Η Ελλάδα έχει τις δυνατότητες και το δυναμικό για να αξιοποιήσει τις ευκαιρίες που παρέχει ο χώρος του διαστήματος, όμως αναγκαία προϋπόθεση παραμένει η ενίσχυση του τοπικού οικοσυστήματος και η βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων.

Έξι μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, αλλά και με εμπειρία 30 χρόνων σε θέσεις ευθύνης στον ESA, ο νέος πρόεδρος του Ελληνικού Κέντρου Διαστήματος, Εμμανουήλ Ράμμος, μιλάει στο netweek για τον ρόλο του, το (θετικό!) momentum για κάθε τι διαστημικό στη χώρα μας που πρέπει να αξιοποιηθεί, για τις προοπτικές, τις ανάγκες και, βεβαίως, τους στόχους του. Από εκεί ξεκίνησε αυτή η συνέντευξη.

Έχουν οριοθετηθεί οι στόχοι, για τα επόμενα χρόνια; Ποιες είναι προτεραιότητές σας;
Το ΕΛΚΕΔ λειτουργεί ως συνδετικός κρίκος μεταξύ της κυβέρνησης, του ιδιωτικού τομέα, της επιστημονικής κοινότητας και των διεθνών διαστημικών οργανισμών, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος (ESA) και η NASA. Οι στρατηγικοί στόχοι στη διάρκεια της προεδρίας μου εστιάζουν:

  • Στην επιτυχή ολοκλήρωση του τρέχοντος διαστημικού προγράμματος που εκτείνεται αρχικά ως το 2030 (κυβοδορυφόροι,, μικροδορυφόροι, υποδομές) και την αποτελεσματική αξιοποίηση των δυνατοτήτων τους. Προφανώς, η υποστήριξη των αναγκών της Πολιτείας αποτελεί βασικό στόχο μας.
  • Στην εξασφάλιση της συνέχειας των τρεχόντων προγραμμάτων πέραν του 2030, με δορυφορικά συστήματα που θα αξιοποιούν την αναπτυσσόμενη υποδομή και θα εξασφαλίζουν τη συνέχεια των παρεχόμενων υπηρεσιών σε φορείς, πάντα σε συνδυασμό με τη βιώσιμη λειτουργία τους.
  • Στην ενίσχυση της ελληνικής συμμετοχής σε παγκόσμια διαστημικά προγράμματα και αποστολές,
  • Στην υποστήριξη του ελληνικού διαστημικού οικοσυστήματος για την ανάπτυξη πρωτοποριακών τεχνολογιών, με εφαρμογές σε άμυνα, μεταφορές, γεωργία, ασφάλεια και περιβάλλον,
  • Στην εκπαίδευση και ενδυνάμωση της επόμενης γενιάς Ελλήνων μηχανικών και επιστημόνων.

Όπως και κάθε άλλη δραστηριότητα, η διαστημική απαιτεί πόρους, στόχους και οργάνωση. Δεδομένου ότι οι διαθέσιμοι πόροι είναι περιορισμένοι, η μεγάλη πρόκληση είναι να βελτιστοποιηθεί η χρήση τους. Γι‘ αυτό πρέπει να οριστούν εθνικοί στόχοι, φιλόδοξοι μεν, αλλά ρεαλιστικοί. Αυτό είναι και το αντικείμενο της εθνικής στρατηγικής που επεξεργάζεται το ΕΛΚΕΔ λαμβάνοντας υπόψιν την υφιστάμενη κατάσταση στην Ελλάδα από πλευράς υποδομών, δυνατοτήτων, χρηματοδότησης έρευνας, έμψυχου υλικού, αλλά και τις διεθνείς εξελίξεις σε αγορές, έρευνα /τεχνολογία, πολιτική.

Δυνατότητες και δυναμικό υπάρχουν, αλλά πρέπει να υπάρξει αντίστοιχη χρηματοδότηση και επιχειρηματική πρωτοβουλία. Το διάστημα είναι αποδοτική επένδυση: 1 € επενδυμένο στο διάστημα συνεισφέρει κατά μέσο όρο 8 € στην ευρωπαϊκή οικονομία. Και πάντα η καινοτομία, όχι μόνο στην τεχνολογία αλλά και στη διαχείρισή της, αποτελεί βασικό στοιχείο ανάπτυξης, όπως δείχνουν απτά παραδείγματα μικρών κρατών με σημαντική παρουσία στη διαστημική π.χ. το Λουξεμβούργο με τον Νο 1 παγκοσμίως διαστημικό οργανισμό τηλεπικοινωνίων (SES), ή η Φινλανδία μ’ έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο οργανισμό τηλεπισκόπησης (ICEΥΕ). Το ελληνικό εθνικό πρόγραμμα SmallSat είναι ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Ποιες είναι οι μεγάλες ευκαιρίες και προκλήσεις για την Ελλάδα, στο πλαίσιο του Εθνικού Διαστημικού Προγράμματός της;
Το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος έχει συντάξει σχέδιο εθνικής διαστημικής στρατηγικής, σύνοψη του οποίου θα δοθεί σε δημόσια διαβούλευση σύντομα, με στόχo τη συλλογή απόψεων και σχολίων απ’ όλους τους ενδιαφερόμενους φορείς, σχετικά με τις προτεινόμενες δράσεις. Ο ορίζοντας αυτής της πρότασης εκτείνεται αρχικά ως το 2030 και κατόπιν ως το 2035, ενώ έχει συνταχθεί βάσει συστηματικής ανάλυσης της υφιστάμενης κατάστασης στην Ελλάδα, των διεθνών τάσεων και εξελίξεων, και των δυνατοτήτων της χώρας
Η υποστήριξη των αναγκών της Πολιτείας αποτελεί βασικό προαπαιτούμενο της στρατηγικής και το ΕΛΚΕΔ εργάζεται για τη συστηματική υποστήριξη της ανάπτυξης ικανοτήτων εντός των υπουργείων, με στόχο την αξιοποίηση διαστημικών λύσεων. H εξασφάλιση και αξιοποίηση δημόσιων και ιδιωτικών πόρων είναι κομβικής σημασίας και το ΕΛΚΕΔ -με την υποστήριξη του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης- εργάζεται για την εξασφάλιση πόρων για την επόμενη φάση του διαστημικού προγράμματος, που θα διαδεχθεί το τρέχον, και την υποστήριξη των αναγκών της.
Παράλληλα, συμμετέχει στην εκπροσώπηση της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς, όπως ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος, που υποστηρίζουν τη βασική έρευνα σε όλους τους τομείς του διαστήματος, και προωθεί διεθνείς συνεργασίες και διακρατικές συμφωνίες για άνοιγμα νέων αγορών και συνεργασιών για το εγχώριο οικοσύστημα, σε συνεργασία με τα υπουργεία Ψηφιακής Διακυβέρνησης και Εξωτερικών.

Το ΕΛΚΕΔ συνεισφέρει μόνο στον σχεδιασμό ή συμμετέχει με επεμβάσεις στην καθημερινότητα, γενικά όπου υπάρχουν διαστημικές εφαρμογές;
To ΕΛΚΕΔ αποσκοπεί στην υποστήριξη της βιώσιμης ανάπτυξης του ελληνικού διαστημικού οικοσυστήματος και τη δημιουργία αξίας για την κοινωνία, από τη βασική έρευνα έως την ανάπτυξη υπηρεσιών. Οι δραστηριότητές του είναι πολυσχιδείς και περιλαμβάνουν:

  • τη διαμόρφωση της Εθνικής Διαστημικής Πολιτικής- την προώθηση και αξιοποίηση διαστημικής τεχνολογίας και εφαρμογών. Για παράδειγμα, στο ΕΛΚΕΔ λειτουργεί μονάδα συλλογής και επεξεργασίας δεδομένων δορυφορικής τηλεπισκόπησης, υποστηρίζοντας πολλαπλές εφαρμογές όπως π.χ. η αντιμετώπιση δασικών πυρκαγιών ή περιβαλλοντικών καταστροφών, αλλά και η επιτήρηση του περιβάλλοντος. Η μονάδα βρισκόταν σε πλήρη λειτουργία το Δεκαπενταύγουστο, προφέροντας υποστήριξη στην Πυροσβεστική για τις πυρκαγιές σε Λαύριο, Πάτρα κλπ, με δορυφορικές εικόνες/χάρτες και προσομοιώσεις/προβλέψεις της εξέλιξης της πυρκαγιάς.
  • τη διαχείριση εθνικών προγραμμάτων σε τομείς του Διαστήματος, όπως πχ. το πρόγραμμα μικροδορυφόρων
  • την ενίσχυση και ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων μέσα από διαστημικές τεχνολογίες σε συνεργασία με την εγχώρια διαστημική βιομηχανία
  • την επιτέλεση εκπαιδευτικού έργου, καθώς η έρευνα και η βιομηχανία χρειάζονται προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης. Στη χώρα μας δραστηριοποιούνται περισσότερες από 80 επιχειρήσεις και 2500 εργαζόμενοι – σημαντικό δέλεαρ απέναντι στο brain gain.
  • τη διάχυση και ενημέρωση του κοινού, καθώς οι διαστημικές τεχνολογίες και εφαρμογές έχουν γίνει απαραίτητο στοιχείο της καθημερινότητάς μας.
  • τη συμμετοχή σε ευρωπαϊκούς και διεθνείς οργανισμούς για θέματα Διαστήματος, την ανάπτυξη ευρωπαϊκών και διεθνών συνεργασιών. Για παράδειγμα, έχει συμβάλει ενεργά, με στρατηγικές συνεργασίες, τεχνική τεκμηρίωση και θεσμική εκπροσώπηση στην ένταξη της; Ελλάδας στη διεθνή δυναμική που διαμορφώνεται γύρω από την ανθρώπινη και ρομποτική εξερεύνηση του Διαστήματος.

Έχετε τα αναγκαία μέσα, αλλά και την άνωθεν στήριξη για τη στήριξη ενός ενεργού, δραστήριου οικοσυστήματος, ακόμα και με διεθνείς βλέψεις; 
Όπως έδειξε και το πρόγραμμα των μικροδορυφόρων που βρίσκεται σήμερα σε πλήρη εξέλιξη, βασική προϋπόθεση αποτελεί η χρηματοδότηση των προγραμμάτων κι εδώ χρειάζεται η κρατική συνδρομή στο αρχικό κεφάλαιο (seed funding), ιδιαίτερα για καινοτομικά προγράμματα. Κατ’ αρχήν, πρέπει να προσδιοριστούν οι στόχοι, δηλ. τι επιδιώκει το συγκεκριμένο πρόγραμμα, ώστε να αποτελέσουν τη βάση για σωστή ανάπτυξη των προδιαγραφών και σωστό σχεδιασμό. Τέτοια προγράμματα αποτελούν κίνητρο για συνεργασίες και αναπτυξιακές επενδύσεις, προσελκύοντας διεθνείς παίκτες στην Ελλάδα. Το ελληνικό διαστημικό οικοσύστημα μπορεί, με κατάλληλες συνεργασίες και χρηματοδότηση, να αναπτύξει καινοτομικά συστήματα και να γίνει πόλος έλξης για το λεγόμενο brain gain, δημιουργώντας καλά αμοιβόμενες θέσεις εργασίας για προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης.

Εν κατακλείδι, το Διάστημα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι εργαλείο πολιτισμικής αναγέννησης, οικονομικής ανάπτυξης και, βεβαίως, εθνικής στρατηγικής. Η Ελλάδα διαθέτει τις δεξιότητες, το υπόβαθρο και το όραμα για να συμμετέχει ενεργά στο παγκόσμιο διαστημικό οικοσύστημα. Το μέλλον ανήκει σε όσους το οραματίζονται, το σχεδιάζουν και το οικοδομούν, κι αυτός ακριβώς είναι ο στόχος που έχουμε θέσει στο Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος.