H ανάπτυξη των ψηφιακών εργαλείων, μπορεί εν δυνάμει να οδηγήσει σε καλύτερες υπηρεσίες υγείας, στην πρόληψη, στην ανάπτυξη αποδοτικότερων θεραπειών και συνολική απλοποίηση και επιτάχυνση των διαδικασιών, προς όφελος των πολιτών. Τα παραπάνω -και πολλά περισσότερα- είναι εφικτά, εφόσον πληρούνται οι απαιτούμενες προϋποθέσεις.

Μπορεί όταν λέμε “ψηφιακή υγεία”, πιθανόν να οδηγούμαστε συνειρμικά σε εικόνες και σκέψεις προερχόμενες από ταινίες επιστημονικής φαντασίας, εκεί που όλα γίνονται με έναν μαγικό τρόπο με τα σημερινά δεδομένα. Η πραγματικότητα όμως επιβάλλει να διαβούμε ποικίλα στάδια ανάπτυξης του τομέα Υγείας για να φτάσουμε στο επίπεδο της απόλυτης αυτοματοποίησης. Με στόχο όμως τα παραπάνω σενάρια να γίνουν αληθινά στο μέλλον, η αξιοποίηση της πληροφορικής στην Υγεία είναι απαραίτητη. Το “μέλλον”, πάντως, δεν φαίνεται να αργεί. Σύμφωνα με έρευνα της Reports and Data, το μέγεθος της παγκόσμιας αγοράς ψηφιακής υγείας ήταν $97,78 δισ. το 2020 και αναμένεται να καταγράψει αθροιστικό ετήσιο ποσοστό αύξησης -CAGR- 16,4% έως το 2028. Σε επιδημιολογικό επίπεδο, ο αυξανόμενος επιπολασμός χρόνιων ασθενειών όπως οι καρδιακές παθήσεις, ο καρκίνος, τα εγκεφαλικά επεισόδια, το άσθμα και η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), μεταξύ άλλων, αναμένεται να συνεχιστεί και να επιφέρει ως αποτέλεσμα την επέκταση της χρήσης των ψηφιακών εργαλείων και να οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των εσόδων της αγοράς για την περίοδο πρόβλεψης.

Γιατί το Health ΙΤ είναι σημαντικό;
Το Health IT περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα λύσεων και τεχνολογιών υγείας για την αντιμετώπιση ποικίλων συνθηκών, αναγκών και εφαρμογών που σχετίζονται με την υγεία. Επίσης, δίνει τη δυνατότητα στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να διαχειρίζονται καλύτερα τη φροντίδα των ασθενών μέσω της ασφαλούς χρήσης και ανταλλαγής πληροφοριών υγείας. Η δημιουργία ψηφιακών αρχείων υγείας, τα οποία είναι προστατευμένα, καθιστά τις πληροφορίες σχετικές με την υγεία ενός ασθενή διαθέσιμες ηλεκτρονικά, όταν και όπου χρειάζεται. Με τον τρόπο αυτό, το Health IT μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα της περίθαλψης, αλλά και να την κάνει πιο οικονομική. Με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας, οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης μπορούν να έχουν στη διάθεσή τους ακριβείς και ολοκληρωμένες πληροφορίες για την υγεία του ασθενούς. Ως αποτέλεσμα, μπορούν να παρέχουν την καλύτερη δυνατή φροντίδα, είτε κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης ρουτίνας είτε κατά τη διάρκεια μιας επείγουσας ιατρικής ανάγκης.

«H χρήση ψηφιακής τεχνολογίας μπορεί να αναδιαμορφώσει την “εμπειρία του ασθενούς”, αλλά και να υποστηρίξει την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη προς όφελος των ασθενών», μας λέει ο Andreas Pollner, Διευθύνων Σύμβουλος της Bayer Ελλάδος. «Όπως είδαμε, η πανδημία “εκτίναξε” τη χρήση της τηλεϊατρικής και η αυτό-παρακολούθηση της υγείας, όπως και η απομακρυσμένη παρακολούθηση των ασθενών από τους επαγγελματίες υγείας, έγινε κανονικότητα και σχεδόν απαραίτητη», συμπληρώνει. Η αξιοποίηση της πληροφορικής στον τομέα της υγείας μπορεί να οδηγήσει σε καλύτερο συντονισμό παρεχόμενης φροντίδας. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό εάν ένας ασθενής βρίσκεται σε σοβαρή ιατρική κατάσταση.To Health IT παρέχει ασφαλή και ελεγχόμενο τρόπο ανταλλαγής πληροφοριών με τους ασθενείς και τις οικογένειές τους, απομακρυσμένα. Η επιλογή αυτή της μεθόδου πληροφόρησης που μπορεί να είναι προαιρετική, έχει το πλεονέκτημα ότι οι ασθενείς και οι οικογένειες τους μπορούν να διαμορφώνουν πληρέστερα γνώμη, εν όψει σημαντικών αποφάσεων που θα κληθούν να πάρουν σχετικά με την φροντίδα υγείας.

Εξάλλου, η διάδοση του m-Health μέσω της συνδεσιμότητας δικτύων 4G και 5G και η ταχεία υιοθέτηση smartphone και tablet δίνουν τη δυνατότητα στους καταναλωτές να έχουν καλύτερη πρόσβαση στη φροντίδα υγείας, να διαχειρίζονται καλύτερα και να παρακολουθούν τις δραστηριότητές τους που σχετίζονται με την υγεία και την ευεξία τους και επίσης επιτρέπει στους παρόχους υγειονομικής περίθαλψης να παρακολουθούν εξ αποστάσεως την υγεία των ασθενών. Σε αυτό το σημείο οφείλουμε να εξάρουμε την όλο και αυξανόμενη χρήση Health apps, που είναι διαθέσιμες μέσω wearable συσκευών, δηλαδή συσκευών που τις φορά ο χρήστης και είναι σε θέση να καταγράφουν ζωτικές λειτουργίες του, όπως είναι ο καρδιακός παλμός, η μέτρηση αρτηριακής πίεσης έως και η διεξαγωγή ηλεκτροκαρδιογραφήματος (ΗΚΓ). Οι συσκευές αυτές είναι διαθέσιμες στην αγορά αρκετά χρόνια και η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησαν περισσότερο σαν παιχνίδια, παρά ως αξιόπιστες συσκευές μέτρησης και καταγραφής.

Όμως, εταιρείες όπως η Apple και η Samsung έχουν καταφέρει να αποκτήσουν εγκρίσεις ιατροτεχνολογικών προϊόντων για ορισμένες λειτουργίες wearable συσκευών που διαθέτουν στη γκάμα τους. Ίσως πιο σημαντικό από όλα, είναι το γεγονός ότι τα ψηφιακά εργαλεία που έχουμε σήμερα στην διάθεσή μας μπορούν να οδηγήσουν στην έγκαιρη και ορθή διάγνωση προβλημάτων υγείας, στη μείωση των ιατρικών λαθών και στην παροχή ασφαλέστερης φροντίδας επιτυγχάνοντας, παράλληλα, μείωση τους κόστους. Όπως εύστοχα επισημαίνει ο Διευθύνων Σύμβουλος της Bayer Ελλάδος, «η τεχνολογία μπορεί να αναβαθμίσει και να επιταχύνει ολόκληρη την αλυσίδα αξίας στην υγεία, από την έρευνα και την ανάπτυξη νέων θεραπειών μέχρι την παραγωγή τους και τη συνολική διαχείριση της υγείας μας».

Βέβαια, όταν κάνουμε λόγο για έγκαιρη και ορθή διάγνωση και εστιάζουμε στην έρευνα και ανάπτυξη νέων θεραπειών, η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει ξεχωριστό ρόλο. Ο λόγος είναι απλός και προσδιορίζεται στους αυτοματισμούς και σε εκείνα τα εργαλεία που επιτρέπουν την ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων -Big Data- που συλλέγονται ταχύτερα και ευκολότερα με τη χρήση σύγχρονων τεχνολογιών σε συνδυασμό με αξιοποίηση λύσεων AI, με δυνητικό αποτέλεσμα η κλινική έρευνα να είναι πιο επιτυχημένη και να διενεργείται ταχύτερα.

Οι τεχνολογίες ΙΤ που διαμορφώνουν την ψηφιακή υγεία
Οι ψηφιακές τεχνολογίες υγείας περιλαμβάνουν αισθητήρες, συνδεσιμότητα, λογισμικό και υπολογιστικές πλατφόρμες για την παροχή υπηρεσιών υγείας. Όπως αναφέραμε, αυτές οι τεχνολογίες επιτρέπουν τη λήψη σωστών αποφάσεων σχετικά με την υγεία των ασθενών και παρέχουν νέες επιλογές για τη διαχείριση χρόνιων ασθενειών, διευκολύνουν την πρόληψη και διεξάγουν έγκαιρη διάγνωση απειλητικών για τη ζωή ασθενειών εξ αποστάσεως και εκτός των παραδοσιακών πλαισίων υγειονομικής περίθαλψης. Η πανδημία COVID-19 έχει επηρεάσει θετικά την αύξηση των εσόδων της αγοράς ψηφιακής υγείας.

Η πανδημία οδήγησε στην περαιτέρω ανάπτυξη διαφόρων τεχνολογιών υγειονομικής περίθαλψης για τον περιορισμό της μετάδοσης, τον περιορισμό εξάπλωσης του ιού, καθώς και για τη διευκόλυνση της ανοσοποίησης και τη βελτίωση της διαχείρισης των ασθενών. Με τη συνεχιζόμενη πανδημία, η τηλεϊατρική, οι ηλεκτρονικές διαβουλεύσεις και η διάγνωση σε πραγματικό χρόνο έχουν αποκτήσει ισχυρότερο υπόβαθρο στη συνείδηση του κόσμου, γεγονός που αναμένεται να επιταχύνει την ανάπτυξη της αγοράς. Η αυξανόμενη ανάπτυξη και χρήση τεχνολογικά προηγμένων λύσεων όπως η Ψηφιακή Θεραπευτική -Digital Therapeutics (DTx)- η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), το Διαδίκτυο των Πραγμάτων (IoT), η τεχνολογία Blockchain, ή και τα λογισμικά πρακτικής διαχείρισης δεδομένων, δρουν ενισχυτικά στις κλινικές ροές εργασίας και διευκολύνουν την εισαγωγή συνδεδεμένων συστημάτων. συσκευές και υποδομές. Ωστόσο, οι ανησυχίες που σχετίζονται με την ασφάλεια των δεδομένων και το απόρρητο και η απουσία τεκμηριωμένων προτύπων ψηφιακής υγείας είναι μερικοί βασικοί παράγοντες που αναμένεται να εμποδίσουν την ανάπτυξη της ψηφιακής αγοράς υγείας, σε κάποιο βαθμό.

Ο ρόλος των StartUp
Διάφορες startup εταιρείες εστιάζουν στην παροχή εξατομικευμένων σχεδίων θεραπείας για μεμονωμένους ασθενείς χρησιμοποιώντας συσκευές απομακρυσμένης παρακολούθησης σε πραγματικό χρόνο. «Οι νεοφυείς επιχειρήσεις του κλάδου, όσο και ερευνητικές ομάδες των πανεπιστημίων, αυξάνουν σημαντικά σε αριθμό και αναπτύσσονται ταχύτερα, σε σύγκριση με τα προηγούμενα 2 ή 3 χρόνια», επισημαίνει ο κ. Andreas Pollner. «Λύσεις που βασίζονται στην ταχεία ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων με τη χρήση ΑΙ και την επικοινωνία εξ αποστάσεως έρχονται να συμβάλλουν στη διαμόρφωση της υγειονομικής φροντίδας του αύριο», συμπληρώνει. «Το οικοσύστημα καινοτομίας έχει ήδη αναπτύξει τέτοιες λύσεις και έχει ακόμη περισσότερα να προσφέρει σε αυτούς τους τρεις τομείς. Αρκεί να δημιουργηθεί το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο, όπως και τα κατάλληλα κίνητρα για την αυξανόμενη επένδυση στον τομέα της ψηφιακής υγείας».

Το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο
Φυσικά, για να λειτουργήσουν τα παραπάνω απαιτείται το κατάλληλο ρυθμιστικό πλαίσιο. Η τεχνολογία υπάρχει και μάλιστα εξελίσσεται με πολύ γρήγορους ρυθμούς. Η απουσία ρυθμιστικού πλαισίου είναι ο σημαντικότερος επιβραδυντής αυτή τη στιγμή στη χώρα μας για την ψηφιοποίηση του κλάδου Υγείας. Όπως έχουμε γράψει στο αφιέρωμα στη RegTech στο τεύχους Ιουλίου 2021 (netweek #447), η αξιοποίηση της τεχνολογίας μπορεί να αποτελέσει μοχλό και μέσο για τη δημιουργία του ρυθμιστικού πλαισίου. Ποιές θα μπορούσαν να είναι οι αιτίες που οδηγούν σε αυτή την καθυστέρηση; Θέσαμε την ερώτηση σε έναν από τους καταλληλότερους να την απαντήσουν, στον Γιώργο Κακουλίδη, Πρόεδρο ΔΣ, ΕΣΠΥ, εν όψει των κονδυλίων ύψους 300Μ€ για την ψηφιοποίηση της υγείας που περιλαμβάνονται στο Ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).

Ο Πρόεδρος ΔΣ του Ελληνικού Συνδέσμου Πληροφορικής Υγείας ήταν σαφής στην απάντησή του, προσδιορίζοντας ως αιτία το όχι «αρκετά ώριμο περιβάλλον, σε πολλές περιπτώσεις», μέσα στο οποίο πρέπει να γίνει η συμβασιοποίηση των έργων. Πιο συγκεκριμένα, «στις δράσεις των έργων ψηφιακής υγείας ο υφιστάμενος σχεδιασμός περιλαμβάνει πολλά αλληλοεξαρτώμενα έργα, που οδηγούν σε προετοιμασίες ισάριθμων διαγωνισμών, πολλαπλούς κινδύνους καθυστερήσεων (λόγω προσφυγών), οι οποίοι πολλαπλασιάζονται λόγω των αλληλεξαρτήσεων. Κάποιο έργο που καθυστερεί διαγωνιστικά μπορεί να επηρεάσει αρνητικά άλλα που εξαρτώνται από αυτό». O κύριος Κακουλίδης επισημαίνει ότι απαιτείται «σημαντικό διαχειριστικό overhead», ενώ δεν έκρυψε την ανησυχία του για το «αν μπορεί να αναπτυχθεί έγκαιρα αξιόπιστος μηχανισμός διαχείρισης τόσο μεγάλου πλήθους συμβάσεων», ενώ ως εύλογη λύση προτείνει την «αξιοποίηση του μηχανισμού των συμβάσεων – πλαίσιο με μικρό αριθμό αναδόχων, ώστε να επιτευχθεί η λογική του διαμοιρασμού των έργων σε περισσότερους αναδόχους και να εκτονωθεί ο κίνδυνος των προσφυγών».

Το όραμα της Ψηφιακής Υγείας
Στην ευτυχή περίπτωση που οι παραπάνω στόχοι επιτευχθούν, -προσωπικά θεωρώ αυτή την εκδοχή την πιο πιθανή- τότε θα μπορεί να πραγματοποιηθεί το όραμα του Ψηφιακού Μετασχηματισμού στην Υγεία. Ο κ. Κακουλίδης το σκιαγραφεί ως «προαγωγή της υγείας, της πρόληψης και του ελέγχου των ασθενειών». Οι ψηφιακές λύσεις για την υγεία, «εάν σχεδιαστούν στοχευμένα και εφαρμοστούν με οικονομικά αποδοτικό τρόπο», τονίζει ο Πρόεδρος του ΕΣΠΥ, «μπορούν να λειτουργησουν προς την ευημερία εκατομμυρίων πολιτών», σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Εξάλλου, οι δράσεις αυτές ενισχύουν την ανθεκτικότητα και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και περίθαλψης.