O Δρ. Σταμάτης Tουρνής, Principal Consultant της Tournis Consulting μιλάει στο netweek για τη μεγάλη σημασία που έχει το Business Contιnuity για τους σύγχρονους οργανισμούς, καταθέτει τα μυστικά για ένα επιτυχημένο BCM project, εξηγεί το ρόλο των πιστοποιήσεων και καταγράφει την εμπειρία και τεχνογνωσία της εταιρείας του στην υλοποίηση μεγάλων έργων BCM στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.

netweek: Τι είναι Επιχειρησιακή Συνέχεια για εσάς και γιατί είναι σημαντική για μια επιχείρηση; Πιστεύετε ότι η Επιχειρησιακή Συνέχεια αποτελεί έναν… μονόδρομο, που πρέπει να ακολουθήσει σήμερα κάθε εταιρεία, ανεξαρτήτου μεγέθους;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Όλοι οι οργανισμοί, κάθε μεγέθους, δημόσιοι ή ιδιωτικοί, σε κάθε τομέα δραστηριότητας, είναι εκτεθειμένοι σε κινδύνους που εάν εκδηλωθούν μπορούν να διακόψουν / επηρεάσουν αρνητικά την ομαλή λειτουργία τους, τις κρίσιμες δραστηριότητές και την καθημερινότητά τους, συσσωρεύοντας κόστη και αρνητικές συνέπειες που απαιτούν χρόνο και πόρους να αντιμετωπιστούν (αν τελικά αντιμετωπιστούν). Το μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι μπορούν να διηγηθούν τέτοιες εμπειρίες από αρνητικά συμβάντα που τους συνέβησαν. Η Επιχειρησιακή Συνέχεια ορίστηκε από τον Διεθνή Οργανισμό Προτύπων ως «η ικανότητα του οργανισμού να συνεχίζει, έπειτα από συμβάντα που προκάλεσαν διακοπή, την παράδοση των υπηρεσιών ή των προϊόντων του, σε προσδιορισμένα αποδεκτά επίπεδα» (ISO22300).

Αναπτύχθηκε ως συνέπεια της ανάγκης των οργανισμών να εξασφαλίσουν τη διαθεσιμότητα των προϊόντων και υπηρεσιών τους, αφενός, μεν, μειώνοντας την έκθεσή τους σε κινδύνους αρνητικών συμβάντων (ώστε αυτοί να μην εκδηλωθούν ποτέ), αφετέρου ενισχύοντας την ικανότητά τους να αντιμετωπίζουν επιτυχώς τα συμβάντα αυτά, όταν και αν εκδηλωθούν. Η ανάγκη της προετοιμασίας απέναντι στον κίνδυνο είναι τόσο καθοριστική που, στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον, των γρήγορων και συνεχών μεταβολών, των τεχνολογικών εξαρτήσεων και της παγκοσμιοποίησης των επιδράσεων, είναι μονόδρομος. Θα πρόσθετα, επίσης, ότι οι μικρές εταιρείες, αυτές που λόγω μεγέθους δεν αισθάνονται ότι έχουν τους πόρους να προετοιμαστούν σχετικά, είναι και οι πλέον ευάλωτες και εκτεθειμένες.

netweek: Τι πρέπει να προσέξει κατά την άποψή σας μια εταιρεία που σκοπεύει να υλοποιήσει ένα project Βusiness Continuity; Ποιοι είναι οι σημαντικότεροι παράγοντες επιτυχίας;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Θα απαριθμούσα επιγραμματικά τους παρακάτω παράγοντες επιτυχίας.

  • Η κατανόηση ότι η Επιχειρησιακή Συνέχεια είναι (όπως λέει και ο ορισμός της από το 2002) μια ολιστική διαδικασία και διαφορετική από άλλες συγγενείς (για παράδειγμα, την Ασφάλεια Πληροφοριών)
  • Η αναδοχή και η άμεση εποπτεία του έργου σε ανώτατο διοικητικό επίπεδο (εκ των ων ουκ άνευ) και ο καθορισμός ρόλων και αρμοδιοτήτων
  • Η επάρκεια γνώσης και εμπειρίας, ώστε το αποτέλεσμα να είναι θετικό
  • Η υιοθέτηση σχετικού προτύπου και η αναγνώριση των υπηρεσιών και των προϊόντων της εταιρείας (κάτω από το φίλτρο της Επιχειρησιακής Συνέχειας)
  • Ο σχεδιασμός πάνω στις πραγματικές ανάγκες της εταιρείας
  • Η Ανάλυση Επιχειρησιακών Επιπτώσεων και τα αποτελέσματά της (καθοριστικά για τις επόμενες φάσεις του έργου, τις στρατηγικές και τις λύσεις που τελικά θα δοθούν)
  • Η σωστή και ολοκληρωμένη Διαχείριση των Κινδύνων και η ισορροπία ανάμεσα στις επενδύσεις που απαιτούνται και στον κίνδυνο που τελικά εξαγοράζεται
  • Η εκπαίδευση του προσωπικού (όλου του προσωπικού!)
  • Η δοκιμή όλων των Σχεδίων
  • Η υιοθέτηση του κύκλου ζωής της Επιχειρησιακής Συνέχειας

netweek: H πιστοποίηση είναι απαραίτητη για ένα project Επιχειρησιακής Συνέχειας, ωστόσο, αρκεί από μόνη της για την επιτυχία του project; Από την άλλη μπορεί να επιτύχει ένα project Business Continuity αν δεν καταφέρει να πιστοποιηθεί;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Θα το τοποθετούσα ως εξής : Μεγαλύτερη σημασία έχει η απόφαση για την υιοθέτηση από τον οργανισμό ενός προτύπου και η – στην πράξη – συμμόρφωση του οργανισμού με το πρότυπο και τις προσεγγίσεις που αυτό απαιτεί, και λιγότερο η πιστοποίηση αυτή καθ’ αυτή. Τα πρότυπα αποτελούν προϊόν συλλογικής και συμπυκνωμένης σκέψης ειδικών στο θέμα και αποτύπωσης των τάσεων που η τέχνη και η επιστήμη υιοθετούν (σε δεδομένη χρονική περίοδο), ως σίγουρες, βέλτιστες – και μετρήσιμες – πρακτικές. Συνάδουν με τις απαιτήσεις των καιρών και συνεισφέρουν (σαν ένα διαρκές ενδιάμεσο βήμα) στην εξέλιξη. Στην Επιχειρησιακή Συνέχεια έχουμε μια σειρά από «άμεσα» διεθνή πρότυπα, όπως ενδεικτικά το ISO22301 (που θεωρείται και το επικρατούν) και το NFPA 1600, αλλά και επιπλέον «έμμεσα» (με το θέμα) πρότυπα π.χ. το ISO27001 που σαφώς ενσωματώνουν και τυποποιούν την Επιχειρησιακή Συνέχεια ως μέρος της προσέγγισής τους.

Η προετοιμασία είναι το παν. Γνωρίζω δεκάδες εταιρείες με εξαιρετική προετοιμασία και υψηλότατο επίπεδο ωριμότητας στην Επιχειρησιακή Συνέχεια που δεν έχουν επιλέξει να πιστοποιηθούν, όπως και εταιρείες με πιστοποίηση που έχουν ακόμα αρκετό δρόμο να καλύψουν. Η πιστοποίηση ακολουθεί την προετοιμασία, αλλά η ίδια δεν είναι φετίχ. Αναμφίβολα, στον βαθμό που δεν αποτελεί ένα τυπικό χαρτί που πάρθηκε για να υπάρχει, εξασφαλίζει για τον οργανισμό μια σειρά από σημαντικά μέσο-μακροπρόθεσμα οφέλη όπως:

(α) διαβεβαίωση ότι η προσέγγιση και η σχετική προετοιμασία που έχει γίνει διοικείται σωστά, είναι ολοκληρωμένη και διατηρείται επίκαιρη για την περιοχή εφαρμογής της (scope), πράγμα σημαντικό για τη διοίκηση και τους μετόχους που αποφάσισαν την επένδυση,

(β) μια παγκόσμια αποδεκτή αναγνώριση της σχετικής ετοιμότητας και προετοιμασίας του,

(γ) την ύπαρξη ουσιαστικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, όσον αφορά τη διαθεσιμότητα των προϊόντων και υπηρεσιών του και

(δ) την ανάδειξη της ωριμότητας και πρωτοπορίας των μετόχων, της διοίκησης και του προσωπικού, όσον αφορά τη λειτουργία του και τη διασφάλιση του επιχειρείν.

netweek: Ποιοι είναι οι κύριοι άξονες στρατηγικής της εταιρείας σας και γιατί θα πρέπει μια επιχείρηση να σας επιλέξει για την ολοκλήρωση ενός έργου Επιχειρησιακής Συνέχειας; Ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που σας διαφοροποιούν από τον ανταγωνισμό;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Η αξία κάθε εταιρείας μετριέται με το μέγεθος της εμπιστοσύνης που η ίδια εμπνέει. Η εταιρεία μας έχει, ίσως, την πλέον μακρόχρονη παρουσία και μεγαλύτερη εμπειρία στην Επιχειρησιακή Συνέχεια στη χώρα μας. Η ενασχόληση ξεκινά από το 1996, τότε που πραγματικά η Επιχειρησιακή Συνέχεια ήταν ακόμα «στο ξεκίνημά της» (ως τυποποιημένο και αναπόσπαστο μέρος της εταιρικής διακυβέρνησης). Απόλυτα εξειδικευμένοι, με σφαιρική και σε βάθος γνώση και κατάρτιση, με ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση και ωριμότητα, είμαστε ανταγωνιστικοί σε παγκόσμιο επίπεδο, παρέχοντας στους πελάτες μας υψηλότατου επιπέδου υπηρεσίες στις περιοχές της Διαχείρισης Κινδύνων, Επιχειρησιακής Συνέχειας, Διαχείρισης Εκτάκτων Καταστάσεων, Διαχείριση Συμβάντων και Κρίσεων και Διαχείρισης της Ασφάλειας. Ο σεβασμός των αναγκών και ιδιαιτεροτήτων του πελάτη αποτελεί βασική αρχή και ουσιαστικό μέλημα.

Έχουμε πελάτες κάθε μεγέθους, από πολύ μικρές εταιρείες μέχρι μεγάλους οργανισμούς και πολυεθνικές που επιχειρούν σε πολλές χώρες. Υιοθετούμε απόλυτα το “fit for purpose”. Η ομάδα μας αποτελείται από πιστοποιημένους επαγγελματίες (με παγκόσμιας αναγνώρισης πιστοποιήσεις στο συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο από οργανισμούς όπως το BCI, ο ISACA κ.a.), αλλά και με ουσιαστική και βαθειά εμπειρία και ωριμότητα. Η εταιρεία μας είναι partner του BCI και είμαι ο πρώτος και ο μόνος Ελληνας Fellow Member του Business Continuity Institute (η ανώτατη παγκόσμια πιστοποίηση σε επαγγελματικό επίπεδο). Πιστοποιήθηκα το 1997 σαν Επαγγελματίας Σύμβουλος από το BCI και υπήρξα από το 2002 ο εκπρόσωπός του στην Ελλάδα και την Κύπρο. Τέλος, είμαι από το 2013 μέλος της Κριτικής Επιτροπής των Πανευρωπαϊκών βραβείων Business Continuity.

netweek: Ποιες είναι οι κυριότερες υπηρεσίες που προσφέρετε στο χώρο του BCM;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Η εταιρεία μας προσφέρει το σύνολο των συμβουλευτικών υπηρεσιών που σχετίζονται με τη Διαχείριση Κινδύνων, μέρος των οποίων περιλαμβάνει και τα σχετικά με την Επιχειρησιακή Συνέχεια, τη Διαχείριση Εκτάκτων Καταστάσεων, Διαχείριση Συμβάντων και Κρίσεων και της Ασφάλειας. Ενδεικτικά -και όχι περιοριστικά- μπορούμε να αναφέρουμε μερικές:

  • Ανάλυση, Αξιολόγηση και Διαχείριση Λειτουργικών Κινδύνων (Operational Risk Assessment, Evaluation & Management)
  • Ανάλυση Επίδρασης στην Επιχείρηση (Business Impact Analysis)
  • Διαχείριση Συμβάντων και Κρίσεων (Incident & Crisis Management)
  • Ανάλυση και Αξιολόγηση της Ασφάλειας (Security Assessment & Evaluation)
  • Ανάλυση Τρωτότητας (Vulnerability Analysis)
  • Στρατηγικές Ανάκαμψης (Business Recovery Strategies)
  • Σχεδιασμός Επιχειρησιακής Συνέχειας (Business Continuity Planning)
  • Σχέδια Ανάκαμψης από Καταστροφή (Disaster Recovery Planning)
  • Εκπαίδευση και Επιθεώρηση (Auditing)
  • Ασκήσεις (Exercises, Rehearsals & Tests)
  • Προετοιμασία για πιστοποίηση
  • Ανάλυση Συμβατότητας και Αποκλίσεων (GAP & Compliance Analysis)

Δεν εστιάζουμε μόνο στον συνήθη χώρο των υποδομών Πληροφορικής και επικοινωνιών ενός οργανισμού. Καλύπτουμε το σύνολο των λειτουργιών μιας εταιρείας ή ενός οργανισμού, είτε αυτό είναι μια γραμμή παραγωγής, είτε η εφοδιαστική του αλυσίδα, είτε το χημείο του ή οι λειτουργίες της υποστήριξης των πελατών ή και τα δίκτυα διανομής και εκπροσώπησής του.

netweek: Θα μπορούσατε να αναφερθείτε σε μερικά από τα πιο απαιτητικά έργα BCM που έχει διαχειριστεί η εταιρεία σας; Τι feedback έχετε πάρει από τους πελάτες σας γι’ αυτά;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Ο σεβασμός προς τους πελάτες μας και τα στοιχεία τους που μας εμπιστεύτηκαν δεν μου επιτρέπουν να αναφερθώ συγκεκριμένα σε κάποιο έργο ή πελάτη. Έχουμε υλοποιήσει δεκάδες έργα σε κάθε είδους, μεγέθους και βαθμού πολυπλοκότητας οργανισμούς και εταιρείες στην Ελλάδα, την Κύπρο, τα Βαλκάνια τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη, βοηθώντας τους να προετοιμαστούν όσον αφορά την Επιχειρησιακή τους Συνέχεια, να ενσωματώσουν το σύστημα Διαχείρισης στην καθημερινή τους λειτουργία, αλλά και (για όσους ήθελαν) να πιστοποιηθούν σε σχετικά πρότυπα (BS25999, ISO22301, αλλά και τα συγγενή ISO27001, JCI, Netcord-FACT κά).

Η εμπειρία μας είναι εξαιρετικά πλούσια και περιλαμβάνει πλήθος από έργα σε χρηματιστήρια, τράπεζες, οικονομικούς οργανισμούς, τηλεπικοινωνίες, φαρμακευτικές εταιρείες, βιομηχανίες, εμπορικές και εταιρείες holding, εταιρείες στο χώρο της ενέργειας (διυλιστήρια, αλλά και εταιρείες στις εναλλακτικές μορφές ενέργειας), των τυχερών παιγνιδιών, νοσοκομεία και μονάδες υγείας, εταιρείες Πληροφορικής, αλυσίδες λιανικής, ασφαλιστικές εταιρείες, καπνοβιομηχανίες, δήμους, ναυτιλιακές εταιρείες κ.α.

Αυτή η έκταση της εμπειρίας μας, άλλωστε, αποτελεί και ένα από τα σημαντικά ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα. Από τα πλέον περίπλοκα, ευαίσθητα (αλλά και ενδιαφέροντα) έργα αναμφίβολα είναι αυτά στο χώρο της υγείας, των τηλεπικοινωνιών, των χρηματιστηρίων και των τραπεζών. Είμαστε περήφανοι για όλους τους πελάτες μας σε όλες τις χώρες, την εμπιστοσύνη που μας έδειξαν και δείχνουν και προσπαθούμε με κάθε τρόπο να την τιμούμε κάθε φορά που τους παρέχουμε τις υπηρεσίες μας. Με όλους σχεδόν διατηρούμε μακροχρόνια σχέση, κάτι που αποδεικνύει διαχρονικά την επιτυχία της προσπάθειάς μας.

netweek: Aν και υπάρχουν οργανισμοί που αριστεύουν στο BC στη χώρα μας, ένα μεγάλο πρόβλημα είναι ότι δεν υπάρχει ρυθμιστικό πλαίσιο που να επιβάλλει τέτοια συστήματα. Πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Το θέμα το βλέπω διαφορετικά. Η ύπαρξη ρυθμιστικών πλαισίων δεν είναι πανάκεια ούτε απαιτείται να υπάρχουν για όλη την αγορά, όλες τις επιχειρήσεις ή περιοχές του επιχειρείν. Είναι αναγκαία στους τομείς που οι υπηρεσίες / προϊόντα είναι κρίσιμες ή μπορεί να προκληθεί κοινωνική βλάβη ή και κάκιστο αποτέλεσμα, λόγω ελλιπούς διαφάνειας ή στρέβλωσης της πραγματικότητας, ειδικά σε αγαθά κοινής ωφέλειας ή αγαθά / υπηρεσίες που επηρεάζουν (με κάθε τρόπο) μεγάλα τμήματα του πληθυσμού. Από την άλλη, ο υπερβολικός ενθουσιασμός για κάτι νέο (όπως η Επιχειρησιακή Συνέχεια που ήρθε έντονα στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια), ένα κακό ρυθμιστικό πλαίσιο ή υιοθέτηση προτύπων για μια συγκεκριμένη περιοχή χωρίς την απαραίτητη ώριμη σκέψη, μπορεί να σπρώξει τις εταιρείες σε άσκοπες δαπάνες με μεσοπρόθεσμα αρνητικά αποτελέσματα, συρρικνώνοντας τον ανταγωνισμό ή περιορίζοντας (με διάφορους τρόπους) τις παρεχόμενες υπηρεσίες.

Έτσι, πολλές φορές βλέπουμε ότι οι εταιρείες πιστοποίησης, αλλά και οι εταιρείες που παρέχουν σχετικές υπηρεσίες προετοιμασίας και εκπαίδευσης, πιέζουν για τη δημιουργία τέτοιων ρυθμίσεων, αφού αυτό αποτελεί άμεση επιχειρηματική ευκαιρία για αυτούς και «εύκολες πωλήσεις». Όχι μόνο εδώ, αλλά παντού. Βλέπουμε χώρες που βιάζονται να εκδώσουν εθνικά πρότυπα και ρυθμίσεις, πιέζοντας τις τοπικές εταιρείες και οργανισμούς να προσαρμοστούν σε αυτά. Οι εταιρείες ξοδεύουν χρόνο και χρήματα, πιστοποιούνται και στη συνέχεια ανακαλύπτουν ότι αυτά που πέτυχαν έχουν ισχύ μόνο μέσα στη χώρα τους (π.χ. το εθνικό πρότυπο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων για την Επιχειρησιακή Συνέχεια, που αναγνωρίζεται μόνο στα Εμιράτα, ενώ η Ευρώπη εξακολουθεί να αναγνωρίζει τις πιστοποιήσεις με βάση το ISO22301!).

Ας θυμηθούμε τα εθνικά AGRO 2-1 και 2-2 για τα οποία οι Έλληνες γεωργοί ξόδεψαν χρήματα και κόπο να πιστοποιηθούν και να συμμορφωθούν για να μπορούν να απολαμβάνουν τους καρπούς της αναγνώρισης. Όσοι από αυτούς αποφασίζουν να εξάγουν τα προϊόντα τους ανακαλύπτουν ότι όσα πλήρωσαν ή έκαναν για να τα αποκτήσουν και να συμμορφωθούν δεν έχουν πουθενά αλλού καμία αναγνώριση ή αξία. Ρυθμιστικά πλαίσια υπάρχουν και στη χώρα μας – αρκετά σε σχέση (άμεσα ή έμμεσα) με την Επιχειρησιακή Συνέχεια. Αναφέρω ενδεικτικά τους χώρους των τραπεζών, τηλεπικοινωνιών και χρηματαγοράς και υγείας.

Δεν απαιτείται να είναι εθνικά. Οι απαιτήσεις του BASEL για τις τράπεζες (με τις οποίες χρειάστηκε να συμμορφωθούν όλες οι τράπεζες στην Ελλάδα) δεν είναι ελληνικές. Η παγκοσμιοποίηση παίζει τον ρόλο της και η εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων που βλέπουμε λειτουργεί από μόνη της καταλυτικά στην υποχρεωτική ωρίμανσή τους και στον τομέα της Επιχειρησιακής Συνέχειας. Φυσικά πάντοτε υπάρχει περιθώριο για βελτίωση και εκτιμώ ότι η προσπάθεια απαιτείται να εστιαστεί στο μέλλον σε περιοχές που σχετίζονται κυρίως με ζητήματα, υπηρεσίες και αγαθά κοινής ωφέλειας, συμπεριλαμβανομένου μέρους του δημόσιου τομέα. Ας παρακολουθήσουμε το συνετό παράδειγμα των χωρών της Δυτικής Ευρώπης.

netweek: Πώς βλέπετε το μέλλον του Business Continuity και ποιες πιστεύετε ότι είναι οι κυριότερες τάσεις που το χαρακτηρίζουν;

Δρ. Σταμάτης Τουρνής: Είτε το κατανοούμε είτε όχι, όλοι μας έχουμε υιοθετήσει στην καθημερινότητά μας – σε διαφορετικό βαθμό – βασικές αρχές Επιχειρησιακής Συνέχειας. Βγάζουμε αντίγραφα κλειδιών για την περίπτωση που χαθούν, φωτοτυπίες από την ταυτότητά μας ή σημειώσεις με τους αριθμούς των πιστωτικών μας καρτών. Βάζουμε δύο ονόματα στους τραπεζικούς μας λογαριασμούς κι έχουμε πυροσβεστήρες και τρίγωνο στο αυτοκίνητό μας. Που και που παίρνουμε και κανένα backup στο PC μας και, κατά κανόνα, φροντίζουμε για την ασφαλιστική και ιατροφαρμακευτική μας κάλυψη. Η ίδια προσέγγιση οδηγεί και απαιτεί από κάθε οργανισμό να εντάξει ουσιαστικά την Επιχειρησιακή Συνέχεια στον πυρήνα της λειτουργίας του, διασφαλίζοντας, έτσι, τις υψηλής ποιότητας υπηρεσίες στους πελάτες του και παρέχοντας ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στους μετόχους του.

Στο σημερινό, παγκοσμιοποιημένο και εξαιρετικά ανταγωνιστικό επιχειρηματικό περιβάλλον, όλοι οι οργανισμοί κρίνονται, πλέον, από την ικανότητά τους να λειτουργήσουν, να συνεχίσουν να διατηρούν τα ανταγωνιστικά τους πλεονεκτήματα και να παρέχουν τις υπηρεσίες και τα προϊόντα τους κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Η ποικιλία και πολυπλοκότητα των τεχνολογικών συστημάτων και επικοινωνιών, η αυξημένη εξάρτηση των οργανισμών από αυτά, η αλληλεξάρτηση των επιχειρήσεων μεταξύ τους, οι κλιματικές αλλαγές και η πολυπλοκότητα της διαχείρισης των αλλαγών σίγουρα απαιτούν από τις επιχειρήσεις και τους οργανισμούς μια ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση.

Την προηγούμενη δεκαετία ζήσαμε αυτή την ολιστική προσέγγιση στο θέμα, με κύριο αποτέλεσμα την έκδοση προτύπων Επιχειρησιακής Συνέχειας, καθώς και την εναρμόνισή τους κάτω από μια κοινή βάση και προσέγγιση (στην περίπτωσή μας αυτή του ISO). Αυτό αισθανόμαστε ότι αποτέλεσε το πρώτο ουσιαστικό βήμα εισαγωγής και υιοθέτησης της Επιχειρησιακής Συνέχειας από τις επιχειρήσεις, μέσω μιας ασφαλούς, τυποποιημένης και μετρήσιμης προσέγγισης. Η ολοένα εντεινόμενη ανάγκη για αυξημένη διαθεσιμότητα και ανθεκτικότητα στα συμβάντα απαιτεί την ουσιαστική ενσωμάτωση των αρχών της Επιχειρησιακής Συνέχειας στη διακυβέρνηση των οργανισμών και την καθημερινότητά τους, συμπεριλαμβάνοντας και το ευρύτερο περιβάλλον στο οποίο λειτουργούν. Αυτή είναι νομίζω η τάση της δεκαετίας που τρέχει και η Ελλάδα δεν εξαιρείται καθόλου. Είμαι εξαιρετικά αισιόδοξος για το μέλλον.