Η έλευση του 5G δεν έχει το αναμενόμενο momentum -κυρίως λόγω των διεθνών συνθηκών και στο δικό μας ημισφαίριο- αλλά η δυναμική του παραμένει και -σε συνδυασμό με αυτή των ιδιωτικών δικτύων 5G- διατηρεί την γοητεία της, καθώς οι προοπτικές τους αναπτύσσονται.

Λίγο καιρό αφότου συνηθίσαμε το ημερολόγιο να δείχνει 2022, η παγκόσμια αγορά κινητών έφτασε ένα σημαντικό ορόσημο: για πρώτη φορά οι πωλήσεις 5G smartphones ξεπέρασαν τις πωλήσεις κινητών τεχνολογίας 4G. Μην φανταστείτε κάποιο ποσοστό που να δικαιολογεί σαμπάνιες να ανοίγουν με τους φελλούς τους να διαγράφουν τροχιές ανάλογες των πωλήσεων. Σύμφωνα με το “Global Monthly Handset Model Sales Tracker” της Counterpoint Research, η υπέρβαση των πωλήσεων των συσκευών 5G έναντι αυτών τεχνολογίας 4G πέρασε τους πρώτους μήνες του 2022, απλώς την διαφορά του 1%. Εύλογο είναι να αναρωτηθεί κανείς γιατί να εστιάσει μια ανάλυση αυστηρά στις πωλήσεις. Η απάντηση είναι ότι από τις πωλήσεις αυτές αναμένεται να προέλθει ένα μεγάλο ποσοστό από τη χρηματοδότηση για την περαιτέρω ανάπτυξη τεχνολογιών, εφαρμογών και δικτύων 5G. Αλλά και γιατί οι ενδείξεις αυτές είναι ένας σαφής δείκτης για την κατεύθυνση που κινείται η αγορά και οι προσδοκίες του κοινού.

Το πρόβλημα είναι ότι αν στα παραπάνω νούμερα υπολογίσει κανείς το μερίδιο της Κίνας και της ευρύτερης Νοτιανατολικής Ασίας, αυτό που μένει για τη Δύση είναι πολύ χαμηλό. Χάρη στην κεντρική -κρατική πολιτική επενδύσεων και υποδομών, η Κίνα είχε την υψηλότερη διείσδυση 5G στον κόσμο τον πρώτο μήνα του 2022, με 84%. Δεν πρόκειται βέβαια για κάποιο «θαύμα». Αλλά όπως χαρακτηριστικά αναφέρει και η ανάλυση της Counterpoint Research «η προώθηση του 5G από τις κινεζικές τηλεπικοινωνιακές εταιρείες, σε συνδυασμό με την ετοιμότητα των κατασκευαστών να προμηθεύουν τους καταναλωτές με 5G smartphones σε ανταγωνιστικές τιμές, ήταν οι παράγοντες που επιτρέπουν αυτούς τους εντυπωσιακούς ρυθμούς διείσδυσης της νέας τεχνολογίας».

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της GSMA (Global System for Mobile Communications Association), η έλευση του 5G είναι αναπόφευκτη και οι συνδέσεις 5G θα υπερβούν τα 2 δις έως 2025. Μάλιστα, έως τα τέλη του 2025, το 5G θα αντιπροσωπεύει περισσότερο από το 25% των συνολικών συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας, δηλαδή τριπλάσιο ποσοστό έναντι του 2021, όταν έφθανε μόλις το 8%. Από την ίδια ανάλυση της GSMA –«Mobile Economy Report 2022»- προκύπτει ότι περισσότεροι από 2 στους 5 πολίτες, παγκοσμίως, θα έχουν έως τα τέλη του 2025 πρόσβαση σε 5G δίκτυα και «αυτή η άνευ προηγουμένου ανάπτυξη αντιπροσωπεύει την ταχύτερη διείσδυση δικτύων κινητής τηλεφωνίας σε σύγκριση με το 3G και το 4G». Το πρόβλημα είναι ότι σχεδόν και οι δύο από τους παραπάνω πολίτες θα είναι …Κινέζοι.

Η αντίστοιχη διείσδυση των 5G smartphones, στις αρχές του τρέχοντος έτους, μεταφραζόταν ποσοστιαία για τη Βόρεια Αμερική και τη Δυτική Ευρώπη (κυρίως Αγγλία -Γερμανία -Γαλλία) σε 73% και το 76% αντίστοιχα. Κάποιες έρευνες μάλιστα -ανάλογα με το ποιες χώρες της δύσης συμπεριλαμβάνουν στην έρευνα- συχνά αναφέρουν μόλις ένα 60%.
Η ερμηνεία δεν απαιτεί μεταφυσικές ικανότητες. Τα δύο χρόνια της πανδημίας ο μέσος δυτικός καταναλωτής το βρήκε μάλλον δύσκολο να δικαιολογήσει το αρκετά υψηλό «σκαλί» της τιμής ανάμεσα σε μια 4G και μια 5G συσκευή. Ειδικά όταν ήταν κλεισμένος σπίτι του το μεγαλύτερο διάστημα λόγω πανδημίας και επικοινωνούσε μέσω wifi, νιώθοντας οικονομική ανασφάλεια. Παράλληλα η διατάραξη της εφοδιαστικής αλυσίδας δεν βοήθησε καθόλου στην αύξηση της προσφοράς και την ανάλογη πτώση των τιμών. Ειδικά όταν τα μισά πλοία που θα μετέφεραν να νέα και φθηνότερα μοντέλα 5G συσκευών, να έχουν κολλήσει σε κάποιο κινεζικό λιμάνι.

Έτσι η Ευρωπαϊκή Ένωση Τηλεπικοινωνιακών Διαχειριστών Δικτύων (ETNO) έχει ήδη χτυπήσει νωρίτερα το «καμπανάκι» για τα ευρωπαϊκά δίκτυα 5G σημειώνοντας πως η υιοθέτηση του 5G στην Ευρώπη έχει μείνει πίσω σε σχέση με τον υπόλοιπο αναπτυγμένο κόσμο. Ειδικότερα ανέφερε πως μόλις το 2,8% των συνολικών συνδέσεων κινητής τηλεφωνίας στην Ευρώπη είναι 5G, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στις ΗΠΑ είναι 13,4% και στη Νότια Κορέα είναι 29,3% σημειώνοντας πως «ενώ έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στην Ευρώπη μέχρι στιγμής και ορισμένοι πάροχοι προσφέρουν ταχύτητες αστραπής, η εικόνα είναι ανάμεικτη σε όλη την ήπειρο και η Ευρωπαϊκή Ένωση αναγκάζεται να αναδιπλώσει τα φιλόδοξα σχέδιά της».
Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν πως τα δύο βασικά προβλήματα στην ανάπτυξη ενός σχεδίου ανάπτυξης του 5G είναι η έλλειψη επενδύσεων και η δυσκολία κεντρικού σχεδιασμού σε αγορές που -αντίθετα από την κινεζική για παράδειγμα- είναι πολυδιασπασμένες και δύσκολο να σχεδιαστεί μια κεντρική στρατηγική για το σύνολο τους. Χαρακτηριστικό είναι ότι σε ΗΠΑ και Κίνα οι βασικοί πάροχοι είναι περίπου 3, ενώ σε όλοι την Ευρωπαϊκή Ένωση οι -συχνά σε άμεσο ανταγωνισμό μεταξύ τους- πάροχοι είναι περίπου 100.

Η «ιδιωτική» γοητεία του 5G
Παρόλα αυτά υπάρχει ένας άλλος κόσμος όπου το 5G διατηρεί αμείωτη την γοητεία του. Και αυτός είναι ο κόσμος των ιδιωτικών δικτύων. Εκεί το 5G δεν είναι απλώς μια νέα υπηρεσία ή -ακόμα χειρότερα- μια νέα προδιαγραφή στην ήδη υπάρχουσα υπηρεσία της κινητής τηλεφωνίας.
Τα ιδιωτικά δίκτυα δίκτυα 5G είναι στην ουσία το νευρικό σύστημα που θα συνδέσει όλες τις νέες τεχνολογίες σε ένα πλήθος από τομείς, οι οποίοι στην ουσία θα σχηματοποιήσουν το μέλλον κάθε μιας βιομηχανίας και αγοράς ξεχωριστά, αλλά και σε αλληλεπίδραση μεταξύ τους.

Σε έντονα ανταγωνιστικά οικοσυστήματα όπως η βαριά βιομηχανία και οι μεταφορές για παράδειγμα, η εντατικοποίηση της ψηφιακής αλλαγής του κόσμου μας τα τελευταία χρόνια έβαλε πιο ψηλά τον πήχη των απαιτήσεων. Έγινε έτσι ξεκάθαρο ότι χωρίς το μηδενικό latency και την αξιοπιστία που τα 5G δίκτυα υπόσχονται, μια σειρά από τεχνολογίες που περιμένουμε να συνδεθούν με τον κόσμο μας θα παραμένουν πρακτικά ημιτελείς. Το Internet of Things θα είναι πάντα αργό και δύσχρηστο, τα Big Data και το ΑΙ μια πολύ «αργή» και επίπονη εφαρμογή και η χρήση ρομπότ προβληματική. Αντίστοιχα και η ιδέα της αναβάθμισης της παραγωγής σε προδιαγραφές Industry 4.0 θα παραμείνει μια ουτοπική σύλληψη. Όσο για την δημιουργία και εξάπλωση δικτύων αυτόνομων οχημάτων θα είναι πρακτικά αδύνατη χωρίς 5G.

Όπως μας λέει και ο Γρηγόρης Χασάνης E/M and Tolling Systems Manager της «Ολυμπία Οδός Α.Ε.», η έλευση της τεχνολογίας 5G, που δίνει τη δυνατότητα μεταφοράς τεράστιου όγκου δεδομένων σε πραγματικό χρόνο, σηματοδοτεί το πέρασμα των μεταφορών στην εποχή της «αυτόνομης» οδήγησης. «Η τεχνολογία 5G και ο ακριβής προσδιορισμός τοποθεσίας μπορούν να βελτιώσουν την ασφάλεια της κυκλοφορίας και να μειώσουν τα τροχαία ατυχήματα στο μέλλον» μας εξηγεί.
«Η Ολυμπία Οδός έχει ήδη ενσωματώσει στη νέα εφαρμογή της για κινητά, που είναι διαθέσιμη, τον προσδιορισμό της τοποθεσίας σε πραγματικό χρόνο, ενώ επιπλέον για πρώτη φορά όταν κάποιος καλεί το Κέντρο Ελέγχου Κυκλοφορίας μέσα από την εφαρμογή δίνεται αυτόματα η θέση του στους χειριστές μέσω του συστήματος παρακολούθησης του αυτοκινητόδρομου (MMS). Παράλληλα, έχουμε αναπτύξει ένα σύστημα προειδοποίησης σε πραγματικό χρόνο, ώστε τα οχήματα και οι οδηγοί τους να μπορούν να λαμβάνουν άμεσα, μέσα από την εφαρμογή τα μηνύματα των VMS (Πινακίδες Μεταβλητών Μηνυμάτων) του αυτοκινητόδρομου.

Στα σχέδιά μας για το άμεσο μέλλον είναι η επέκταση της λειτουργικότητας της εφαρμογής χρησιμοποιώντας την τεχνολογία 5G, και συγκεκριμένα σκοπεύουμε να φτιάξουμε ένα πρωτοποριακό σύστημα προειδοποίησης συμβάντων σε πραγματικό χρόνο με άξονες την εφαρμογή για κινητά και την υφιστάμενη σύνδεσή της με το σύστημα ελέγχου MMS του αυτοκινητόδρομου. Έτσι, θα μπορέσουμε να εξυπηρετήσουμε τους οδηγούς μέχρι την πλήρη μετάβαση σε εξυπνότερα οχήματα, όπου αυτά θα επικοινωνούν απευθείας μεταξύ τους. Αυτό όμως θα πάρει χρόνο, και τέτοιες λύσεις σαν αυτή που σχεδιάζουμε, μπορούν να δώσουν πρόσθετη αξία μέχρι τότε.

Στο ίδιο μήκος κύματος είναι και η άποψη του Δρ. Χαρίλαου Κουμαρά, εντεταλμένου ερευνητή – Επιστημονικού υπεύθυνου και Τεχνικού διευθυντή του Ευρωπαϊκού ερευνητικού έργου «EVOLVED-5G” στο Ινστιτούτο Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών ΕΚΕΦΕ «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ». «Η συνεισφορά των δικτύων 5G στην κοινωνική και οικονομική ζωή της χώρας αναμένεται να είναι σημαντική, διότι πέρα από απλά δίκτυα πρόσβασης (access networks), τα δίκτυα 5G μπορούν να αξιοποιηθούν ως προγραμματιζόμενες πλατφόρμες, αναπτύσσοντας και νέα συνεργατικά επιχειρηματικά μοντέλα. Προς αυτή την κατεύθυνση, η δυνατότητα προγραμματισμού του δικτύου 5G δημιουργεί νέες ευκαιρίες στην ανάπτυξη καινοτόμων εφαρμογών, αφού οι μηχανικοί λογισμικού μπορούν πλέον να κάνουν τις εφαρμογές τους εξυπνότερες, αξιοποιώντας δεδομένα και πληροφορίες που παρέχονται από το δίκτυο 5G, όπως η θέση του χρήστη ή η κατάσταση του δικτύου, αλλά και οι εφαρμογές μπορούν να «διαπραγματευτούν» με το δίκτυο συγκεκριμένα επίπεδα ποιότητας για την παροχή μιας συγκεκριμένης B2B υπηρεσίας, μέσω του δικτυακού τεμαχισμού (network slicing)».

Ωστόσο, όπως διευκρινίζει ο Γρηγόρης Χασάνης «για να έχουμε αυτόνομα οχήματα, χρειαζόμαστε νέα οχήματα, αναβάθμιση της υποδομής με “έξυπνη” σηματοδότηση, καθώς και νέες υπηρεσίες.
Μια τέτοια υπηρεσία θα βασίζεται σε αλγόριθμούς ΑΙ και θα μπορεί, μεταξύ άλλων, να “βλέπει” οχήματα, τον περιβάλλοντα χώρο, ακόμα και να προβλέπει ατυχήματα και να λαμβάνει προφυλάξεις. Η Ολυμπία Οδός μπορεί να προσαρμόσει τα δίκτυα 5G χρησιμοποιώντας τις υποδομές της. Για παράδειγμα, οι κεραίες 5G μπορούν να εγκατασταθούν στους ιστούς και τους πυλώνες φωτισμού, ενώ επιπλέον δεδομένα μπορούν να διοχετευτούν μέσω των οπτικών ινών που είναι εγκατεστημένες στον αυτοκινητόδρομο, για τις οποίες έχουμε φροντίσει να έχουμε διαθεσιμότητα, πέραν των τυπικών αναγκών του αυτοκινητόδρομου.

Όλα αυτά σε συνεργασία με τις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας μιας που ήδη έχουν εγκαταστήσει σταθμούς βάσης στην περιοχή ευθύνης μας. Πρόθεσή μας είναι να χρησιμοποιήσουμε την τεχνολογία 5G και σε άλλους σκοπούς που αφορούν το Έργο υποδομής, όπως είναι η εφαρμογή σεναρίων DR (disaster recovery) για την αποκατάσταση των πληροφοριακών συστημάτων στην περίπτωση μιας φυσικής καταστροφής ή στη χρήση εναλλακτικής διαδρομής για τις λειτουργίες μας στην περίπτωση που οι οπτικές ίνες καταστραφούν για τον οποιοδήποτε λόγο». Σε αυτήν την κατεύθυνση κινείται όπως μας εξηγεί και ο Χαρίλαος Κουμαράς, τo ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», και συγκεκριμένα το εργαστήριο Media Net Lab του Ινστιτούτου Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, που όπως λέει «πρωτοστατεί στην έρευνα του 5G στην Ελλάδα, αλλά και στην Ευρώπη. Συμμετέχει και συντονίζει ερευνητικά προγράμματα που αναπτύσσουν μια πληθώρα καινοτόμων εφαρμογών 5G, αξιοποιώντας τα ανταγωνιστικά τεχνολογικά πλεονεκτήματα των δικτύων 5ης γενιάς. Σε αυτό το πλαίσιο, το Ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα EVOLVED-5G αναπτύσσει καινοτόμες εφαρμογές για δίκτυα 5G στα πλαίσια της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης (Industry 4.0), ενώ ταυτόχρονα παρέχει και υλικό εκπαίδευσης και κατάρτισης σε μηχανικούς και προγραμματιστές σχετικά με τις νέες δυνατότητες που προσφέρουν τα δίκτυα 5G στην ανάπτυξη νέων εφαρμογών».

Ιδιωτικά ή μη δίκτυα 5G σε Ανατολή και Δύση
Η τάση για την ενεργοποίηση των δυνατοτήτων των ιδιωτικών δικτύων 5G διαγράφεται διεθνώς. Αλλά στο ίδιο μοτίβο με το ευρύτερο 5G δείχνει τον κίνδυνο ο διαφορετικός ρυθμός ανάπτυξης του 5G οικοσυστήματος σε κάθε χώρα, να αφήσει πίσω ολόκληρους πληθυσμούς και τις αγορές τους που θα στερηθούν τις ευκαιρίες για ανάπτυξη, εξέλιξη και κερδοφορία. Νωρίτερα φέτος στο Mobile World Congress στη Βαρκελώνη ο Mikael Back, corporate officer στο τμήμα Group Function Technology της Ericsson, ήταν ειλικρινής σχετικά με τις δυναμικές αυτές στην δύση.

«Σε ορισμένους τομείς αποδείχθηκε ότι είμασταν υπεραισιόδοξοι» παραδέχθηκε σε δήλωση του στο cnn.gr, προσθέτοντας πάντως ότι υπάρχει έντονο ενδιαφέρον τόσο για επιχειρηματικές εφαρμογές, όπως, για παράδειγμα, αυτές που αφορούν τον κατασκευαστικό κλάδο, όσο και ορισμένες που έχουν σχέση με τους καταναλωτές σε τομείς όπως είναι το gaming και το AR. Τονίζοντας ότι πρακτικά στην δύση το ζητούμενο είναι η δημιουργία του οικοσυστήματος. Ή για την ακρίβεια η επαναδημιουργία του. Την ίδια στιγμή στο περίπτερο της Huawei, μια εικόνα από την άλλη πλευρά του πλανήτη 5G ήταν εμφανής. Και πρόβαλε περιπτώσεις όπου ιδιωτικά δίκτυα 5G ήταν ήδη σε λειτουργία αναβαθμίζοντας από εργοστάσια, μέχρι μουσεία με εφαρμογές augmented reality.

Ο αγώνας ανάμεσα σε ανατολή και δύση έχει μόλις αρχίσει, ή έχει ήδη χαθεί λοιπόν; Είναι πολύ νωρίς για να κρίνουμε. Το μόνο σίγουρο είναι ότι στη Δύση το ίδιο παιχνίδι παίζεται με άλλους όρους.  Το «πολυτραγουδισμένο» και πολυαναμενόμενο metaverse για παράδειγμα χρειάζεται απεγνωσμένα τεχνολογίες συνδεσιμότητας όπως το 5G, προκειμένου να έρθει στην ζωή και αρκετοί αναλυτές αντιστρέφουν την δυναμική λέγοντας ότι η εξάπλωση του 5G θα ξεγεννήσει το metaverse και όχι το ανάποδο. Όπως μάλιστα δήλωσε στην Βαρκελώνη και ο Βrian Smyth, διευθυντής στρατηγικής για τον τομέα της τεχνολογίας στην Accenture, υπάρχει τεράστιο ενδιαφέρον για εφαρμογές στο metaverse, από διαφορετικούς κλάδους όπως το retail, εταιρείες μόδας και μεγάλες επιχειρήσεις και σχεδόν οι μισοί τηλεπικοινωνιακοί πάροχοι ήδη εστιάζουν εκεί, έχοντας αναπτύξει τον σχετικό στρατηγικό σχεδιασμό που εμπλέκει τεχνολογίες επαυξημένης και εικονικής πραγματικότητας. Εξήγησε μάλιστα ότι μπορεί να κάνουμε ακόμα τα πρώτα μας βήματα, αλλά το metaverse δείχνει προοπτικές μεγάλης ανάπτυξης, ειδικά σε τομείς όπως η επαγγελματική εκπαίδευση, τα ιατρικά εργαστήρια, αλλά και τα digital twins της βιομηχανίας του μέλλοντος που ήδη σχηματοποιείται χάρη στα ιδιωτικά δίκτυα. Γιαυτό όπως είπε υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον από διάφορους κλάδους στο να πειραματιστούν και να δημιουργήσουν ένα οικοσύστημα και αυτό θα προκαλέσει έντονη κινητικότητα σε επίπεδο εξαγορών και επενδύσεων τα επόμενα χρόνια.

Θα είναι το metaverse από μόνο του αρκετό για να κινήσει μια ολόκληρη meta-βιομηχανία; Πιθανότατα όχι, αν και πολλοί οραματίζονται μια ολόκληρη μετα-πραγματικότητα, της οποίας ο συνδυασμός ιδιωτικών και δημόσιων δικτύων 5G θα είναι ο καμβάς. Αλλά κάθε πρόβλεψη είναι επισφαλής μιας που πλέουμε σε αχαρτογράφητα νερά. Η δυναμική ανάμεσα σε 5G και metaverse πάντως είναι πρωτοφανής.

Χαρακτηριστικά ο Bob Flanagan, Economics Consulting Director της HIS Markit είχε πρόσφατα δηλώσει ότι οι προφανείς θετικές επιδράσεις από όλες τις διασυνδεδεμένες με το 5G καινοτομίες θα κυμανθούν ανάλογα με τον τομέα εφαρμογής τους, από την αύξηση της παραγωγικότητας, την αποτελεσματικότητα τω μηχανών και την συνεργασία τους με τους ανθρώπους. «Μέχρι να γίνει το 5G ένας καταλύτης που θα εξωθήσει την τεχνολογία κινητής τηλεφωνίας στο να γίνει μια Τεχνολογία Γενικής Χρήσης και όπως ο ηλεκτρισμός και οι ατμομηχανές πριν από αυτό να αναβαθμίσει το ίδιο το γενικό επιπέδο ζωής των ανθρώπων όλου του πλανήτη».

H μελέτη της IHS Markit «5G Economy Study» που χρηματοδοτήθηκε από την Qualcomm Technologies Inc., μεταφράζει μάλιστα αυτή την «γενική χρήση» σε αύξηση πωλήσεων ως το 2035 κατά 1 τρις δολάρια περισσότερα από την αντίστοιχη μελέτη του 2017. Δηλαδή σε σύνολο 13,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε πωλήσεις αλλά και παραγόμενη αξία, γύρω από το 5G.