Η νέα εποχή στην οποία μπήκαμε πριν από επτά μήνες, με την εμφάνιση του ChatGPT και τη ραγδαία «ανέγερση» ενός ολόκληρου νέου οικοσυστήματος γύρω από αυτό, φέρνει μεγάλες ανατροπές και, παράλληλα, ανοίγει τεράστιες προοπτικές για το μέλλον. Όμως, ποιες είναι οι γνώσεις και δεξιότητες που απαιτούν οι νέες συνθήκες;

Ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα στον χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας σήμερα, μετά τις αλλεπάλληλες ανατροπές από την «εισβολή» της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στην καθημερινότητά μας, είναι -όπως τουλάχιστον δείχνουν τα ρεπορτάζ και κάποιες ‘εσωτερικές’ σφυγμομετρήσεις – η άγνοια όχι μόνο του ευρύτερου κοινού, αλλά και πολλών εξ όσων είναι υποχρεωμένοι εκ της θέσης τους να λαμβάνουν αποφάσεις, σχετικά με τις δυνατότητες, τις ευκαιρίες και τις προοπτικές για τους οργανισμούς, τις επιχειρήσεις και την ίδια την κοινωνία.
Η αδυναμία προσαρμογής προφανώς βλάπτει, όμως, ποιος θα παίξει τον ρόλο του «δασκάλου», τόσο για την ευαισθητοποίηση του ευρέως κοινού, όσο και για την εξειδικευμένη επιμόρφωση των επιστημόνων και επαγγελματιών που θέλουν (και πρέπει) να περάσουν στη νέα εποχή, πολύ περισσότερο όταν κάθε καθυστέρηση ενδέχεται να κοστίσει ακριβά σε χρόνο και χρήμα; Ο πολυπράγμων Βασίλης Γιαννακόπουλος, Impact & Marketing Manager της SciFY (Science ForYou), μιας ελληνικής ΜΚΟ μόλις 12 ατόμων, που μετράει ήδη 11 χρόνια ζωής και αρκετές διακρίσεις σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, έχει άποψη επ’ αυτού. Τη μοιράζεται μετά λόγου γνώσεως με το netweek και εξηγεί τον δικό τους ρόλο σ’ αυτή την ατέρμονα (καθώς… τα πάντα ρει) προσπάθεια για ψηφιακό μετασχηματισμό και αξιοποίηση της ΤΝ.

Η δύναμη του καλού
Η Ευρωπαϊκή Ένωση θέλει να διασφαλίσει ότι η ΤΝ «works for people and is a force for good in society»! Άρα, το πρώτο από τα πολλά που κάνουμε, είναι εκπαίδευση και ανάπτυξη δεξιοτήτων σε επιχειρήσεις και πολίτες. Η πρωτοβουλία μας “Πρωτοπόροι για την Τεχνητή Νοημοσύνη” διακρίθηκε ως ένα από τα 100 κορυφαία καινοτόμα έργα, που αξιοποιούν την ΤΝ για να πετύχουν στόχους βιώσιμης ανάπτυξης (IRCAI της UNESCO). Επίσης, κάνουμε consulting σε μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις (ανάμεσά τους και η Cosmote,) για να αξιοποιήσουν την ΤΝ και συν-αναπτύσσουμε τέτοια συστήματα. Συνεργαζόμαστε, παράλληλα, με οντότητες στην ΕΕ στη διαμόρφωση του ευρωπαϊκού πλαισίου της ΤΝ, ως μέλος του SME Focus Group on AI στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις (αρχικά επιλέχθηκαν 50 ΜμΕ από όλη την Ευρώπη, ανάμεσά τους κι εμείς). Η ΤΝ δεν είναι υπόθεση μόνο των τεχνολόγων, των πληροφορικάριων και των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, αλλά και των policy makers, όσων κάνουν ανθρωπιστικές επιστήμες, των φοιτητών και των μαθητών, των δημοσιογράφων και τελικά όλων μας, αφού επηρεάζει τις ζωές μας.

Είναι υπόθεση των γονιών, βεβαίως, γιατί πώς θα ελέγξεις αν το παιδί σου γράφει το ίδιο την εργασία του ή βάζει το ChatGPT να την κάνει; Εστιάζουμε στην εκπαίδευση και των επιχειρήσεων. Μια εταιρεία που θέλει να προχωρήσει στον ψηφιακό μετασχηματισμό της, αξιοποιώντας την ΤΝ, το πρώτο που πρέπει να κάνει είναι ένα εσωτερικό workshop, ώστε να μάθουν όλοι τι είναι ΤΝ, τι περιμένουμε και τι όχι από αυτήν, τι επένδυση πρέπει να γίνει σε χρόνο και χρήμα, ποια ομάδα πρέπει να στηθεί και τι υποστήριξη χρειάζεται από το top management για να ξεκινήσει. Πρέπει να έχουν όλοι κοινό λεξιλόγιο, εμπιστοσύνη στο πώς βγαίνει ένα προϊόν και πώς αυτό λειτουργεί στην πράξη.

Πρωτιές και συνέργειες
Ξεκινήσαμε πριν από δυο χρόνια, ως associate partners του ahedd-Digital Innovation Hub του Δημόκριτου, βοηθώντας τα εκεί ινστιτούτα να κάνουν διάχυση προς τα έξω με αποτελεσματικό τρόπο – άλλωστε, στεγαζόμαστε στο Πάρκο «Λεύκιππος», όπου αναδειχθήκαμε πρώτοι σ’ ό,τι αφορά σε διαφάνεια, αποτελεσματικότητα και οργάνωση. Παράλληλα, παρέχουμε υπηρεσίες σε οργανισμούς εκτός Ελλάδας, όπως η DG DIGIT της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το European Innovation Council, προκειμένου να ενισχύσουμε την επιχειρηματικότητα και την ηλεκτρονική δημοκρατία. Επίσης, προσπαθούμε να συνδέσουμε την ΤΝ με άλλα γνωστικά πεδία, πχ. τις φυσικές επιστήμες. «Τρέξαμε» το πρόγραμμα «Προμηθέας» με χρηματοδότηση της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα, όπου εκπαιδεύσαμε ομάδες ερευνητών από τα μεγαλύτερα ερευνητικά ιδρύματα τον Δημόκριτο, το Αθηνά, το ΙΤΕ κλπ. πώς να κάνουν technology transfer και τι ρόλο παίζει η ΤΝ στη δουλειά τους. Φέραμε ειδικούς από την Αμερική και κάναμε mentoring επί μήνες σε ομάδες ερευνητών.

Παράλληλα, αναπτύσσουμε για τον Δημόκριτο το Innovation Monitor, ένα σύστημα που δικτυώνει με έξυπνο τρόπο τους ερευνητές, εντοπίζει τα επιστημονικά πεδία με τα οποία ασχολείται καθένας και τους επιτρέπει να βρουν συνεργάτες, να υποβάλουν προτάσεις χρηματοδότησης, να προχωρήσουν σε νέες έρευνες και να συνεργαστούν με αποτελεσματικό τρόπο. Με τα δεδομένα που συλλέγουμε, προετοιμάζουμε ενσωμάτωση στοιχείων ΤΝ στο σύστημα για να το κάνουμε ακόμα πιο έξυπνο και αποτελεσματικό, με απώτερο στόχο αυτή η βάση να αξιοποιηθεί απ’ όλα τα ελληνικά ερευνητικά ιδρύματα δημιουργώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη.

Τα μεγάλα project
Συμμετέχουμε και σε μεγάλα έργα, όπως το AIIS και το SHAPES. Στο πρώτο, μαζί με άλλους οκτώ οργανισμούς και πανεπιστήμια σε πέντε χώρες-μέλη, εκπαιδεύουμε τους μελλοντικούς ιατρούς στην ΤΝ (ένας στους δυο δεν γνωρίζει γι’ αυτήν, ούτε τα πανεπιστήμια καλύπτουν με κάποιο πρόγραμμα τις ανάγκες τους) και αναπτύσσουμε τα soft skills τους. Το έργο, ένα medi-hackathon που λήγει το φθινόπωρο, πήγε εξαιρετικά και όλοι ενθουσιάστηκαν με τα αποτελέσματα. Έβγαλαν πρόβλεψη για εμφάνιση διαβήτη, με βάση προσωπικά δεδομένα –κληρονομικότητα, τρόπο ζωής, μέρος που ζεις- αξιοποιώντας μηχανική μάθηση κλπ.

Το Shapes, πάλι, είναι ένα εμβληματικό τετραετές Horizon, με 36 partners από 14 χώρες (τέσσερις από Ελλάδα), προϋπολογισμού 21 εκατ. ευρώ. Στόχος του είναι να φτιαχτεί μια πανευρωπαϊκή πλατφόρμα με ψηφιακές λύσεις για την τρίτη ηλικία και την ενεργό γήρανση, από την οποία κάθε ενδιαφερόμενος θα μπορεί να κατεβάζει ψηφιακές λύσεις Συμμετέχουμε με ό,τι έχουμε φτιάξει για βοηθητικές τεχνολογίες, ανάμεσά τους κι ένα ρομπότ-συνομιλητή για νοητική ενδυνάμωση. Τώρα δοκιμάζονται σε ανθρώπους τρίτης ηλικίας που έχουν πάθει εγκεφαλικό, έχουν χαμηλή όραση, προβλήματα λόγου, κλπ.

Βοηθεια για ειδικες καταστασεις
Μια από τις πολλές παράλληλες δραστηριότητες της SciFY είναι η αξιοποίηση της τεχνολογίας για την προσφορά βοήθειας σε άτομα με ειδικές ανάγκες, που συχνότατα συνδυάζεται με οικονομικά προβλήματα. Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος σημειώνει ότι «το 60-70% των ατόμων με αναπηρία αντιμετωπίζει κίνδυνο φτώχειας ή αποκλεισμού. Χρειάζονται συνεχή φροντίδα, καθώς δεν υπάρχει επαρκής υποστήριξη, και συνήθως μόνο ο ένας γονέας εργάζεται. Επίσης, είμαστε μικρή χώρα – ό,τι βοηθητικές τεχνολογίες δημιουργούνται εκεί έξω, δεν υπάρχουν στα ελληνικά, υπάρχει τρομερή έλλειψη! Είναι στρατηγική επιλογή μας να ασχοληθούμε με τη δημιουργία υποστηρικτικών τεχνολογιών στην Ελλάδα, θεωρώντας ότι μπορούν πραγματικά να βοηθήσουν.

Έχουμε κάνει ηλεκτρονικά παιχνίδια για τυφλά παιδιά, που βραβεύτηκαν διεθνώς για την καινοτομία και τον αντίκτυπό τους και ήδη χρησιμοποιούνται εδώ και στο εξωτερικό. Το Talk & Play, που αρχικά σχεδιάσαμε για παιδιά με εγκεφαλική παράλυση, δοκιμάζεται πλέον στο πλαίσιο του Shapes σε ηλικιωμένους που έχουν πρόβλημα επικοινωνίας, έπειτα από εγκεφαλικό. Κάναμε τη «Διάνοια», για ανθρώπους με άνοια, που έχει μεταγλωττιστεί και χρησιμοποιείται ήδη διεθνώς. Επίσης, το νέο ηλεκτρονικό παιχνίδι «Ταξιδιώτες», που αναπτύξαμε σε συνεργασία με ειδικά σχολεία και με την ευγενική χορηγία του Ομίλου «Ηρακλής», είναι κατάλληλο για παιδιά με τετραπληγία, εγκεφαλική παράλυση, κινητικά προβλήματα ή/και νοητική υστέρηση ηλικίας 4 – 9 ετών, δίνοντάς τους την ευκαιρία να επιλέξουν τον «χαρακτήρα» τους και τον προορισμό του «ταξιδιού» τους, να αποκτήσουν γνώσεις όπως ο χειρισμός ειδικού εξοπλισμού αλληλεπίδρασης με τον υπολογιστή και, φυσικά, να διασκεδάσουν.