Η ‘εισβολή’ της Τεχνητής Νοημοσύνης στην καθημερινότητά μας, έφερε «τα πάνω-κάτω» σε πλήθος τομείς, της εκπαίδευσης μη εξαιρουμένης. Ο ρόλος του EdTech είναι πλέον πρωταγωνιστικός και κρίσιμος στην εποχή της δια βίου μάθησης που βιώνουμε, καθώς όλες οι προδιαγραφές ξαναγράφονται κι όχι μόνο μια φορά, αφού οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Κι όποιος δεν μπορεί ή δεν θέλει να προσαρμοστεί, απλώς δεν έχει μέλλον.

Οι νέες τεχνολογίες (που πολύ σύντομα παύουν να είναι νέες – δείτε, για παράδειγμα, πόσο γρήγορα έγινε καθεστώς και βάση συζήτησης το ChatGPT, όταν μόλις στα τέλη Νοεμβρίου θα κλείσει ένα χρόνο στη ζωή μας) αλλάζουν ραγδαία τους κανόνες του παιχνιδιού κι αυτό κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει. Πάντα άνοιγαν δρόμους, βεβαίως, αλλά σαν «εργαλεία», που μας επέτρεπαν να κάνουμε κάτι καλύτερα, ταχύτερα, ευκολότερα – προχωρούσαμε με βήματα, έστω κι αν ο ‘βηματισμός’ μας άνοιξε πολύ μετά την πανδημία.

Με την Τεχνητή Νοημοσύνη, όμως, προχωράμε με άλματα κι όχι μόνο προς μια κατεύθυνση. Τα σημερινά παιδιά των 8, 10, 12 ετών δεν γνωρίζουν (ούτε κι εμείς, οι μεγαλύτεροι, βέβαια) σε τι κόσμο θα ζήσουν όταν τελειώσουν τους δυο – τρεις πρώτους κύκλους σπουδών (πρωτοβάθμια / δευτεροβάθμια / τριτοβάθμια, με σημερινούς όρους), πού και πάνω σε τι θα εργαστούν (νέα επαγγέλματα και ειδικότητες, άγνωστες ως τώρα, εμφανίζονται διαρκώς – άλλες μεταλλάσσονται ή σβήνουν και χάνονται), τι άλλο θα χρειαστεί να μάθουν (γιατί, η δια βίου μάθηση είναι ήδη προαπαιτούμενο) και πώς θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στις διαρκώς μεταβαλλόμενες ανάγκες και απαιτήσεις, καθώς θα περνούν από τον ένα τομέα στον άλλο.

Οι αναλυτές της Morgan Stanley Research υπολόγισαν πρόσφατα πως η τεχνολογία (προφανώς, με αιχμή του δόρατος την Τεχνητή Νοημοσύνη) θα μετασχηματίσει τον τεράστιο και αχανή χώρο της εκπαίδευσης, παγκοσμίως, σε μια αγορά των 8 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2030, από 6 τρις πέρυσι. Τα μεγέθη είναι τεράστια και δικαιολογούν κάθε αισιόδοξη πρόβλεψη, σ’ ό,τι αφορά στους νυν και μελλοντικούς stakeholders. Όμως, για να μιλήσουμε σε πιο πρακτικό επίπεδο, πώς εκπαιδεύεις και προετοιμάζεις σήμερα αυτά τα παιδιά; τι βασικά εφόδια τους δίνεις; πώς ξεπερνάς το (υπαρκτό σε πολλές χώρες) ψηφιακό χάσμα; ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος για να μετατρέψεις την ευκαιρία σε δυνατότητα τώρα, που βρισκόμαστε σε κρίσιμο σημείο καμπής; Τα παιδιά γεννιόνται μέσα στην τεχνολογία, είναι digital natives και δεν τη φοβούνται. Όμως, δεν μπορούν να συλλάβουν ακόμα τι μπορεί να τους προσφέρει, είναι ευάλωτα στην παραπληροφόρηση και τις εύκολες λύσεις, συχνά συγχέουν ρόλους και καταστάσεις, βλέπουν μακριά, αλλά και πολύ κοντά μερικές φορές, επηρεάζονται εύκολα, για καλό ή για κακό.

Το netweek προσπάθησε να καταγράψει, στο πλαίσιο αυτού του Special Report, την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στην Ελλάδα, σ’ ό,τι αφορά στην τεχνολογία στον χώρο της εκπαίδευσης (θυμίζουμε ότι ο όρος EdTech, που χρησιμοποιούμε, χαρακτηρίζει τη συνδυασμένη χρήση hardware / software και εκπαιδευτικής θεωρίας / πρακτικής, στην υπηρεσία της μάθησης), κάτι που δεν μπορεί, φυσικά, να εξετασθεί ανεξάρτητα από την εκάστοτε εθνική, κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα. Έτσι, ζήτησε απαντήσεις και σχόλια τόσο από το υπουργείο Παιδείας, όσο και από εκπροσώπους της τριτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας / πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και τον χώρο των ερευνητών, οι οποίοι, προφανώς, έχουν συν-στρατευτεί στον αγώνα της προετοιμασίας για την επόμενη ημέρα, που είναι -σχεδόν κυριολεκτικά- αύριο.

Φιλόδοξα σχέδια για το μέλλον
Αν και απάντηση, δυστυχώς, δεν λάβαμε στα ερωτήματα που στείλαμε το υπουργείο Παιδείας – ελάχιστη «παράπλευρη απώλεια», στον απόηχο των τραγικών γεγονότων της Θεσσαλίας- η στρατηγική που σχεδίασε και θέλει να υλοποιήσει ο Κυριάκος Πιερρακάκης δεν θα μπορούσε παρά να ήταν, σε μεγάλο βαθμό και με δεδομένη την επιτυχημένη προϋπηρεσία του στο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της ψηφιακής εποχής. Ήδη, στη Λευκή Βίβλο για τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό 2020-5, περιλαμβάνονταν 35 δεσμεύσεις που αφορούσαν στο υπουργείο Παιδείας, οι οποίες δεν έχουν ακόμα υλοποιηθεί στο σύνολό τους – με κάποιες από αυτές να χρειάζονται ήδη αναβάθμιση ή νέα παραμετροποίηση, καθώς ‘οι καιροί ου μενετοί’… Σ’ αυτά που προβλέπονται, πλην των διοικητικών και κανονιστικών θεμάτων της Εκπαίδευσης, που επίσης προσαρμόζονται στις απαιτήσεις του συνεχιζόμενου ψηφιακού μετασχηματισμού της ευρύτερης δημόσιας διοίκησης (πχ. σύστημα επιχειρησιακής ευφυΐας – Business Intelligence, ψηφιακή αποτύπωση σχολικού δικτύου, νέες ψηφιακές υπηρεσίες κλπ) αξίζει να αναφερθούν η προμήθεια και εγκατάσταση διαδραστικών συστημάτων (ήδη ξεκίνησε, με στόχο να υλοποιηθεί στη διάρκεια της φετινής και, πιθανώς, της επόμενης χρονιάς σε όλα τα δημόσια σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας της χώρας), η λειτουργία Εργαστηρίων Καινοτομίας (edulabs) στο 30% των σχολείων σε κάθε Εκπαιδευτική Περιφέρεια, ομοίως Εργαστηρίων Επαυξημένης Πραγματικότητας (Augmented Reality Labs, σε 100 πιλοτικά έργα), η επέκταση και ανάπτυξη ανοικτού ψηφιακού εκπαιδευτικού περιεχομένου και πλατφορμών τηλεκπαίδευσης, η μετάβαση στο cloud σε υποδομές του ΕΔΥΤΕ, αλλά και νέες πλατφόρμες επιμόρφωσης εκπαιδευτικών.

Φιλοδοξία του υπουργού (όπως την εξέφρασε κατά την ανάληψη των καθηκόντων του, τον Ιούνιο), είναι το υπουργείο Παιδείας να γίνει «το πρώτο πλήρως ψηφιοποιημένο υπουργείο». Ελπίζουμε όχι μόνο ως προς την καθημερινή λειτουργία του και την ελαχιστοποίηση της γραφειοκρατίας, αλλά και ως προς τον τρόπο διδασκαλίας και το προσαρμοσμένο στην εποχή μας και τις ανάγκες της, περιεχόμενο, σε όλο το εύρος των μαθημάτων.

 

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΠΟΥΖΗΣ
Υπάρχουν προβλήματα και περιορισμοί

Ο επίκουρος καθηγητής, στο Τμήμα Επικοινωνίας, Μέσων & Πολιτισμού του Πάντειου Πανεπιστημίου, Κώστας Καρπούζης, με μακρά θητεία στον ερευνητικό και εκπαιδευτικό χώρο, ήταν ο πρώτος που κλήθηκε να σχολιάσει τις πρόσφατες εξελίξεις σχετικά με την «εισβολή» της Τεχνητής Νοημοσύνης στον χώρο των ΑΕΙ, τις αντιδράσεις καθηγητών – φοιτητών και την επόμενη ημέρα στην ανώτατη παιδεία.

Η «εισβολή» του ChatGPT στην καθημερινότητά μας, τον περασμένο Νοέμβριο, πόσο έχει επηρεάσει (θετικά ή αρνητικά) τη λειτουργία της πανεπιστημιακής κοινότητας;

Θεωρώ ότι, στα καθ΄ ημάς, είμαστε ακόμα σε φάση αναμονής και ενημέρωσης – μεγάλο ρόλο σ’ αυτό έχει παίξει και η σχετική αδυναμία του ChatGPT και των υπόλοιπων παραγωγικών μηχανών, όπως του Google Bard, να παράξουν κείμενο στα ελληνικά, το οποίο να είναι παρόμοιο στη δομή και το περιεχόμενο με αυτό που θα έγραφε ένας άνθρωπος και, επίσης, να είναι σίγουρο ότι δεν περιέχει αντικειμενικά λάθη. Γενικά, οργανώνονται πολλά σεμινάρια, ημερίδες και συζητήσεις σχετικά με τις δυνατότητες και τους περιορισμούς τέτοιων τεχνολογιών (όπως αυτό: https://www.panteion.gr/event/chatgpt-kai-ekpaidefsi-webinar/) με αρκετές «φωνές» να επιμένουν στην απαγόρευση και το κυνήγι όσων τις αξιοποιούν, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει αξιόπιστος τρόπος να είναι κανείς σίγουρος για κάποια περίπτωση λογοκλοπής.

Ποια τα πλεονεκτήματα / μειονεκτήματα της χρήσης αυτής (και των αντίστοιχων, βεβαίως) εφαρμογών στη δουλειά καθηγητών και φοιτητών; Πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτές;

Αν στα ‘μειονεκτήματα’ περιλαμβάνουμε τη δυνατότητα ενός συγγραφέα (φοιτητή ή ακόμα και καθηγητή) να παράξει κείμενο το οποίο δεν έχει γράψει εξ αρχής ο ίδιος, τότε μάλλον ξεχνάμε ότι αυτό ήδη γίνεται κατά κόρον σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ξεκινώντας από την εύκολη λύση της Wikipedia και φτάνοντας ως στο Google Translate πηγών γραμμένων στα αγγλικά. Ένα σημαντικό πρόβλημα με το κείμενο που παράγεται από αυτές τις μηχανές, είναι ότι πρέπει να ακολουθήσει ενδελεχής έλεγχος εγκυρότητας, καθώς δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις όπου έχουν ξεπηδήσει fake news από κάποιο κείμενο που δεν ελέγχθηκε ποτέ.

Στα πλεονεκτήματα, μια παραγωγική μηχανή μπορεί να μας δώσει διαφορετικές μορφές του ίδιου κειμένου, είτε αυτό έχει γραφεί από έναν άνθρωπο, είτε έχει παραχθεί αυτόματα, οι οποίες να ταιριάζουν σε διαφορετικές χρήσεις: για παράδειγμα, με βάση την αποδελτίωση μιας συνέντευξης (καλή ώρα!), το ChatGPT μπορεί εύκολα και γρήγορα να δημιουργήσει ένα σύντομο και περιεκτικό δελτίο τύπου, αλλά και να προτείνει εναλλακτικούς τίτλους για το σχετικό άρθρο. Στην περίπτωση της ακαδημαϊκής έρευνας, μηχανές όπως το Elicit (elicit.org) μπορούν να βοηθήσουν στην αναζήτηση και επισκόπηση της βιβλιογραφίας γύρω από ένα θέμα, ενώ το ChatGPT και το Bard μπορούν εύκολα να περιγράψουν τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας ιδέας, με βάση τη βιβλιογραφία. Θα πρέπει να θυμόμαστε ότι, στην περίπτωση του ChatGPT, η OpenAI παρέχει τη δυνατότητα επικοινωνίας με τρίτα συστήματα, όπως το Wolfram Alpha για μαθηματικούς υπολογισμούς και οπτικοποίηση, το Zapier για αυτοματισμούς γραφείου και διεργασιών, και το Link Reader για άμεση πρόσβαση στο περιεχόμενο μιας ιστοσελίδας, ακόμα κι αν αυτή είναι πρόσφατη – αυτή η δυνατότητα έχει ενσωματωθεί και στην έκδοση του ChatGPT, που η Microsoft περιλαμβάνει στη δική της μηχανή αναζήτησης, το Bing.

Έχετε ήδη βιώσει περιπτώσεις χρήσης (ή και κατάχρησης) από φοιτητές; ποια μορφή έχουν και πώς τις αντιμετωπίζετε, στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας;

Στα μαθήματα που διδάσκω στο Πάντειο Πανεπιστήμιο ενθαρρύνω τους φοιτητές να αξιοποιήσουν αυτές τις τεχνολογίες, όχι μόνο για να αποκτήσουν τις σχετικές δεξιότητες που θα τους είναι απαραίτητες στην εργασία και τις σπουδές τους, αλλά και για να διαμορφώσουν από πρώτο χέρι μια εικόνα των προβλημάτων και των περιορισμών στη λειτουργία τους. Αν και σίγουρα οι Επιστήμονες των Υπολογιστών έχουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και χρήση των Παραγωγικών τεχνολογιών, ο ρόλος των Κοινωνικών επιστημόνων είναι κι αυτός σημαντικός, σαν θεματοφύλακες των δικαιωμάτων των χρηστών, ειδικά σε θέματα δικαιοσύνης των αλγορίθμων και προκαταλήψεων στα αποτελέσματα που παράγουν. Μελετώντας τα παραγωγικά συστήματα κειμένου και εικόνων (όπως το Midjourney και το Dall-E), οι φοιτητές μας εντόπισαν σημαντική προδιάθεση συσχετισμού συγκεκριμένων εννοιών με έμφυλα και πολιτισμικά στερεότυπα, όπως φύλο και επάγγελμα ή καταγωγή και έννοιες, όπως ο «εγκληματίας». Παράλληλα, οι φοιτητές μας αξιοποίησαν αυτές τις τεχνολογίες και για να δημιουργήσουν εύκολα και γρήγορα διαδραστικό περιεχόμενο, όπως σενάρια για αφηγηματικά παιχνίδια και εικόνες και μουσική για τα παιχνίδια αυτά.

Υπάρχει «αξιοποίηση» των νέων δυνατοτήτων σε ανώτερο επίπεδο; πχ. διδακτορικά; ερευνητικές εργασίες; αν δεν ξεκίνησε ακόμα αυτό το φαινόμενο στη χώρα μας (ίσως, λόγω της ‘ανάδελφης’ ελληνικής γλώσσας) πόσο γρήγορα πιστεύετε ότι θα κάνει την εμφάνισή του;

Νομίζω ότι στο ορατό μέλλον δε θα δούμε κάποιο πολύπλοκο σύστημα που να είναι εκπαιδευμένο με ελληνικά κείμενα (προς το παρόν, το ChatGPT μεταφράζει εσωτερικά τα prompts μας στα αγγλικά και τα αποτελέσματά του στα ελληνικά). Θεωρώ, μάλιστα, πιο πιθανό μια τέτοια προσπάθεια να γίνει με Αρχαία Ελληνικά κείμενα, καθώς εκεί υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον από τη διεθνή ερευνητική κοινότητα: φανταστείτε το ChatGPT να παράγει ένα επικό έργο με το στυλ του Ομήρου ή μια πολιτική ομιλία με το στυλ ενός αρχαίου Αθηναίου ρήτορα! Κατά τα άλλα, περιμένω να δω μικρής ή μεγαλύτερης έκτασης αυτόματες μεταφράσεις παραγόμενων κειμένων και, σίγουρα, βιβλιογραφικές επισκοπήσεις με χρήση των παραγωγικών εργαλείων.

 

ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΙΠΠΗ
Αφουγκραζόμαστε συνεχώς τις ανάγκες
Στον χώρο της δευτεροβάθμιας, αλλά και της πρωτοβάθμιας, τα Εκπαιδευτήρια Δούκα ήταν από τους πρωτοπόρους της εισαγωγής των ψηφιακών τεχνολογιών, ήδη από τη δεκαετία του ’10, όχι μόνο σε ελληνικό, αλλά και διεθνές επίπεδο. Η υπεύθυνη Πληροφορικής & Ψηφιακής Εκπαίδευσης, Μαρία Φιλιππή, μίλησε στο netweek,στο πλαίσιο αυτού του Special Report για τις σημερινές απαιτήσεις, ευκαιρίες και προοπτικές

Ποιες ψηφιακές τεχνολογίες και εφαρμογές χρησιμοποιείτε στο σχολείο σας, κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, από πότε και με ποιο τρόπο;

Το σχολείο μας έχει μακρά ιστορία και είναι πάντα πρωτοπόρο στον Τομέα της Πληροφορικής και Ψηφιακής Εκπαίδευσης, με μια παγκοσμίου επιπέδου καινοτομία, την ένταξη του προσωπικού μαθητικού υπολογιστή στην εκπαιδευτική διαδικασία (μοντέλο 1:1 / ένας μαθητής : ένας υπολογιστής) ως δομικό στοιχείο του μοναδικού εκπαιδευτικού του μοντέλου, από το 2007. Σ’ αυτό το πλαίσιο, έχει οργανώσει το εκπαιδευτικό του πρόγραμμα γύρω από το τρίπτυχο Γνώσεις – Δεξιότητες – Αξίες αξιοποιώντας πλήθος εφαρμογών και τεχνολογιών, ανάλογα με τον εκπαιδευτικό στόχο που θέλουμε να επιτευχθεί κάθε φορά.

Φυσικά, ως Microsoft Showcase School με παγκόσμια προβολή και διάχυση καλών πρακτικών συνεργαζόμαστε στενά με την εταιρία, αναπτύσσοντας μαζί της νέα εκπαιδευτικά προγράμματα και μεθοδολογίες όντας και μέλη του Global Advisory Board, είμαστε ένα από τα οκτώ σχολεία σε όλο τον κόσμο. Αξιοποιούμε ολοκληρωμένο οικοσύστημα Μ365 με πρόσβαση όλων των εκπαιδευτικών και μαθητών. Όλες οι τάξεις έχουν την αντίστοιχη ψηφιακή τάξη, η οποία ενημερώνεται συνεχώς από τους εκπαιδευτικούς και οι μαθητές μετέχουν δημιουργικά είτε μέσω του collaboration space του OneNote, είτε του whiteboard του TEAMS. Οι εκπαιδευτικοί μας, που είναι όλοι ΜΙΕs και πάνω από το 70% όλων των ειδικοτήτων MIEEs, έχουν ήδη υλοποιήσει με διαθεματική και διεπιστημονική προσέγγιση το Πολλαπλό Βιβλίο, δίνοντας τους μαθητές πρόσβαση σ’ έναν νέο κόσμο γνωστικής εμπειρίας.

Ποια είναι τα απτά αποτελέσματα αυτής της πρακτικής, τόσο από πλευράς ανάπτυξης νέων δεξιοτήτων, όσο και από πλευράς βελτίωσης της μαθησιακής εμπειρίας για τους μαθητές;

Με βασικούς πυλώνες το τρίπτυχο Γνώσεις – Δεξιότητες – Αξίες αναπτύσσουμε από το 2021 εξατομικευμένα, με τη χρήση νέων Τεχνολογιών, τη διδασκαλία ψηφιακών δεξιοτήτων, τη διδασκαλία Προγραμματισμού – Ρομποτικής και Τεχνητής Νοημοσύνης πολλαπλές δεξιότητες του 21οι αιώνα στα παιδιά μας. Πέρα από γνώσεις, οι μαθητές καλλιεργούν την ενσυναίσθηση, την επίλυση πραγματικών προβλημάτων, την αισθητική, την ανθεκτικότητα, την προσαρμοστικότητα και πολλές ακόμη δεξιότητες, ανάλογα με τις ιδιαίτερες ικανότητες και ανάγκες καθενός.


Ποιο είναι το feedback που παίρνετε; Τι άλλο ζητούν, ως native users;

Αφουγκραζόμαστε συνεχώς τις ανάγκες των digital natives παιδιών μας και αναπτύσσουμε projects στα οποία μετέχουν ως peers και «δημιουργοί», όπως η κατασκευή δικού μας ρομπότ.
Επίσης, έχουμε ομάδα peer to peer learning από μαθητές προς μαθητές για συμβουλευτική σε ανάπτυξη ψηφιακών δεξιοτήτων και απόκτηση πιστοποιήσεων, αλλά και ομάδα Cybersecurity σε συνεργασία με το αντίστοιχο εργαστήριο του Πανεπιστημίου Πειραιά.
Στο ίδιο πλαίσιο, εξοπλίζουμε τους μαθητές μας ήδη από τις βαθμίδες του Γυμνασίου και του Λυκείου με διεθνείς Πιστοποιήσεις Πληροφορικής και ΤΠΕ, όπως τα MOS, που αναγνωρίζονται διεθνώς.
Επιπλέον, ήδη από το Νηπιαγωγείο έχουμε εντάξει στο αναλυτικό πρόγραμμα ειδικό μάθημα Πληροφορικής χωρίς τη χρήση οθονών, βάσει του Computational Thinking. Η Πληροφορική δεν είναι συσκευές και εργαλεία, είναι τρόπος ανθρώπινης σκέψης για να εκπαιδεύσει τις «μηχανές» ώστε να λειτουργήσουν υπολογιστικά και «έξυπνα».

Το λογισμικό και τις εφαρμογές που χρειάζεστε τα βρίσκετε στην ελληνική / διεθνή αγορά ή προχωρήσατε σε εσωτερικές, εξειδικευμένες λύσεις;

Λειτουργούμε με όλους τους τρόπους που αναφέρετε. Οι συνεργάτες μας είναι τόσο Έλληνες, όσο και από τη διεθνή αγορά, ενώ αναπτύσσουμε επίσης λύσεις εσωτερικά, για να υπηρετήσουμε τις καινοτομίες μας.

Ο υπουργός Παιδείας διακήρυξε πρόσφατα ότι προτιμάει τους ‘μαθητές-επεξεργαστές’, από τους ‘μαθητές-σκληρούς δίσκους’. Μιλάμε για μια σημαντική ανατροπή, σε σχέση με τα όσα ίσχυαν ως τώρα, για ουσιαστική αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού. Πόσο δύσκολο είναι να γίνει κάτι τέτοιο και μάλιστα γρήγορα, καθώς οι εξελίξεις τρέχουν;

Χαιρετίζουμε κάθε σχέδιο και πρόγραμμα που θα ανεβάσει την ελληνική εκπαίδευση ακόμη ψηλότερα, ακούγοντας όλες τις προσεγγίσεις με μεγάλη προσοχή. Θέλουμε παιδιά με ανεπτυγμένη ανθρώπινη νοημοσύνη που θα μπορούν να «αποθηκεύουν-κατακτούν», να «επεξεργάζονται» και εν τέλει να «δημιουργούν» σε κάθε συνθήκη, με αντοχή, ευρηματικότητα και ενσυναίσθηση σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Συντεταγμένοι στο βιώσιμο μέλλον του κόσμου μας, ως μέλος των Global Schools του ΟΗΕ, δεν θα μπορούσαμε να λειτουργήσουμε διαφορετικά! Κάθε προσπάθεια, για να πετύχει και να υλοποιηθεί γρήγορα, πρέπει να είναι πάνω από όλα συλλογική. Δηλώνουμε παρόντες και μοιραζόμαστε συνεχώς τις γνώσεις και την εμπειρία μας με την εκπαιδευτική κοινότητα, με πρόσφατο παράδειγμα το συνέδριο για το ΑΙ, στο πλαίσιο Ημερών Καινοτομίας και Καλών Πρακτικών, που ήταν ανοιχτό για όλη την εκπαιδευτική κοινότητα.

 

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΤΣΟΥΡΟΣ
Η τεχνολογία που ήρθε για να μείνει
Στον ‘αγώνα δρόμου’ για τη βέλτιστη αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης (και) στον χώρο της Εκπαίδευσης, η Ευρώπη προσπαθεί να αδράξει την ευκαιρία, διαμορφώνοντας τη δική της πολιτική (μην ξεχνάμε ότι θεωρείται ο «παγκόσμιος νομοθέτης» στις ψηφιακές τεχνολογίες), και να μη μείνει ο «φτωχός συγγενής» σε επίπεδο εφαρμογών, πολύ περισσότερο όταν η έλλειψη ατόμων με ψηφιακές δεξιότητες έχει από καιρό «χτυπήσει κόκκινο» στην αγορά εργασίας της. Έτσι, σχεδίασε και υλοποιεί το δικό της Digital Education Action Plan, επενδύοντας 1,64 Β€ πέρυσι και 1,6 Β€ φέτος. Σ’ αυτό το ευρύτερο πλαίσιο, αναπτύσσει τον δικό της ευφυή εκπαιδευτικό βοηθό, ΑΙ4ΕDU, ο οποίος υποστηρίζεται από κορυφαίες γλωσσικές τεχνολογίες.
Ο Βασίλης Κατσούρος, Διευθυντής του Ινστιτούτου Επεξεργασίας Λόγου στο Ερευνητικό Κέντρο «Αθηνά», που συντονίζει το έργο, μας μίλησε γι’ αυτό.

Καθώς προχωράμε προς τον μετασχηματισμό (μεταξύ πολλών άλλων χώρων) και της εκπαίδευσης, τι καινούριο κομίζει το AI4EDU; Ποιος είναι ο στόχος του και ποια τα βασικά στοιχεία του;

Το έργο AI4EDU-Conversational AI assistant for teaching and learning επιδιώκει να διερευνήσει τη χρήση τεχνολογιών Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) στην εκπαίδευση, μέσω της ανάπτυξης ευφυούς εκπαιδευτικού βοηθού, ο οποίος υποστηρίζεται από κορυφαίες γλωσσικές τεχνολογίες ΤΝ.
Ο διαλογικός βοηθός ΤΝ, που αναπτύσσουμε, αλληλοεπιδρά με μαθητές και εκπαιδευτικούς μέσω φυσικής γλώσσας, με σκοπό να τους υποστηρίζει στην εκπλήρωση των διδακτικών και μαθησιακών τους στόχων, με ευέλικτο, αξιόπιστο και αποτελεσματικό τρόπο.
Πρόκειται για έργο διάρκειας τριών ετών, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και εθνικούς πόρους, με συνολικό προϋπολογισμό 999.810 €.
Το έργο συντονίζει το Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου του Ερευνητικού Κέντρο «Αθηνά», ενώ συμμετέχουν εκπαιδευτικοί, ακαδημαϊκοί και ερευνητικοί οργανισμοί από τέσσερις ευρωπαϊκές χώρες: Luleå Tekniska Universitet (Σουηδία), Ελληνογερμανική Αγωγή (Ελλάδα), Πανεπιστήμιο Κύπρου (Κύπρος), Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου (Κύπρος), Drumcondra Education Center (Ιρλανδία).

Ποιο είναι το σημερινό στίγμα, οκτώ μήνες μετά την εκκίνηση του έργου, και ποια η ως τώρα υποδοχή από το «κοινό»;

Η έναρξη του AI4EDU συνέπεσε χρονικά με την κυκλοφορία του μεγάλου γλωσσικού μοντέλου ChatGPT της OpenAI, του οποίου ο παγκόσμιος αντίκτυπος ήταν ραγδαίος και άμεσος.
Αντιμετωπίσαμε εξαρχής αυτή τη συγκυρία ως μια μεγάλη ευκαιρία για να απευθυνθούμε στην εκπαιδευτική κοινότητα, με σκοπό να ευαισθητοποιήσουμε και να εκπαιδεύσουμε καθηγητές και μαθητές στη χρήση μιας τεχνολογίας που ήρθε -πιστεύω- για να μείνει και μετασχηματίζει ραγδαία τον τρόπο με τον οποίο διδάσκουμε και μαθαίνουμε. Μέσα στους πρώτους οκτώ μήνες του έργου AI4EDU, έχουμε αναπτύξει δύο πρωτότυπα διαλογικών βοηθών, τον Study Buddy για μαθητές και τον Teacher Mate για εκπαιδευτικούς, και έχουμε πραγματοποιήσει μεγάλο αριθμό εκπαιδευτικών εργαστηρίων στις συμμετέχουσες χώρες. Έχουμε ήδη συλλέξει σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη στάση, τις ανάγκες και τις προσδοκίες της κοινότητας μαθητών και καθηγητών κι έχουμε μεταδώσει βασικές γνώσεις και δεξιότητες, ώστε να μπορούν να αξιοποιούν τα πλεονεκτήματά της και να αντιμετωπίζουν τις αδυναμίες της.

Η πάγια τακτική της ΕΕ είναι να ανοίγει, με την έρευνα που υποστηρίζει, νέους δρόμους και να «κτίζει» επόμενες καταστάσεις. Ποιες είναι αυτές, στην περίπτωσή του δικού σας έργου, και ποια τα επόμενα βήματα / στόχοι;

Το έργο AI4EDU χρηματοδοτείται από την ΕΕ στο πλαίσιο των Erasmus+ Forward-looking projects και, συγκεκριμένα, κάτω από την προτεραιότητα «ΤΝ στην εκπαίδευση». Σε αντιστοιχία με τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες, το AI4EDU καλείται να υποστηρίξει την εισαγωγή της ΤΝ στην εκπαίδευση σε πολλές διαστάσεις.
Εκπαίδευση ΜΕ την ΤΝ: Στόχος μας είναι η βελτίωση, η ενίσχυση και η εξατομίκευση της μάθησης (student-facing AI) των μαθητών, καθώς και η ενδυνάμωση των εκπαιδευτικών και η υποστήριξή τους σε όλο τον κύκλο της διδακτικής πρακτικής (teacher-facing AI).
Εκπαίδευση ΓΙΑ την ΤΝ: Στόχος μας είναι να καλλιεργήσουμε τις γνώσεις και δεξιότητες των μαθητών και των καθηγητών για την ίδια την ΤΝ, τις δυνατότητες, τους κινδύνους και τους περιορισμούς της.
Εκπαίδευση για το ΠΩΣ ο άνθρωπος θα συνεργαστεί με την ΤΝ: Στόχος μας είναι η προώθηση της αποδοχής των συστημάτων ΤΝ ως βοηθών μάθησης, αναδεικνύοντας τον ανθρώπινο ρόλο στη λειτουργία και εφαρμογή τους. Παράλληλα, άλλος στόχος μας είναι να αναδείξουμε τις προϋποθέσεις για την ηθική και δεοντολογική ενσωμάτωση της ΤΝ στην εκπαίδευση.

Βλέπω ότι δίνετε (και σωστά) ιδιαίτερη σημασία στο ethical σκέλος αυτού του έργου…

Η ηθική και δεοντολογική εφαρμογή της ΤΝ σε κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας αποτελεί κρίσιμο ζητούμενο στην ΕΕ, όπως αυτό αποτυπώνεται στο ΑΙ Act (Σ.Σ. Πράξη για την Τεχνητή Νοημοσύνη, η οποία βρίσκεται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας).
Σ’ αυτό το πλαίσιο, το AI4EDU έχει ως στόχο τη διερεύνηση, σε πραγματικές συνθήκες χρήσης, και την επισήμανση προς την εκπαιδευτική κοινότητα και τους φορείς χάραξης εκπαιδευτικής πολιτικής, ζητημάτων ηθικής και δεοντολογίας που εγείρονται με τη χρήση εργαλείων ΤΝ στην εκπαίδευση κι έχουν δύο όψεις:
α) τις εγγενείς αδυναμίες των συστημάτων, τα οποία αναπαράγουν ανακρίβειες, προκαταλήψεις και στερεότυπα από τα δεδομένα εκπαίδευσης,
β) τις ηθικές και δεοντολογικές διαστάσεις της χρήσης της ΤΝ από τον άνθρωπο, ώστε να εξασφαλίζεται η ισότιμη, υπεύθυνη, διαφανής και ασφαλής χρήση της. NW

Επιμόρφωση για ChatGPT σε ελληνικά πανεπιστήμια
Δυο ελληνικά πανεπιστήμια, των Πατρών και της Μακεδονίας, ανακοίνωσαν φέτος την έναρξη προγραμμάτων εξειδίκευσης πάνω στο ChatGPT, αλλά και ευρύτερα στα νέα «εργαλεία» Τεχνητής Νοημοσύνης, παρέχοντας αντίστοιχο πιστοποιητικό επιμόρφωσης. Τα μαθήματα γίνονται σε ασύγχρονη μορφή και έχουν διάρκεια τριών μηνών (250 ώρες) στο πρώτο πανεπιστήμιο και εννιά μηνών (420 ώρες), στο δεύτερο, το οποίο μάλιστα εστιάζει ειδικά σε εφαρμογές ΤΝ στην εκπαίδευση. Φυσικά, υπάρχουν και πολλά διεθνή αντίστοιχα προγράμματα ασύγχρονης εκπαίδευσης για το ChatGPT (πχ. Udemy κ.ά.) και όχι μόνο.