Η αξία του χρυσοφόρου κοιτάσματος των data είναι πια παγκόσμια γνωστή και τα εργαλεία αξιοποίησης τους γίνονται ικανότερα και φθηνότερα σχεδόν κάθε εξάμηνο. Αυτό φέρνει το data management απέναντι σε διλλήματα για την σωστή στρατηγική εκμετάλλευσης τους και οι απαντήσεις συχνά εξελίσσονται σε ολόκληρες «φιλοσοφίες» διαχείρισης.
Ξεκίνησαν γοητευτικά και μυστηριώδη σαν μυστικό όπλο. Ήταν περιορισμένα και γι’ αυτό πολύτιμα, οπότε και η προνομιακή πρόσβαση τους σε αυτά θα έκανε πανίσχυρο κάποιον οργανισμό που θα θύμιζε «κακό» παλιάς περιπέτειας James Bond. Μετά τα τεράστια «κοιτάσματα» δεδομένων που αποκάλυψε η ψηφιοποίηση, μας έκαναν να τα δούμε ως «το νέο πετρέλαιο». Θετικό για την αναγνώριση της αξίας τους, αλλά μόλις έγινε κατανοητό ότι όλοι παράγουν data -σε κάθε κομμάτι της ψηφιακής ζωής τους- η αναλογία άρχισε να εγκαταλείπεται. Όλοι παράγουν data αλλά δεν γεννιούνται όλοι πάνω σε μια υπόγεια λίμνη πετρελαίου -δυστυχώς- οπότε ως τι θα πρέπει να επανεκτιμήσουμε τα data; Αν θα έπρεπε να διακινδυνεύσουμε μια επόμενη αναλογία θα ήταν πως τα data είναι το επόμενο real estate. Μπορούν να είναι επένδυση αλλά και απλώς να «εξαπλώνονται» κάπου ανενεργά. Σε αυτή την προσέγγιση όπως ακριβώς μπορείς να έχεις όση γη μπορείς να φανταστείς, αλλά κερδίζεις μόνο από όση μπορείς να διαχειριστείς με επιτυχία. Τα data είναι στην ουσία μια νέα επικράτεια. Ο σύγχρονος επιχειρηματικός κόσμος ανακάλυψε σε αυτά έναν Νέο Κόσμο, όπως ακριβώς οι Ευρωπαίοι την Αμερική. Υπήρχε εκεί από την αρχή του κόσμου και τράκαραν πάνω της ψάχνοντας shortcut για τις Ινδίες, αλλά σημασία απέκτησε μόνο όταν ξεκίνησε η αποτελεσματική εκμετάλλευση της. Αντίστοιχα τα data είναι «εκεί» και σε αφθονία, αλλά για τον σύγχρονο επιχειρηματικό κόσμο η πρόκληση είναι να επιλέξει τον καλύτερο δρόμο προς την αξιοποίηση κάθε ενός κομματιού όλης αυτής της πληροφορίας.
Αυτή η ανάγκη διαχείρισης των data είναι που ενεργοποιεί μια τεράστιας δυναμικής αγορά εργαλείων και υποδομών data στις μέρες μας. Ενδεικτικό είναι ότι κατά την Gartner στην πρόβλεψη της για την χρονιά που μόλις έκλεισε «Predicts 2022: Data Management Solutions Embrace Automation and Unification» δύο αριθμοί προβάλουν ενδεικτικοί των εξελίξεων που έρχονται. Η συνολική δαπάνη για cloud based διαχείριση data για το 2020 ήταν στα 312 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. Τη χρονιά που μόλις έκλεισε η πρόβλεψη ήταν για 482 δισεκατομμύρια δολάρια. Αύξηση 170 δις -πάνω από 50%- σε δύο χρόνια και μόνο στη δαπάνη σε cloud εργαλεία και υποδομές.
Οι αναλυτές της Gartner εξετάζουν τόσο τις συνέπειες της υιοθέτησης του cloud στο ευρύτερο data management διεθνώς όσο και την αλλαγή του τοπίου της διαχείρισης της πληροφορίας και εντοπίζουν την επιτυχία τους σε δύο αλληλένδετες δυναμικές: την αυτοματοποίηση των διαδικασιών και την ενοποιημένη λειτουργία διαφορετικών εργαλείων data management, που όταν συνδυάζονται μπορούν να ανταποκρίνονται στις αστραπιαίες συχνά εξελίξεις στο τοπίο της πληροφορίας. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η McKinsey, σε πρόσφατο άρθρο της «The data-driven enterprise of 2025», χτυπώντας «συναγερμό» για τους παίκτες του data management, ο παράγοντας συγκυρία ξαναπροβάλει, αφού οι τεχνολογικές και επιχειρηματικές εξελίξεις στο οικοσύστημα των data μιλάνε για ένα «παιχνίδι» που πιθανότατα θα κριθεί μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια και θα καθορίσει άμεσα τους νικητές από τους χαμένους σε αμέτρητες αγορές, όπου πριν από μερικά χρόνια τα data ήταν απλώς «κάποιες ενδείξεις». Και αυτό γιατί, όπως εξηγεί, οι ταχύτατες τεχνολογικές εξελίξεις, η αναγνώριση της αξίας των data στο σύνολο του business και το αυξανόμενο data literacy, συγκροτούν ήδη το απόλυτα data driven επιχειρηματικό τοπίο.
Κατά τις προβλέψεις της, ως το 2025 τα έξυπνα workflows, σε συνδυασμό με την απρόσκοπτη συνεργασία ανθρώπων και μηχανών θα κάνουν τόσο δεδομένα στις επιχειρήσεις τα εργαλεία διαχείρισης δεδομένων σε όλη την ιεραρχία, όσο είναι σήμερα ένα υπολογιστικό φύλλο ή ένα email και θα έχουν εξαπλωθεί σε κάθε κομμάτι κάθε σύγχρονης επιχείρησης. Το 2025 είναι μάλλον υπερβολικά κοντά για να προβλέπονται τόσο μαζικές αλλαγές, θα μπορούσε να αντιτείνει κάποιος, αλλά κατά την ανάλυση της McKinsey ήδη μια ολόκληρη κατηγορία από επιχειρήσεις, που οφείλουν πάνω από το 20% των εσόδων τους στην εκτεταμένη χρήση ΑΙ, πρωτοστατούν στην στροφή προς απόλυτα data driven επιχειρηματικές στρατηγικές, που θα μετατρέψουν τις υπόλοιπες σε δεινόσαυρους.
Data Management: δρόμοι και φιλοσοφίες
Η ερώτηση προκύπτει απλή όσο και δύσκολη. Ποια επένδυση σε data εργαλεία και στρατηγικές θα πετύχει το καλύτερο ROI; Και οι απαντήσεις είναι πολλές ενώ πολλές φορές προκύπτουν -με μια διαδικασία που συχνά δεν είναι καν συνειδητή- από συγκεκριμένες φιλοσοφίες και προσεγγίσεις που μπορεί και να μην έχουν να κάνουν με τα ίδια τα data ή την τεχνολογία πίσω από αυτά.
Ήδη δύο υπάρχουσες βασικές σχολές/ φιλοσοφίες αλλαγής της διαχείρισης δεδομένων δείχνουν να δοκιμάζουν τα όρια της αντοχής τους. Η «Big Bang» φιλοσοφία, με κεντρικά οργανωμένες ομάδες που εξάγουν, καθαρίζουν, κανονικοποιούν, ομογενοποιούν και ενσωματώνουν τα δεδομένα μαζικά γλιτώνει πολλά μπρος -πίσω στον έλεγχο των δεδομένων κάθε φορά που ανακαλούνται προς χρήση και δίνει μια συνολική εικόνα και ομοιογένεια σε αυτά. Αλλά όλο και πιο συχνά η μέθοδος από τη μία δοκιμάζει τα όρια της αντοχής των οργανισμών, τόσο σε resources που απαιτεί όσο και του τελικού χρήστη με την έλλειψη ευελιξίας του μοντέλου διαχείρισης και προσαρμογής στις εκάστοτε ανάγκες.
Στον αντίποδα η «Grassroots» προσέγγιση θέλει να δώσει τον έλεγχο στη πλατύτερη βάση των τελικών χρηστών να μορφοποιούν τα δεδομένα κατά τις ανάγκες τους, με απόλυτα agile προσέγγιση και ελευθερία να δοκιμάσουν οτιδήποτε μπορεί να τους φέρει γρηγορότερα αποτελέσματα. Ο κίνδυνος ενός κανονιστικού εφιάλτη, αλλά και ασυμβατότητας ή και χαμένων πόρων στην πορεία παραμένει και βάζει και εδώ τα όρια, κάνοντας την προσέγγιση πετυχημένη κατά περίπτωση.
Ο «Τρίτος Δρόμος» προς το πετυχημένο Data Management;
Χαρακτηριστική είναι η πρόταση του Harvard Business Review, το οποίο στο επιδραστικό άρθρο του «A better way to put your data to work» δίνει μια λεπτομερέστατη περιγραφή μιας ολοκαίνουργιας προσέγγισης στην αξία που κρύβουν τα data. «Χειριστείτε τα σαν προϊόν» είναι το logo της νέας φιλοσοφίας. Σε αυτή τα data πρέπει να μορφοποιούνται σαν προϊόν το οποίο δημιουργείται με βάση τις ανάγκες του πελάτη. Έτσι δεν έχει σημασία τι προκλήσεις παρουσιάζει ο όγκος, η ποιότητα και η διαχείριση τους. Ο πελάτης έχει πάντα δίκιο και πρέπει να μπορεί να τα χρησιμοποιεί εύκολα, γρήγορα, άμεσα, χωρίς να έχει εξειδικευμένες γνώσεις και tech background. Σε βαθμό που να είναι το πρώτο ready to use εργαλείο που του έρχεται στο μυαλό για κάθε επιχειρηματική ανάγκη του
Η γοητεία της προσέγγισης είναι τόσο δημοφιλής που εμφανίστηκε σχεδόν ταυτόχρονα σε αναλύσεις, μεταξύ άλλων, τόσο της Gartner όσο και της McKinsey. Η υπόσχεση της διαχείρισης των data ως προϊόν μιλά για 90% γρηγορότερα αποτελέσματα για νέες επιχειρήσεις που την χρησιμοποιούν -αν και ομολογουμένως η σιωπηλή αφαίρεση των επιπλοκών των legacy συστημάτων αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού στα όρια της «ζαβολιάς»- και μέχρι 30% μικρότερα κόστη σε βάθος χρόνου, συμπεριλαμβανομένων αυτών της ανάπτυξης και συντήρησης υποδομών εργαλείων και εκπαίδευσης σε αυτή, χωρίς επιπλέον κινδύνους ασφαλείας και κανονιστικών επιπλοκών.
Από πλευράς McKinsey, η ιδανική εφαρμογή της data as a product φιλοσοφίας συμπληρώνεται από επτά όρους της νέας data centered λειτουργίας, σύμφωνα με τους οποίους τα δεδομένα ενσωματώνονται σε κάθε απόφαση, λειτουργία και αλληλεπίδραση, επεξεργάζονται και παραδίδονται real time, ευέλικτα data stores τα παρέχουν έτοιμα προς χρήση, ο ρόλος του Chief Data Officer επεκτείνεται εκθετικά, η έννοια του οικοσυστήματος δεδομένων στο οποίο συμμετέχουν όλοι επικρατεί σε όλο τον οργανισμό και η διαχείριση δεδομένων έχει προτεραιότητα και επίπεδο αυτοματοποίησης που διασφαλίζει την ιδιωτικότητα, την ασφάλεια και την ανθεκτικότητα του συστήματος.
Από την πλευρά της, η Gartner εστιάζει σε τρεις βασικούς άξονες του επιτυχημένου data management του άμεσου μέλλοντος.
Σε εργαλεία διαχείρισης data που θα επιτρέπουν πολλαπλά και υβριδικά συστήματα δεδομένων, cloud και μη. Προβλέπει μάλιστα ότι ως το 2026 τα εργαλεία διαχείρισης data που δεν υποστηρίζουν multicloud και hybrid λειτουργίες θα εγκαταλείπονται σε λιγότερο από τρία χρόνια.
Ενοποιημένη και αναβαθμισμένη χρήση metadata σε όλες τις πλατφόρμες που τα φιλοξενούν, μιας και σήμερα οι περισσότερες επιχειρήσεις καταναλώνουν το 90% του χρόνου τους επεξεργαζόμενες τα προς χρήση data, ο οποίος κρύβει την χαμένη αξία.
Αναγκαστική χρήση ενοποιημένων πλατφορμών data management λόγω αυξανόμενων αναγκών data governance, analytics και ελέγχου πρόσβασης, που από το 2026 και μετά θα οδηγήσουν το 20% των μεγάλων οργανισμών στη χρήση μίας πλατφόρμας.
Ακούγοντας τα δεδομένα
Πάνος Μπάσιος, Digital, Data & Analytics Director της MSD
Πως φαίνονται όμως όλες αυτές οι προκλήσεις από την πλευρά όχι των αναλυτών της αγοράς, αλλά αυτών των ίδιων των δεδομένων; Απευθυνθήκαμε στον Πάνο Μπάσιο, Digital, Data & Analytics Director της MSD για να μας περιγράψει πώς ακριβώς τα δεδομένα μπορούν να αφηγηθούν, αλλά και να γράψουν την ιστορία και το μέλλον ενός οργανισμού, ζωτικού για την κοινωνία όσο μια φαρμακευτική.
Πώς θα περιγράφατε την αξία των δεδομένων σε έναν οργανισμό;
Αν και ο όρος «δεδομένα/data» μπορεί για κάποιους να φαντάζει πολύ τεχνοκρατικός, στις μέρες μας έχει αναγνωριστεί πλέον η μεγάλη αξία τους. Όπως ακριβώς τα δεδομένα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της φύσης και της ίδιας της ζωής στον «αναλογικό» μας κόσμο (καθημερινά λαμβάνουμε ως άνθρωποι έναν πολύ μεγάλο αριθμό δεδομένων που παράγονται γύρω μας, τα οποία τα συλλέγουμε με τις 5 αισθήσεις μας, τα αποθηκεύουμε και τα επεξεργαζόμαστε στον εγκέφαλό μας με σκοπό να μαθαίνουμε και να λαμβάνουμε αποφάσεις), έτσι, με τη βοήθεια της ψηφιακής τεχνολογίας και της ψηφιοποίησης των δεδομένων, σε μια εταιρεία ή έναν οργανισμό, τα δεδομένα πρέπει να αποτελούν το «χρυσάφι» και το «πετρέλαιο» του οργανισμού. Και όταν μιλάμε για δεδομένα, μιλάμε για δεδομένα που ανήκουν στον οργανισμό (first party data) αλλά και δεδομένα από τρίτες πηγές (second & third party data).
Με τη σωστή συλλογή, καθαρισμό, επεξεργασία και χρήση των δεδομένων, μπορεί ο οργανισμός να τα αξιοποιήσει και να «φωτίσει» όλες τις πτυχές της λειτουργίας του, από τη συνολική στρατηγική του, παραγωγή, διαχείριση και διάθεση προϊόντων και υπηρεσιών, επικοινωνία και marketing, πωλήσεις, οικονομική διαχείριση μέχρι και όλες τις υπόλοιπες λειτουργίες του. Ειδικά στο χώρο της υγείας, πολύ σημαντική είναι η συλλογή και αξιοποίηση δεδομένων κλινικών μελετών που συμβάλλουν στην παραγωγή φαρμάκων και θεραπειών, αλλά και των «πραγματικών δεδομένων» (Real World Data – RWD). Τα RWD είναι δεδομένα τα οποία παράγονται και συλλέγονται από έναν πολύ μεγάλο αριθμό πηγών του οικοσυστήματος της υγείας, όπως π.χ. ψηφιακά μητρώα ασθενών, ιατρικά αρχεία, έρευνες και μελέτες, μέχρι και δεδομένα που παράγονται από IoT devices και τα οποία εντάσσονται στους 4 βασικούς πυλώνες υγείας, της πρόληψης, διάγνωσης, θεραπείας και παρακολούθησης.
Τι χρειάζεται ένας οργανισμός για να εκμεταλλευτεί τα δεδομένα;
Είπαμε για την αξία των δεδομένων, αλλά τα δεδομένα από μόνα τους δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα. Ένας οργανισμός πρέπει να είναι σε θέση εκτός από το να γνωρίζει τι δεδομένα πρέπει να συλλέγει, να γνωρίζει κυριότερα το πως θα τα συλλέξει, πως θα βεβαιώνεται για την καθαρότητά τους, πως θα τα επεξεργάζεται, θα παράγει γνώση από αυτά και θα τα χρησιμοποιεί.
Αν ήταν να σκεφτούμε τα δεδομένα ως κομμάτια Lego, από μόνα τους είναι απλώς ένα συνονθύλευμα κομματιών διαφόρων σχημάτων και χρωμάτων. Τα κομμάτια αυτά πρέπει πρώτα να «καθαριστούν», να διαχωριστούν/ομογενοποιηθούν, να παρουσιαστούν με οπτικό/visual τρόπο, μετά να τοποθετηθούν κατάλληλα για να «πουν μια ιστορία» και εν τέλει η ιστορία αυτή να χρησιμοποιηθεί για να παραχθεί κάτι χρήσιμο και έτσι να μπορέσουν να προσθέσουν υπεραξία στον οργανισμό.
Πώς μπορεί όμως να το κάνει πετυχημένα αυτό ένας οργανισμός;
Θα ξεκινήσω από το πιο σημαντικό συστατικό επιτυχίας που είναι οι άνθρωποι. Ο οργανισμός θα πρέπει να επενδύσει στην ανάπτυξη μιας δυνατής εσωτερικής ομάδας ανθρώπων με τις κατάλληλες δεξιότητες και παράλληλα να χτίσει στρατηγικές συνεργασίες με τρίτες εταιρίες εξειδικευμένες στον συγκεκριμένο τομέα. Η ομάδα αυτή θα αποτελέσει τον enabler και driver του οργανισμού στον τομέα των δεδομένων, και θα είναι υπεύθυνη τόσο για τον «data μετασχηματισμό» όσο και για τη δημιουργία μιας «data driven κουλτούρας» σε όλο τον οργανισμό.
Όσο ο οργανισμός διέρχεται του data μετασχηματισμού αυτού και αποκτά μεγαλύτερη ωριμότητα, θα πρέπει να κατευθύνεται σε μια «self service» λογική της χρήσης και αξιοποίησης των δεδομένων όπου όλες οι εσωτερικές ομάδες του οργανισμού μπορούν σε κάποιο βαθμό από μόνες τους να αξιοποιούν τα δεδομένα, καταλήγοντας έτσι σε ένα υβριδικό μοντέλο λειτουργίας όσον αφορά τη χρήση και αξιοποίηση δεδομένων
Πολύ σημαντικό είναι να θεσπιστεί ένα σχέδιο «διακυβέρνησης δεδομένων» (data governance), καθώς επίσης να υπάρχουν οι απαραίτητες εκείνες διαδικασίες που θα κάνουν streamline τη χρήση δεδομένων και την παραγωγή γνώσης και insights
Τέλος, πρέπει να υπάρχει όλη η απαραίτητη υποδομή εργαλείων και τεχνολογίας για να μπορέσει να αξιοποιηθεί από τα πιο πάνω. Η πιο σημαντική δε προϋπόθεση είναι να υπάρχει ένα σημείο υποδομής στον οργανισμό το οποίο θα διασφαλίζει την ενοποίηση και καθαρότητα των δεδομένων (single source of truth), καθώς και την ασφάλεια χρήσης τους
Οι αρχιτεκτονικές data fabric είναι ακριβώς εκείνες οι αρχιτεκτονικές οικοσυστημάτων δεδομένων οι οποίες μπορούν να μας διασφαλίσουν όλα τα ανωτέρω.
Ποιες βρίσκετε ότι είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις κατά τη χρήση των δεδομένων;
Δύο είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις στη χρήση των δεδομένων, ειδικά στο χώρο της υγείας στον οποίο υπάρχουν όχι μόνο προσωπικά δεδομένα αλλά ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα.
Η μια είναι η κανονιστική συμμόρφωση στη χρήση των δεδομένων βάσει κανονισμών και ρυθμιστικών διατάξεων όπως το GDPR, κανονισμούς άλλων φορέων αλλά και του ίδιου του οργανισμού και η άλλη είναι η ασφάλεια όσον αφορά τη χρήση και επεξεργασία των δεδομένων.
Με βάση όλα τα ανωτέρω, ένας οργανισμός πρέπει να στοχεύει στη δημιουργία ενός οικοσυστήματος δεδομένων, το οποίο θα διασφαλίζει την εύρυθμη λήψη, ταχεία και ορθή επεξεργασία και καθαρότητα δεδομένων, οδηγώντας έτσι, στα πλαίσια των κανονιστικών διατάξεων, τον οργανισμό στην απόκτηση γνώσης, insights και λήψη data driven/assisted αποφάσεων.
Και μη ξεχνάτε, κάθε μέρα να αναρωτιέστε «ποια ιστορία θέλετε να σας αφηγηθούν τα δεδομένα σας»…
Τελικά, το πρόβλημα, δεν είναι στην τεχνολογία. Δεν είναι ότι μας λείπει κάτι, ή ότι έχουμε ιδέες που δεν μπορούν να υλοποιηθούν τεχνολογικά. Αν μελετήσουμε το τι διαθέσιμές τεχνολογικές λύσεις έχουμε, θα διαπιστώσουμε την πληθώρα αυτών. Εύκολα θα φτιάχναμε ένα τεράστιο πολυδιάστατο πίνακα που θα μπορούσαμε να τοποθετήσουμε κάθε ανάγκη σε μία λύση και συνδυασμό αυτών.
Ανάκαμψη» είναι μια λέξη με ελπιδοφόρο χαρακτήρα, ό,τι χρειάζεται κανείς για να χαρακτηρίσει μια περίοδο προόδου έπειτα από μια περίοδο ύφεσης, μακρά σε διάρκεια στην προκειμένη περίπτωση, συνοδευόμενη από διαρκές overloading, φαινόμενα που προκλήθηκαν από την πανδημία covid19 και τη διαχείρισή της.