησης ποιότητας νερού.
• Διαχείριση απορριμμάτων: Συστήματα ηλεκτρονικής επισήμανσης και τιμολόγησης απορριμμάτων, Βελτιστοποίηση δρομολόγησης αποκομιδής απορριμμάτων.
• Οικονομική ανάπτυξη και δόμηση: Ηλεκτρονικές υπηρεσίες αδειοδοτήσεων επιχειρήσεων, Ηλεκτρονικές υπηρεσίες διαχείρισης και πληρωμής δημοτικών εσόδων, Ηλεκτρονικές υπηρεσίες ψηφιακής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης, Ηλεκτρονικές υπηρεσίες προσωποποιημένης εκπαίδευσης, Ηλεκτρονικές υπηρεσίες αδειοδοτήσεων δόμησης, Ανοιχτά πολεοδομικά δεδομένα.
• Συμμετοχικότητα: Τοπικές πλατφόρμες συμμετοχικότητας & κοινωνικής διασύνδεσης, Υπηρεσίες ηλεκτρονικού πολίτη & ηλεκτρονικής δημοκρατίας.
• Συνδεσιμότητα: Δικτυακές Υποδομές οπτικών ινών σε επιλεγμένα δημοτικά κτίρια, Σημεία ασύρματης πρόσβασης στο διαδίκτυο, Δίκτυο ΙΟΤ.
• Οριζόντιες δράσεις: Κέντρο επιτελικής διαχείρισης έξυπνης πόλης (control room), Σημεία πληροφόρησης (Info points), Κεντρική πλατφόρμα έξυπνης πόλης (διαχείριση αισθητήρων και δεδομένων που συλλέγουν και διαλειτουργικότητα με ανοιχτές πλατφόρμες δεδομένων του ελληνικού δημοσίου).
Αλλά κυρίως η διαλειτουργικότητα όλων των παραπάνω που καθιστά την λειτουργία μιας έξυπνης πόλης πολύ πιο αποτελεσματική από το απλό άθροισμα των επιμέρους βελτιωμένων λειτουργιών της.

«Εξυπνη πόλη» είναι εκείνη που απαντά στις πραγματικές ανάγκες των κατοίκων της
Κώστας Μπακογιάννης, Δήμαρχος Αθηναίων

Μια πόλη είναι έξυπνη όταν μέσω του εκσυγχρονισμού και της επέκτασης της ψηφιακής τεχνολογικής υποδομής, εξυπηρετεί, παρέχει, διευκολύνει και εξοικονομεί. Χρόνο, πόρους, ενέργεια. Είναι μια πόλη πιο άμεση, πιο προσβάσιμη, πιο βιώσιμη και πιο ανθεκτική. Κυρίως όμως, είναι μια πόλη που ικανοποιεί όλο και περισσότερο τις πραγματικές ανάγκες της καθημερινότητας των κατοίκων της.

Η Αθήνα, με όλα τα θέματα της, μπορεί να είναι μια τέτοια πόλη; Η ομάδα μου κι εγώ, λέμε ναι, θα μπορέσει. Από το 2019 που αναλάβαμε το Δήμο Αθηναίων, αναζητούμε τρόπους ώστε να επιστρατεύσουμε την τεχνολογία στη μάχη της καθημερινότητας.
Δύο προφανή παραδείγματα; Πρώτον, ολοκληρώσαμε την ψηφιοποίηση όλων των υπηρεσιών του Δήμου. Οι Αθηναίες κι οι Αθηναίοι είχαν ανάγκη από λιγότερη γραφειοκρατική ταλαιπωρία κι ουρές. Η αποτελεσματικότερη διοικητική λειτουργία του Δήμου ήταν επείγουσα προτεραιότητα. Δεύτερον, αναβαθμίζουμε το δίκτυο ηλεκτροφωτισμού με έξυπνες λάμπες LED. Διότι, άμεση προτεραιότητα είναι κι ο καλύτερος φωτισμός των δρόμων, η μεγαλύτερη ασφάλεια. Κι από την πλευρά του Δήμου αυτό έπρεπε να επιτευχθεί εξοικονομώντας ενέργεια και χρήματα. Η τεχνολογία λοιπόν μας επέτρεψε να απαντήσουμε σε αυτές τις ανάγκες. Και σε μια περίοδο που οι δημότες το χρειαζόντουσαν, να μειώσουμε τα δημοτικά τέλη κατά 5%. Αυτό κάνει την πόλη μας πιο έξυπνη.

Φυσικά έχουμε πολύ δρόμο μπροστά μας ακόμα. Πιστεύουμε όμως, πως η ψηφιακή τεχνολογία μπορεί να δώσει ουσιαστικές λύσεις κι σε πολλές άλλες από τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Αθήνα. Στην ασφάλεια, στη ρύπανση, στις υποδομές αντιμετώπισης ακραίων καιρικών φαινομένων (πλημμύρες, καύσωνες), στα θέματα κινητικότητας (κυκλοφοριακό, στάθμευση) αλλά και στην προσβασιμότητα. Στις μέρες μας, καινοτόμες τεχνολογίες όπως αυτές του blockchain και των έξυπνων δικτύων αντιπροσωπεύουν πιθανές λύσεις στις προαναφερθείσες προκλήσεις, οδηγώντας τις εταιρείες να καινοτομούν σε επίπεδο πόλης. Οι επενδύσεις σε αναδυόμενες τεχνολογίες αυξάνονται και ο ανταγωνισμός για χώρο σε εξειδικευμένες αλλά και κύριες αγορές οξύνεται. Από τα ηλεκτρικά σκούτερ και τους αισθητήρες στάθμευσης, σε αυτούς στις ράμπες ΑμεΑ, στις κτιριακές ενεργειακές αναβαθμίσεις και τις «έξυπνες στέγες» φωτοβολταϊκών.

Οι προοπτικές είναι μεγάλες και ο ενθουσιασμός επίσης. Καθώς οι άνθρωποι θέλουν πιο καθαρά, πιο πράσινα, πιο υγιή αστικά κέντρα για να ζήσουν, διαμορφώνονται νέες προσδοκίες, τόσο από εμάς, τους εκλεγμένους δημόσιους εκπροσώπους τους, όσο και από τους επιχειρηματίες, τους δημιουργικούς πρωτοπόρους. Αυτοί μετατρέπονται σε φορείς αλλαγής και στο πλαίσιο της αστικής ζωής, σε «θεραπευτές της πόλης». Εδώ λοιπόν έρχεται για μένα η μεγαλύτερη πρόκληση για τη μετατροπή μιας υπάρχουσας πόλης σε «έξυπνη». Η μοναδική πρόταση αξίας της καινοτομίας εντοπίζεται στη δυνατότητά της να δημιουργεί καταστάσεις win-win-win για κατοίκους-καταναλωτές, τοπικές αρχές και ομάδες συμφερόντων-επιχειρήσεις. Ωστόσο, το ευρύ φάσμα εφαρμογής αυτών των νέων τεχνολογιών, δυσκολεύει τις κυβερνήσεις να τις κατανοήσουν και να τις διαχειριστούν, και τις επιχειρήσεις, να επικεντρωθούν σε ουσιαστικές και εφικτές λύσεις σε πραγματικές προκλήσεις και ζητήματα.

Για να αρθεί αυτό το εμπόδιο, χρειαζόμαστε μια πιο συνεργατική προσέγγιση στον καθορισμό των προβλημάτων και την εφαρμογή των λύσεων. Από την πλευρά του Δήμου αυτό συνεπάγεται στο να καταλαβαίνει καλύτερα το πώς και το πόσο χρησιμοποιείται η κάθε «ευκαιρία» καινοτομίας που παρέχει στους δημότες. Να μην διστάζει να πειραματίζεται και να μην βιάζεται να εφαρμόσει. Χρειάζεται, με άλλα λόγια να γίνουμε πιο τολμηροί, πιο ξεκάθαροι, πιο ευέλικτοι. Τόσο στις μορφές συνεργασίας δημόσιου –ιδιωτικού τομέα όσο και στην προσαρμογή στην καινοτομία του διοικητικού μοντέλου του Δήμου.
Ο Δήμος είναι επίσης ένα καλό μέγεθος για πιλοτική εφαρμογή καινοτομιών της κεντρικής διοίκησης. Αυτό το στοιχείο συνεργασίας επιβάλλεται να εισαχθεί στις σχέσεις αυτοδιοίκησης και κεντρικής εξουσίας.

Αυτό που περιγράφω είναι μια αλυσίδα δημιουργίας δημόσιας αξίας στην καθημερινότητα που η τεχνολογία μας διευκολύνει να επινοήσουμε και να επιταχύνουμε. Όμως ας μην γελιόμαστε. Η ανθρώπινη αλυσίδα είναι εκείνη που χρειάζεται τις περισσότερες παρεμβάσεις. Προσεκτικές , επίμονες, σχεδιασμένες και συμπεριληπτικές.
Είναι ένας δρόμος καθόλου σύντομος, όπου όμως εμείς έχουμε αρχίσει να βαδίζουμε!

Ζήτημα πρώτης προτεραιότητας ο ψηφιακός μετασχηματισμός
Γιώργος Πατούλης, Περιφερειάρχης Αττικής

Στη δύσκολη συγκυρία που διένυσε ο πλανήτης λόγω της πανδημίας, οι νέες τεχνολογίες έδωσαν την πιο δυναμική λύση στην απρόσκοπτη συνέχιση της επικοινωνίας και πολλών λειτουργιών του κράτους και των εταιρειών. Δημιουργώντας μια νέα πραγματικότητα που χωρίς την επιτάχυνση της ψηφιακής μετάβασης θα ήταν ανέφικτη και θα κατάφερνε ακόμα μεγαλύτερα πλήγματα στην παγκόσμια οικονομία και την κοινωνική συνοχή.

Για τη διοίκηση της Περιφέρειας Αττικής ο Ψηφιακός Μετασχηματισμός αποτέλεσε – και αποτελεί – ζήτημα πρώτης προτεραιότητας.
Είμαστε περήφανοι, γιατί σε εθνικό επίπεδο, η Περιφέρεια Αττικής είναι πρωτοπόρος σε σχέση τόσο με τους δημόσιους, όσο και με πολλούς ιδιωτικούς φορείς, καθώς αυτή τη στιγμή περισσότερες από 200 υπηρεσίες της διατίθενται ψηφιακά, χωρίς να απαιτείται η φυσική παρουσία του πολίτη. Σύντομα, ο αριθμός των ψηφιακά παρεχόμενων υπηρεσιών θα ανέλθει στις 253, ενώ παράλληλα παρέχεται διαδικτυακά αναλυτική πληροφόρηση για περισσότερες από 500 υπηρεσίες – όλες διαθέσιμες μέσα από την Ενιαία Ψηφιακή πύλη του Δημοσίου gov.gr, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό μέρος των παρεχόμενων από αυτό υπηρεσιών να αφορά στην Περιφέρεια Αττικής.

Οι δράσεις που έχουμε υλοποιήσει, δείχνουν τον δρόμο για το ψηφιακό μας μέλλον. Είμαστε η πρώτη Περιφέρεια που προσφέρουμε στον πολίτη υπηρεσίες έκδοσης ψηφιακού εισιτηρίου και ραντεβού σε δομές υγείας μέσα από έξυπνες συσκευές.

Μοχλεύουμε πόρους του ΕΣΠΑ για τη δημιουργία καινοτόμων εφαρμογών, όπως το Ψηφιακό Μουσείο Ακρόπολης, με πάνω από 490 ψηφιοποιημένα χειρόγραφα ημερολόγια ανασκαφής, 110.000 φωτογραφίες εκθεμάτων και 25.000 δελτία ευρημάτων. Με πόρους του ΕΣΠΑ προσφέρουμε επίσης υπηρεσίες τηλεματικής σε περισσότερες από 1000 στάσεις στο δίκτυο του ΟΑΣΑ, αλλά και το πληροφοριακό σύστημα μεταφοράς μαθητών, μέσα από το οποίο εξυπηρετούνται περισσότεροι από 25.000 μαθητές και μαθήτριες κάθε χρόνο.

Δημιουργήσαμε πρωτοποριακές εφαρμογές ενημέρωσης και εξυπηρέτησης όπως το MyAttica, με συνεχή ενημέρωση για θέματα που αφορούν την Περιφέρεια Αττικής, προσωποποιημένη πληροφόρηση, πρόσβαση στις ψηφιακές υπηρεσίες και τον Οδηγό του Πολίτη κ.α.
Ψηφιοποιήσαμε και αυτοματοποιήσαμε το σύστημα αντικατάστασης διπλώματος οδήγησης και προγραμματισμού εξετάσεων υποψήφιων οδηγών, θέτοντας τέλος στην ταλαιπωρία χιλιάδων πολιτών. Επιπροσθέτως, υπάρχει ένας πλήρης προγραμματισμός δραστηριοτήτων ψηφιακού εγγραμματισμού που εντάσσεται στο ΠΕΠ Αττικής, με έμφαση σε ευπαθείς ομάδες και πολίτες, ενώ στο πλαίσιο του έργου προβλέπεται η δημιουργία 100 hot-spot ψηφιακού εγγραμματισμού σε 70 περιφερειακές δομές και σε 30 σχολεία σε ολόκληρη την Αττική.

Παράλληλα αναπτύσσουμε τη διαλειτουργικότητα των συστημάτων μας με συναρμόδια υπουργεία και δημόσιους φορείς, ενώ προχωράμε σε ευρείες συνέργειες με οργανισμούς, μέσα από τις οποίες δίνουμε νέα ώθηση στην προσπάθειά μας για την ψηφιακή μετάβαση. Τελικός στόχος μας είναι να κάνουμε την Περιφέρεια Αττικής το εφαλτήριο για την ψηφιακή μετάβαση και το πέρασμα στη νέα εποχή, γρήγορα και αποτελεσματικά, έχοντας πάντα στο επίκεντρο τον πολίτη και την εξυπηρέτηση των αναγκών του και των προσδοκιών του, με υπηρεσίες υψηλού επιπέδου, όπως ακριβώς αξίζει σε όλους μας. Σε αυτή την προσπάθεια, είμαστε όλοι συντονισμένοι – η αυτοδιοίκηση, η κεντρική κυβέρνηση, η κοινωνία των πολιτών, αλλά και όλες οι υγιείς επιχειρήσεις στον χώρο της τεχνολογίας και της καινοτομίας.
Με το βλέμμα προσηλωμένο στη νέα εποχή που ανατέλλει, πάμε μπροστά, δυναμικά, στοχευμένα, για να εξυπηρετήσουμε τον άνθρωπο και τις ανάγκες του, με καινοτόμες υπηρεσίες που κάνουν πιο απλή, πιο εύκολη και – κυρίως – πιο λειτουργική την καθημερινότητά μας.

Στόχος να ωφεληθεί ο πολίτης
Δημήτρης Παπαστεργίου, Δήμαρχος Τρικκαίων, πρόεδρος ΚΕΔΕ

Το κυρίαρχο ζητούμενο είναι η τεχνολογία να αποτελέσει το μέσον, όχι τον προορισμό, για τη διευκόλυνση της ζωής των πολιτών, για τον ίδιο τον άνθρωπο. Τα τεχνολογικά εργαλεία είναι πλέον πάρα πολλά και μπορούν να δώσουν λύσεις είτε στα επίπεδα της βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών και της λειτουργίας της διοίκησης, είτε στο επίπεδο της ενίσχυσης της ζωής στην πόλης με καλύτερους όρους.

Ξεκινώντας από τις μετρήσεις των δεδομένων που έχουμε και λειτουργώντας «ανάποδα», πρώτα βρίσκουμε τη λύση στο πρόβλημα και στη συνέχεια εφαρμόζουμε όσα μας προσφέρει η τεχνολογία.Η βιώσιμη αστική κινητικότητα, το περιβάλλον, η ταχύτητα στην εξυπηρέτηση των πολιτών, η μείωση κόστους λειτουργίας της διοίκησης, οι υποδομές, είναι θέματα αιχμής για τη σύγχρονη πόλη.

Κυρίαρχες τεχνολογίες που θα πρωταγωνιστήσουν φαίνεται ότι θα είναι:
• το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (Internet of Things), με σύνδεση διαφορετικών συστημάτων και συσκευών για συλλογή δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, με στόχο τη διαχείριση πτυχών της πόλης
• η Τεχνητή Νοημοσύνη (AΙ) για ανάλυση μεγάλων ποσοτήτων δεδομένων, με στόχο τη βελτίωση λειτουργιών της πόλης, μείωση του κόστους και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των πολιτών.
• Δίκτυο 5G: Μέσω της υποδομής αυτής, διασυνδέονται υπηρεσίες οι «έξυπνες πόλεις» θα μπορούν να εισάγουν νέες και καινοτόμες υπηρεσίες, όπως αυτόνομα οχήματα και έξυπνα δίκτυα.
• «Έξυπνο Δίκτυο»: Η τεχνολογία αυτή στοχεύει στη δημιουργία βιώσιμων και αποδοτικών ενεργειακών συστημάτων στις πόλεις, για διαχείριση της κατανάλωσης ενέργειας, μείωση μειώνουν της σπατάλη ενέργειας και βελτίωσης της ενεργειακής αξιοπιστίας.

Φυσικά όλα τα παραπάνω, καθώς και άλλα, που ενδέχεται να εμφανιστούν, απαιτείται να συνδυαστούν και να έχουν στοχευμένη χρήση, με ωφελημένους τους τελικούς χρήστες, δηλαδή τους πολίτες. Οι προκλήσεις της μετατροπής μιας πόλης σε smart city είναι ουσιαστικά δύο. Η πρώτη, το να μπορέσουν να ενσωματωθούν όλα τα σχέδια σε μια πόλη που θα μπορέσει να τα υποστηρίξει, να τα συνδυάσει και να επιφέρει αποτέλεσμα βάσει συγκεκριμένου σχεδιασμού. Αυτό σημαίνει, φυσικά, ότι θα έχουν λυθεί προβλήματα νομικά, βιωσιμότητας, ασφάλειας, χρηματοδότησης. Η δεύτερη, το να είναι αποδεκτά αυτά τα σχέδια από την ίδια την κοινωνία. Η πόλη που κοιτάζει μπροστά, είναι μια πόλη με συνεργασία όλων των φορέων της, των πολιτών μεταξύ τους, με διαρκή διάλογο ως προς τους στόχους.

Οι τεχνολογίες και οι ισορροπίες στις Ευφυείς Πόλεις
Μάνθος Παπαματθαίου, Senior Investment Manager –Smart City & ICT, Lamda Development

Τι και αν το «φαινόμενο της αστυφιλίας», που γράφαμε εκθέσεις παλιότερα, έχει αναγνωριστεί και έχει αποτελέσει στόχο πλήθους δράσεων εδώ και δεκαετίες, το πρόβλημα παραμένει. Συγκεντρωνόμαστε όλο και περισσότεροι στον περιορισμένο χώρο των πόλεων, φορτώνοντάς τες με τις ανάγκες εξυπηρέτησής μας αλλά και τις επιθυμίες μας για ένα «νέο τρόπο διαβίωσης».
Μόνη διέξοδος, σήμερα, φαίνεται να είναι η αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας. “Internet Of Things”, “Cloud”, “Wireless Networks”, “Edge Computing”, “Bid Data”, “AI”, “Machine Learning”, “Blockchain”, «Smart Grid”, “Smart Home”.

Συναρπαστικές τεχνολογίες, κοφτερά εργαλεία που δίνουν ήδη λύσεις αλλά απαιτούν και την ανάλογη τέχνη και προσοχή στο χειρισμό τους. Οφείλουμε πρώτα να ξεπεράσουμε τον αρχικό ενθουσιασμό, να απομονώσουμε τα χαρακτηριστικά που είναι άμεσα αξιοποιήσιμα και να επιλέξουμε τον τόπο, τον τρόπο και τον χρόνο που θα τις εφαρμόσουμε. Στις μετακινήσεις για παράδειγμα, οι κάμερες με ΑΙ αναγνώριση εικόνας, οι ML αλγόριθμοι εξομοίωσης της κίνησης, οι IoT αισθητήρες παρκαρίσματος, τα αυτόνομα ηλεκτρικά οχήματα για παραδόσεις «τελευταίου μιλίου», τα διαμοιραζόμενα ποδήλατα και scooters δίνουν πολύτιμη βοήθεια, αλλά ελλοχεύουν και σοβαρούς κινδύνους παραβίασης της ιδιωτικότητας. Στο τοπικό περιβάλλον και την διαχείριση πόρων, οι IoT αισθητήρες και μετρητές, οι πλατφόρμες διαχείρισης και διεπαφής και τα «ψηφιακά δίδυμα» βελτιστοποιούν την λειτουργία, διαχείριση και συντήρηση δικτυών και συστημάτων όπως η τοπική παραγωγή, αποθήκευση και διανομή ενέργειας, η διανομή και επαναχρησιμοποίηση του νερού, η διαχείριση των αστικών απορριμμάτων, και η διαχείριση κτιρίων και κατοικιών.

Σημείο κλειδί στην επιτυχία είναι ο σχεδιασμός του συστήματος της Ευφυούς Πόλης, με προτεραιότητα στην άμεση κάλυψη αναγκών, την ασφάλεια και την αποδοτικότητα.
Η ισορροπία είναι η λέξη κλειδί. Ισορροπία ανάμεσα στην λειτουργικότητα και την πρακτικότητα. Θέλουμε να λειτουργούν όλα σωστά, χωρίς να σπαταλάμε χρόνο σε χειρισμούς. Χθες μας ικανοποιούσε να χειριζόμαστε συστήματα και λειτουργίες από το κινητό μας, σήμερα όπως θέλουμε οι ανάγκες μας να προβλέπονται και να ικανοποιούνται χωρίς καν την εντολή μας. Οι έξυπνες πόλεις όπως και τα έξυπνα σπίτια να λειτουργούν βέλτιστα και να προσαρμόζονται στις μεταβαλλόμενες ανάγκες και επιθυμίες μας. Ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και την αξιοπιστία των εφαρμοζόμενων λύσεων, μετά την αξιολόγησή τους σε ένα περιορισμένο και ασφαλές περιβάλλον που οι ίδιες οι πόλεις μπορούν να παρέχουν ως πεδία καινοτομίας. Ισορροπία ανάμεσα στην πολυπλοκότητα και την ασφάλεια. Η κυβερνοασφάλεια, ήδη από την φάση του σχεδιασμού, οφείλει να αποτελεί προτεραιότητα ακόμα και αν απαιτεί θυσίες σε χρόνο, κόπο και αποδοτικότητα.

Όσο αυξάνουμε τις λειτουργικές δυνατότητες και τον όγκο των δεδομένων, τόσο πιο ελκυστικός στόχος γίνεται το εκάστοτε σύστημα για κυβερνοεπιθέσεις. Ισορροπία στο σχεδιασμό συστημάτων συνδυάζοντας τα πλεονεκτήματα των τοπικών εφαρμογών και συστημάτων (on premise) και του υπολογιστικού νέφους (cloud), ώστε να επιτευχθεί η επεκτασιμότητα που επιβάλει ο πραγματικά πρωτόγνωρος ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας.
Η επιτυχία της προσθήκης ευφυίας στις πόλεις μας δεν θα μετρηθεί στον βαθμό ή στην ταχύτητα ενσωμάτωσης των τεχνολογιών, θα μετρηθεί σε χαμόγελα. Σε πολίτες και επισκέπτες που η υποδειγματική λειτουργία των πόλεων και περιοχών θα τους παρέχει επιπλέον ευκολία, ελεύθερο χρόνο και ευχαρίστηση. Ας συνεργαστούμε όλοι οι εμπλεκόμενοι ώστε να αξιοποιήσουμε σωστά την τεράστια ευκαιρία που μας δίνεται.

«Έξυπνες Πόλεις- Έξυπνοι Πολίτες- Ευφυής Διακυβέρνηση»
Λεωνίδας Χριστόπουλος, Γενικός Γραμματέας Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Απλούστευσης Διαδικασιών

Τα τελευταία τρεισήμισι χρόνια η Κυβέρνηση εργάζεται για τη σύσταση του νέου ψηφιακού κράτους, με στόχο τη μείωση της γραφειοκρατίας, την απελευθέρωση παραγωγικών δυνάμεων στην οικονομία και την εξασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Με κάθε έργο που υλοποιούμε, μεγαλύτερο ή μικρότερο, αποδεικνύουμε έμπρακτα, ότι ο ψηφιακός μετασχηματισμός είναι μια βαθιά αναγκαία τομή και όχι ένας επιφανειακός νεοτερισμός που θα «ξεφουσκώσει» σύντομα. Κρίσιμος παράγοντας για να κερδίσουμε ως χώρα το στοίχημα της νέας ψηφιακής εποχής είναι και ο ψηφιακός μετασχηματισμός των ΟΤΑ. Βρισκόμαστε στο momentum, όπου θα πρέπει να αξιοποιήσουμε κάθε δυνατή ευκαιρία για να στηρίξουμε τη δημιουργία «Έξυπνων Πόλεων», ώστε να είναι έτοιμες να ανταποκριθούν στις συνεχείς προκλήσεις, περιβαλλοντικές, γεωπολιτικές, υγειονομικές κ.ο.κ, του παγκόσμιο περιβάλλοντος.

Αξιοποιώντας τις αναδυόμενες τεχνολογίες, όπως το διαδίκτυο των πραγμάτων (Internet of Things), την τεχνητή νοημοσύνη (Artificial Intelligence), τη μηχανική μάθηση (Machine learning) και τα μεγάλα δεδομένα (Big Data), οι πόλεις μπορούν και πρέπει να γίνουν πιο λειτουργικές, να εξοικονομούν πόρους, να βελτιώνουν την καθημερινότητα των πολιτών τους. Στο δρόμο αυτό υπάρχει ένα κομβικό σημείο, το οποίο επιβάλλεται να προσέξουμε ιδιαίτερα: Η στρατηγική για τη δημιουργία των «Smart Cities», δεν ξεκινά από την τεχνολογία, αλλά από τους ανθρώπους. Η «έξυπνη πόλη» δεν αφορά μόνο την εγκατάσταση ψηφιακών διεπαφών σε παραδοσιακές υποδομές ή τον εξορθολογισμό των λειτουργιών μιας πόλης. Αναμφίβολα, οι «έξυπνες πόλεις» θα πρέπει να έχουν την ικανότητα να μετασχηματίζονται διαρκώς, να απορροφούν τη μελλοντική ανάπτυξη και να αντιμετωπίζουν τυχόν «κραδασμούς» που ανακύπτουν. Στο δρόμο αυτό, όμως αιχμή δεν είναι η τεχνολογία, αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος.

Η τεχνολογία μπορεί να δώσει ώθηση και ιδέες για το πως μπορεί να βελτιωθεί η λειτουργιά μιας πόλης και να υποστηρίξει μέσα από ρηξικέλευθες λύσεις τη βιωσιμότητά της, όμως η «καρδιά μιας έξυπνης πόλης» είναι οι ίδιοι οι άνθρωποί της. Οι «έξυπνοι πολίτες», οι οποίοι μπορεί συγχρόνως να είναι και «καταναλωτές καινοτομίας» και «πηγές καινοτομίας και δημιουργικότητας», διαμορφώνοντας έτσι πραγματικά έξυπνες αστικές κοινότητες. Στη συζήτηση αυτή, key-factor είναι οι ψηφιακές δεξιότητες πολιτών και δημοτικών υπαλλήλων. Όσον αφορά στους πολίτες ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δώσουμε στην ενδυνάμωση με ψηφιακές δεξιότητες συγκεκριμένων ομάδων όπως οι ηλικιωμένοι, οι ευπαθείς ομάδες, οι ΑμεΑ, αλλά και οι αγρότες που είναι ένας σημαντικός πυλώνας ανάπτυξης της χώρας. Βασικό ζητούμενο ωστόσο είναι δεξιότητες που χρειάζεται να έχουν όσοι εμπλέκονται στον σχεδιασμό και στη διακυβέρνηση. Οι άνθρωποι που εμπλέκονται άμεσα στους δύο αυτούς τομείς χρειάζεται να έχουν προηγμένες τεχνολογικές και κοινοτικές δεξιότητες, καθώς και δεξιότητες στα δεδομένα.

Μέσω της «Εθνικής Συμμαχίας για τις Ψηφιακές Δεξιότητες και την Απασχόληση», σχεδιάζουμε δράσεις που θα χρηματοδοτηθούν από το νέο ΕΣΠΑ για την αναβάθμιση των ψηφιακών δεξιοτήτων των δημοτικών υπαλλήλων, ύψους σχεδόν 20 εκατ. ευρώ. Αξιοποιώντας τους πόρους του ΕΣΠΑ επίσης, θα δημιουργήσουμε κέντρα ψηφιακών δεξιοτήτων σε διάφορες περιοχές, ώστε να παρέχουμε τη δυνατότητα σε όλους να εξοικειωθούν με τις εφαρμογές των έξυπνων πόλεων. Στη νέα ψηφιακή εποχή το τρίπτυχο «Έξυπνες Πόλεις- Έξυπνοι άνθρωποι- Ευφυής Διακυβέρνηση» μπορεί να προσδώσει στον ψηφιακό μετασχηματισμό του κράτους την αναγκαία βιωσιμότητα στο διηνεκές.